امروز فرخ روز امرداد امشاسپند از ماه آذر سال 3758 زرتشتی، یکم آذرماه 1399 خورشیدی، 21 نوامبر 2020 میلادی
کُلنِل محمد تقی خان پسیان افسر ژاندارم در چنین روزی سال 1294 خورشیدی (21 نوامبر 1915) شهر همدان را از ارتش روسیه بازپس گرفت.
شرح این نبرد خونین و عمدتا خیابانی در كتاب های تاریخ جنگ جهانی اول كه در غرب به چاپ رسیده تحت عنوان «قهرمانی های ژاندارم های ایرانی در همدان» آمده است، زیرا نیروی ژاندارم در نبود جنگافزار سنگین، و شمار نیروی جنگندهی آن به بارها كمتر از نظامیان روسیه بود.
كلنل كه میدانست ارتش روس آموزش جنگ خیابانی ندیده آنان را به كوچههای شهر كشانید و در آنجا درهم كوبید و بیرون راند.
وقتی که نام کلنل محمدتقی خان پسیان آورده میشود، یاد انسان ناخودآگاه دوران باشندگی وی در مشهد گسیل میشود. دورانی که با فرماندهی وی بر ژاندارمری خراسان آغاز و با بپاخیزی او ناهمسو با قوام و سپس کشته شدنش در جنگ با عشایری که از سوی دولت مرکزی برانگیخته شده بودند، به پایان رسید. اما بد نیست بدانید که این افسر دلاور و میهندوست ایرانی پیش از حضور در خراسان نیز کارهای ارزندهای در راستای پاسداشت ایرانزمین از نفوذ بیگانگان انجام داده که یکی از برجستهترین آنها بیرون راندن ارتش روس از همدان است. کلنل پسیان در این روز به عنوان فرمانده قوای ژاندارم ایران پس از یک زد و خورد سنگین همدان را از اشغال نظامیان روسیه آزاد کرد. پسیان در این جنگ با توجه به برتری شماری و جنگافزاری ارتش روس نسبت به سربازان خود، روش جنگ پارتیزانی را بهکار گرفت و دشمن با نیرو و افزار پرشمار را شکست داد.
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بیمرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبهخود به بیمرگی و جاودانگی هم خواهد رسید.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” . در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سیروزهی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر میشود آن روز را جشن میگیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان مینامند.
در گات ها ، یسنا ۵١ ، بند ٧ میخوانیم:
کس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مىرود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» میسراید:
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان