امروز فرخ روز خورداد امشاسپند از ماه آذر سال 3758 زرتشتی، 30 آبان‌ماه 1399 خورشیدی، 20 نوامبر 2020 میلادی
تاریخ‌نگاران از چنین روزی در سال 874 ميلادی را یاد کرده‌اند كه سامانيان بر سركار آمدند. به زبان و ادبيات پارسی، فرهنگ ايرانی و گسترش دانش جانی دوباره بخشیدند در اين راه از تلاش باز نايستادند.
دوره‌ی سامانیان را می‌توان دوره‌ی پیشرفت فرهنگ ایرانی، زبان و ادبیات دری دانست، سامانیان نزدیک به دو سده بر بخش‌های بزرگی از ماورالنهر ایران فرمانروایی کرد. مرکز این دودمان در خراسان و فرارود بود و در بزرگترین گستره‌ی خود، بر همه‌ی افغانستان کنونی و بخش‌های بزرگی از کشورهای امروزی تاجیکستان، ایران، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و پاکستان فرمان راند.
در زمان فرمانروای‌شان زبان پارسی را در تمام قلمرو خویش گسترش دادند و این‌چنین زبان و فرهنگ ایران را زنده كردند. در دوره ایران سامانی، زبان پارسی از پیشرفت و شکوفایی زیادی برخوردار شد. با آن که سامانیان در امور دیوانی زبان عربی را به کار می‌بردند و آن را نشان یکپارچگی خلافت می‌شمردند، امکان آن را فراهم آوردند تا شاعرانی ایرانی همچون رودکی و دقیقی از نخستین کسانی باشند که با گونه‌ای از زبان ملی خود که از تکمیل و تلفیق گویش‌های محلی گوناگون فراهم آمده بود نوشتار بنویسند. این زبان در دبار سامانیان پذیرفته شد و سرانجام به عنوان زبان فارسی نو روایی پیدا کرد که با اندکی دگرگونی آوایی تاکنون بر جای مانده است.
پايتخت سامانيان شهر بخارای خراسان بزرگتر و رودكی از شعرای بزرگ اين دوران بود. امیران سامانی خود را بازماندگان شاهنشاهان ساسانی می‌دانستند. برخي از تاریخ‌نگاران سامانيان را از نسل بهرام مهران (چوبين) سپهبد نامی ايرانی كه در «ری» زاده شده بود می‌دانند. در ميان ايرانی تبارها، تاجيک‌ها بيش از ديگران سپاسگزار سامانيان هستند. دولت تاجیکستان پول ملی خود را «سامانی» نام نهاده است.
از باده جوی شادی و از باده باش خوش
بی‌باده این جهان، صنما بادگیر، باد
خورداد نام ششمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. پنجمین امشاسپند و پاس دارنده‌ی آب‌ها و سرسبزی است. خورداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گات‌ها یکی از فروزه‌های اهورا مزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورا مزدا است. بخش هئوروه که صفت است به چم رسا، همه، درست و کامل. بخش دوم تات که پسوند است برای اسم، بنابراین هئوروتات به چم کمال و رسایی است. خورداد نماینده رسایی و کمال اهورامزداست.
خورداد، امشاسپند بانویی است که نگهداری از آب‌ها در این جهان، خویشکاری اوست و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری می‌کند از این روی در آیین، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می‌شود و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است.ایزدان تیر و باد و فروردین از همکاران خورداد هستند.
در گات‌ها، از خورداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد می‌شود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب‌ها و گیاهان‌اند که به یاری مردمان می‌آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند.
در یسنا، هات ۴۷، آمده‌است که اهورامزدا رسایی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
در متن‌های کهن امشاسپند خورداد: چهارمین یشت از یشت‌های بیست و یک گانه‌ی اوستا، ویژه ستایش و نیایش امشاسپند بانو خورداد است که در آن یشت از زبان اهورا مزدا یادآور می‌شود که «… یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خورداد را برای مردمان اشون بیافریدم…» و سپس تاکید می‌شود هر آن کس که خورداد را بستاید همانند آن است که همه امشاسپندان را ستایش کرده‌است. در بندهش نیز درباره خورداد آمده‌است : «… ششم از مینویان، خورداد است؛ او از آفرینش گیتی، آب را به خویش پذیرفت..»، چنین گوید: هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست…»
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
خورداد روز داد نباشد که بامداد
از لهو و خرمی بستانی ز باده داد
از باده جوی شادی و از باده باش خوش
بی‌باده این جهان، صنما بادگیر، باد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
جوی کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ (امرداد) بیخ نو اندر نشان
یک پاسخ
دوره سامانیان، دوره انفجار دانش و کاوش و پیشرفت در همه دانش های روز بود