ساخت وه ارتخشیر؛ بردسیر کرمان به فرمان اردشیر ساسانی

امروز وهمن امشاسپند از ماه آبان سال 3758 زرتشتی، نَبُر روز پرهیز از خوردن گوشت، شنبه 26 مهرماه 1399 خورشیدی، 17 اکتبر 2020 میلادی

چنین روزی در سال 222 میلادی اردشیر ساسانی پسر پاپک و فرمانروای پارس دستور داد، در ساتراپی (استان) کرمان، شهر «وه اردشیر ـ وه ارتخشیر» را بسازند.

وه اردشیر یا بهرسیر از زمان افتادن ایران به دست تازیان، «بردسیر» نامیده می‌شود. بردسیر پیش از دستور اردشیر، یک روستا در ده فرسنگی (60 کیلومتری) شهر کرمان بود. اردشیر که پیش از این یک دژ نظامی در کناره‌ی شهر کرمان بر فراز تپه‌ای ساخته بود هنگامی رای به ساختن بردسیر گرفت که از پشتیبانی «شهرات» فرمانروای سرزمین کردستان امروز (آدیابن) برای برانداختن فرمانروایی اشکانیان که آلوده به فساد و ضعف شده بودند دل‌آسوده شده بود. اردشیر با ترساندن، فرمانروای اصفهان (سپاهان) را نیز به انجام خواسته‌ی خود (براندازی اشکانیان) هم‌آهنگ ساخته بود.

اردشیر پس از پیروزی بر اردوان پنجم ـ شاه اشکانی وقت، در سال 226 در معبد آناهیدِ پارس (در شهر استخر ـ نزدیک شیراز) تاجگذاری کرد. وی پیش از این برآن بود که شهر کرمان را پایتخت ایران کند که پس از ورود به تیسفون از این کار چشم پوشید و پایتخت را از همین شهر (مدائن ـ سلمان پاک ـ 36 کیلومتری بغداد) جابجا نکرد زیراکه این سفارش اندیشمندان ایران را پذیرفته بود که پایتخت باید به قلمرو روم نزدیک باشد.

سرش سبز بادا ، منش ارجمند

منش بر گذشته ز چرخ بلند

«من» در ادب پارسی به چم منش و روان و دل به کار مى رود.

وهمن امشاسپند دومین روز از هر ماه سی روزه‌ در گاهشمار زرتشتی است. واژه‌ی وهمن دو بخشی است یعنی «وهو» به چم نیک و خوب و «منه» از بن «من» بمعنای اندیشیدن شناختن و فهمیدن است هر دو بخش یعنی اندیشه نیک است بهمن از فروزه‌های اهورا مزدا است در جهان مینوی نماینده‌ی اندیشه نیک. بهمن در اوستا وهومنه خوانده می‌شود.

*«من» در ادب پارسی به چم منش و روان و دل به کار مى رود.

استاد فرزانه فردوسی بزرگ می‌سراید:

سرش سبز بادا ، منش ارجمند

منش بر گذشته ز چرخ بلند

نخستین آفریده‌ی اهورامزد هست و یکی از مهین ایزدان مزدیسنای هست .

در جهان مینویی نماد پاکى اندیشه و خرد و دانایی خداوندگار هست.

آدمی را به خرد و اندیشه کردن و دانایی بهره مى‌بخشد و آدمی را به پروردگار هستی نزدیک مى‌سازد .

وهمن همان بزرگ امشاسپند و ایزد بزرگ هست که در خواب روان اشو زرتشت سپنتمان را به پیشگاه اهورامزدا رهنمون کرد .

ایزد وهومنه به آدمی سخن نیک و گفتار برتر آموزش  مى‌دهد و آدمی را از ژاژگویی و هرزه‌گویی باز  مى‌دارد.

اندیشه‌ی نیک و منش نیک اهورایی و نخستین امشاسپند و پرستار جانوران هست . نخستین روز نبر در ماه زرتشتی هست و در این روز خوردن گوشت پرهیز مى‌دارند .  با ایزد ماه ، گوش، و رام روز هم کار هستند.

اندیشه‌ی نیک، اندیشه‌ای است که مردمان سراسر جهان را به‌سوی اشا سو می‌دهد و اندیشه بد اندیشه‌ای است که مردمان را به فریب و کژ راهی انداخته و آنها را از اشا دور می‌سازد. در گات‌ها سناریوی آزاد اندیشی و دموکراسی اجتماعی به‌روشنی به‌چشم می‌خورد. وهومن به اندازه‌ای در آیین مزدیسنی مهم است که گفته می‌شود آن زندگی بهترین زندگی به‌شمار می‌آید و تنها از راه اشا می‌توان به آن رسید.  واژه‌ی وهومن در گات‌ها ۱۲۷ بار آمده است.

زرتشت با نیروی خرد و بکارگیری اندیشه‌ی نیک به شناخت خداوند دست یافت‌. اندیشه نیک یا خرد مقدس یا بهمن نمادی از گوهر خرد اهورا مزدا است که خود سرچشمه خرد است.