امروز آذر ایزد از ماه آبان سال 3758 زرتشتی، شنبه سوم آبان‌ماه 1399 خورشیدی، 24 اکتبر 2020 میلادی
در چنین روزی، سوم آبان‌ماه به سال 1340 خورشیدی، نام دولتمرد بزرگ و ایران‌دوست، امیر کبیر (میرزا تقی خان)، بر سد کرج گذارده شد.
یکی از برنامه‌های امیرکبیر، انتقال آب رودخانه کرج به تهران بود که با ساختن این سد به انجام رسید. امیرکبیر 169 سال پیش از این تاریخ (در سال 1230 خورشیدی) به دستور ناصرالدین شاه کشته شد. وی آرزوهای فراوان برای ایران داشت، دارالفنون را بنیاد نهاد. دارالفنون یادگار ماندگار میرزا تقی‌خان امیر کبیر از سازه‌های تاریخی در خیابان ناصرخسرو تهران، به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون نوین بنیادگذاری شد. دارالفنون به‌گونه‌ای نخستین دانشگاه در تاریخ نوین ایران به شمار می‌رود. در نوشته‌های ایرانی تا دیرزمانی همه دانشگاه‌های خارجی را دارالفنون می‌خواندند. نخستین روزنامه‌ی منظم الانتشار ایران ــ وقایع اتفاقیه ــ را در سال 1229 خورشیدی راه‌اندازی کرد. در زمان اقتدار، بر روی رود کرخه يک سد و در شوشتر يک پل ساخته بود و در آبادانی و سازندگی بندر خرمشهر کوشش‌ها کرده بود. اميرکبير بود که در روند گفت‌وگوهای صلح با عثمانی همه‌ی کاردانی خود را بکار بُرد تا خرمشهر (محمره) به دست عثمانی نيافتد.
ساخت سد امیرکبیر که سد کرج هم نامیده می‌شود از سال 1339 بر روی رودخانه کرج در شمال شهر کرج و در ۲۵ کیلومتری جاده‌ی کرج به چالوس آغاز شد و سال 1342 به پایان رسید.
این سد، نخستین سد چند منظوره‌ی کشور ایران و یکی از منابع تأمین آب شهر تهران است. دریاچه‌ی این سد، یکی از مراکز طبیعی مهم پرورش ماهی‌های قزل‌آلای رنگین‌کمان و قزل‌آلای خال‌قرمز و ماهی سفید و ماهی سیاه به شمار می‌رود. انباشته شدن آب رودخانه کرج در پشت سد امیرکبیر افزون بر کارایی آن در تولید انرژی برق-آبی و تأمین بخشی از آب آشامیدنی شهر تهران، باعث به وجود آمدن دریاچه‌ای زیبا گردیده است که بهره‌برداری برای گردشگری و تفریحی و ورزشی از سد کرج را سبب‌سازشده‌است و یکی از بهترین استراحتگاه‌ها و جاذبه‌های طبیعی کرج را به وجود آورده است.
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یکی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است که ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می‌بخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می‌کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان کن مرا به می که جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
یاد روز سوم آبان‌ماه:
– در سال 449 پیش از میلاد پیمانی به نام کالیاس، میان ایران و اتحادیه یونان بسته شد که بر پایه آن قبرس از آن ایران شده و استقلال شهرهای یونانی آسیای صغیر پذیرفته می‌شد. یونانیان چند سال بعد این پیمان را شکستند.
– آغاز خیزش ارشک (اشک یکم) برای خروج سلوکیان از ایران در سال 256 پیش از میلاد. بدین وسیله زمینه‌ی پایه‌گذاری دودمان اشکانی فراهم شد.
– در سال 1340 خورشیدی، نام امیرکبیر بر سد کرج نهاده شد.
