امروز فرخ روز سپندارمزد امشاسپند از ماه آذر سال 3758 زرتشتی، 29 آبان‌ماه 1399 خورشیدی، 19 نوامبر 2020 میلادی
در چنین روزی از ماه نوامبر سال 502 میلادی، دولت وقت ایران در زمان پادشاهی قباد ساسانی در پی پیمان‌شکنی روم شرقی (قسطنطنیه)، اعلان جنگ داد.
این اعلان جنگ پس از سه گوشزد پی‌درپی به دولت روم که این دولت در پایبندی به مفاد پیمان صلح سال 442، بسته شده میان یزدگرد دوم و تئودور، کوتاهی كرده است، فرمان داده شده بود. در اخطاریه‌های كتبی سه‌گانه، دولت روم متهم شده بود كه از روی آگاهی و به عمد از اجرای چند بند از پیمان سازش سال 442 میلادی بر نیامده و تاكید شده بود كه ادامه‌ی کوتاهی رومی‌ها، بیش از آن شکیبایی نمی‌پذیرد.
در پی فرستادن این اعلان جنگ، یکان‌های ارتش ایران چند منطقه از قلمرو رومیان ازجمله شهر تئودوراپولیس را به‌دست آورد كه آناستازیوس امپراتور تازه‌ی روم درخواست ترک دشمنی كرد.
پیمان صلح سال 442 میلادی در پی تجاوز رومیان به گستره‌ی ایران در قفقاز و شكست آنان در سرزمین «دربند» از ارتش ایران امضاء شده بود. تئودور امپراتور وقت، نامدار به تئودور بزرگ بهانه آورده بود كه هدف نیروهای رومی جلوگیری از ورود اقوام یورش‌گر از آسیای مركزی بود، نه به چنگ آوردن «دربند» قفقاز وابسته به ایران.
برپایه‌ی قرارداد سال 442، دولت ایران پذیرفته بود كه در ازای دریافت پول (طلا) از دولت قسطنطنیه، بازدارنده‌ی تعرّض مهاجران آسیای مركزی به قلمرو رومیان شود.
سپندارمز‌روز خیز ای نگار
سپند آر ما را و جام می آر
سپند آرامئیتی یا همان اسفند به معنی بی نقصی و سلامت کامل است. وی نگاهبان و پاسدار زمین و در عین حال مظهر تمکین، تقوا و عبادت است.
این واژه که در اوستایی «سْپِنْتَه آرمَئیتی»(Spenta-Ârmaiti) است و نام چهارمین امشاسپند شناخته می‌شود، از دو بخش «سپنته»(Spenta) یا «سپند» به چم (:معنی) پاک و مقدس و «آرمئیتی»(Ârmaiti) به چم فروتنی و بردباری تشکیل شده است و این دو با هم به چم فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت»(SpandÂrmat) و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.
سپنته آرمیتی یکی از ایزدبانوان و امشاسپندان زرتشتی است که در زبان اوستایی، سپنته آرمیتی یا سپنت اَرمَیتی یا سپند آرامئیتی خوانده می‌شود، در زبان پهلوی بدان سپندارمذ یا سپندارمت گویند و در فارسی، سپندارمد نیز خوانده شده‌است. امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است.
در فرهنگ پهلوی سپندرمت یا همان سپندارمذ، نام یکی از امشاسپندان و در عین حال نام پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال معرفی شده‌است. وی را همان الهه بسیار قدیمی اسفند دانسته‌اند و گفته‌اند که او را دو امشاسپند دیگر یعنی هورواتات (خرداد) و امرتات (امرداد) همراهی می‌کنند و این سه گروهی از امشاسپندان را می‌سازند که قرینه‌ی سه امشاسپند نخستین، یعنی وهمن (وهومن یا همان بهمن)، اشه وهیشته (اردیبهشت) و خشتره وییریه (شهریور) محسوب می‌شوند.
این فروزه در انسان به گونه‌ی فروتنی و مهر و خدمت به دیگران، نمایان می‌شود. سپندارمزد در جهان خاکی، نگاهدارنده‌ی زمین و زنان است. زمینی که بی‌هیچ چشمداشتی هرچه دارد در اختیار جانداران می‌گذارد و زنانی چون مادر که همچون زمین، مهربان و فروتنند، مهر می‌ورزند بدون این که چشم‌به راه پاسخی مهرانگیز باشند.
زن و زمین همسانی‌های بسیاری دارند. زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش هستند، زندگی از زن و زمین است که جریان دارد.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
سپندارمز‌روز خیز ای نگار
سپند آر ما را و جام می آر
می آر از پی آن که بی می‌‌نشد
دلی شادمان و تنی شادخوار
سپند آر پی آن که چشم بدان
بگرداند ایزد ازین روزگار
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
ورز زمین کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (شهریور) اندر شوی شادخوار/ کنی در (سپندارمز) کشت و کار
