خودزنی میراث فرهنگی در حریم تخت جمشید

ساخت و گسترش امام زاده ای که هیچ پیشینه و اصالت تاریخی ندارد، همچنان حریم درجه یک پارسه یا همان تخت جمشید را خدشه‌‌دار کرده و زیر تاثیر خود قرار داده است. اما شگفت‌انگیزتر آن که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از رای پیشین خود و منافع ملی و هویتی مردم کوتاه آمده و یک بام و دو هوا عمل کرده است که بی‌گمان این کار نسنجیده و ناروای سازمان میراث فرهنگی را چیزی جز خودزنی میراث فرهنگی نمی‌توان نامید و پنداشت.

به گزارش اَمرداد، چندی است که ساخت و گسترش امام‌زاده‌ای با نام ابراهیم از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه شهرستان مَرودشت در حریم درجه یک پایگاه جهانی پارسه در خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی به موضوع روز و داغ میراث فرهنگی تبدیل شده و کام کُنشگران (:فعالان) و دوستداران میراث فرهنگی را تلخ کرده است. امام‌زاده‌ای که بر پایه‌ی نقشه‌های هوایی در سازمان جغرافیای ارتش ایران در سال 1334 هیچ نشانه‌ای از آن نیست. اما در این میان، واکنش مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی استان و شهرستان مَرودشت شگفت انگیز و معنادار است. زیرا از رای پیشین خود در سال‌های گذشته نسبت به قانون و ضوابط‌های میراث فرهنگی کوتاه آمده است. در بهمن ماه سال 1394 مدیر پایگاه جهانی پارسه در گفت‌و‌گو با اَمرداد مخالفت خود را از ساخت و گسترش این امام‌زاده بیان کرده بود که گزارش و اسناد آن موجود است. همچنین به باور کُنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی، این اقدام سازمان میراث فرهنگی نوعی خودزنی به شمار می‌آید. به هر روی، این روزها موضوع حریم مجموعه‌ی جهانی پارسه به پاشنه‌ی آشیل میراث فرهنگی تبدیل شده و دل نگرانی‌های دوستداران میراث فرهنگی را بیش از پیش افزایش داده است. کارشناسان و کُنشگران و دلسوزان میراث فرهنگی خواستار ایستادگی سازمان میراث فرهنگی در برابر فشارهای سیاسی دیگر نهادها و اُرگان ها از جمله سازمان اوقاف و امور خیریه شده اند. آن‌ها می‌گویند بر پایه‌ی قانون و ضوابط خود سازمان میراث فرهنگی که روشن و شفاف است، هر گونه ساخت و سازی در حریم درجه یک پایگاه جهانی پارسه ممنوع است و سازمان میراث فرهنگی به عنوان سرپرست (:متولی) پاسداری و نگاهبانی از یادمان‌های تاریخی فرهنگی کشور بر پایه‌ی قانون خویشکاری (:وظیفه) دارد تا به کاری که به آن سازمان از سوی دولت سپرده شده به بهترین روش و شیوه عمل کند. زیرا پاسداری و نگهداری از یادمان‌های تاریخی فرهنگی، یادگار گذشتگان پاک نهاد ما است و به عنوان امانت در پاره‌ای از روزگار به ما سپرده شده و ما نیز باید آن را سالم و همان گونه که به دست ما رسیده است به آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، واگذار کنیم. همچنین باید دانست کوتاهی در این اَمر، گناهی نابخشودنی به شمار می‌آید و روزی تاریخ ما را داوری خواهد کرد. امروزه موضوع پاسداشت و حفظ یادمان‌های تاریخی فرهنگی، بی‌گمان از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی باید توجه ویژه‌ای به یادگارهای نیاکانی داشته باشند. اما شوربختانه (:متاسفانه) نه تنها مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی به درستی از یادمان‌های تاریخی پاسداری نمی‌کنند، بلکه گاهی با سیاست‌های یک بام و دو هوای خود و کارهای نسنجیده و نادرست، تیشه به ریشه‌ی میراث تاریخی مردمی با فرهنگ و نژاده زده و هویت ملی را خدشه‌دار می‌کنند.

سازمان میراث فرهنگی : حریم پارسه شکسته نشده است!

اما مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان پارس (فارس) به یک خبرگزاری گفته است که، حریم درجه یک مجموعه جهانی پارسه شکسته نشده است و طرح توسعه‌ی بنای امام زاده ابراهیم در شهرستان مَرودشت متناسب با ضوابط ساخت و ساز در حریم پارسه است و بر پایه‌ی نظارت های انجام گرفته، حریم این اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو شکسته نشده است. همچنین مصیب امیری در بخش دیگری از سخنانش گفته است که بنا نیست گنبد و گلدسته و بارگاهی در این محل ساخته شود و از سرپرستان این امام‌زاده تعهد گرفته شده تا هر گونه ساخت و سازی را بر پایه‌ی ضوابط حریم پارسه انجام دهند. از سویی، مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان بیان کرده است که، این امام زاده در گذشته وجود داشته و سازمان اوقاف و امور خیریه دچار تخلفی نشده است!! و اداره اوقاف تنها پروانه (مجوز) ساخت یک اتاق به اندازه‌ی 20 مترمربع (چهار در پنج متر) و بلندای چهار و نیم متر را دارد (خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا – 17 بهمن ماه – کد خبر 6376796 – 82821613).

سازمان اوقاف : ساخت امام زاده ابراهیم تا 17 هکتار در عرصه افزایش پیدا می‌کند

در حالی مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان پارس از رعایت ضوابط و قانون های حریم پایگاه جهانی پارسه از سوی اداره اوقاف سخن به میان می‌آورد که معاون بهره‌وری اقتصادی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان به یک روزنامه در شهر شیراز گفته است، آرامگاه این امام‌زاده در گوشه باختری (:غربی) ورودی جاده پارسه واقع شده و بنا است با آرمان پدیداری فضای مینوی (معنوی) برای مسافران و گردشگران مجموعه تاریخی و جهانی پارسه، بقعه امام‌زاده ابراهیم مرمت و بازسازی شود. گفته شده است که عملیات ساخت و ساز این آرامگاه در زمینی به مساحت 3 هکتار که در برگیرنده‌ی اماکن اقامتی، کمپینگ، فضای سبز و پارکینگ بوده در آینده‌ی نزدیک آغاز و با پیش بینی های انجام گرفته، توسعه‌ی آن تا سقف 17 هکتار عرصه افزایش پیدا می‌کند (روزنامه خبر جنوب شیراز – 11 بهمن ماه، رویه 28، بخش گردشگری). بی‌گمان این گونه سخنان ناسازگار (:متناقض) مدیران را چیزی جز فریب افکار همگانی (:عمومی) نباید دانست. همه آگاهان و کارشناسان می‌دانند که گسترش 17 هکتار زمین در عرصه نشدنی بوده و اگر بنا باشد چنین امری انجام گیرد باید در آینده بی‌خیال مجموعه جهانی پارسه و فرهنگ و هنر ایران زمین بود و گردشگری کشور را تعطیل کرد. از سویی، به باور کارشناسان میراث فرهنگی و آگاهان، سازمان اوقاف به دنبال تملک زمین‌های پیرامون پارسه است تا در زمانی زیبنده از آن بهره برده و با تبلیغ گسترده و البته استفاده‌ی ابزاری به آرمان‌های خود دست یابد. همچنین اگر بنا باشد برای این امام‌زاده گلدسته و گنبد و بارگاه ساخته نشود، دیگر چه نیازی به گسترش ساخت و سازها و به ویژه نابودی ساختمان پیشین آن بوده است. مهم‌تر از همه آن که، باید بدانیم این امام‌زاده بر پایه‌ی سند و نقشه‌های موجود، هیچ پیشینه و اصالتی نداشته و ندارد و اداره‌ی اوقاف در واقع دارد از باورهای دینی مردم سوء استفاده‌ی ابزاری می‌کند و در اصل در اندیشه‌ی سودآوری اقتصادی از گردشگری پارسه به ویژه در زمان پیک سفر و نوروز است. اما چرا به راستی مدیران میراث فرهنگی که خود آگاهند که این امام‌زاده هیچ پیشینه و اصالتی ندارد به اداره‌ی اوقاف پروانه ساخت و ساز داده‌اند؟ آیا این اقدام نسنجیده و نادرست مدیران سازمان را نباید خودزنی سازمان میراث فرهنگی نامید و پنداشت که به یک چالش بزرگ و پاشنه‌ی آشیل این سازمان تبدیل شده است. آیا در این جا سازمان میراث فرهنگی قانون و ضوابط خود را زیر پا ننهاده و دچار تخلف نشده است؟ مدیران میراث فرهنگی باید بدانند هر چند ما امروزه حافظه تاریخی خود را فراموش کرده ایم، ولی باید در برابر آیندگان و تاریخ پاسخگو بوده و باشند و روزی تاریخ آن‌ها را داوری خواهد کرد.

سکوت کارشناسان و باستان شناسان چرا و به چه انگیزه‌ای

یکی از دردها و دشواری ها در زمینه‌ی میراث فرهنگی کشور را بی گمان باید سکوت کارشناسان و باستان شناسان و هموندان (:اعضای) شورای فنی پایگاه های ملی و جهانی و جامعه‌ی علمی و دانشگاهی دانست که گاهی با سکوت های بیش از اندازه‌ی خود راه را برای دست‌اندازی‌ها و کارهای نسنجیده و نادرست افراد، سازمان‌ها و نهادهای دولتی باز می‌گذارند. به راستی رسالت یک باستان شناس، کارشناس و آگاه به فرهنگ و تاریخ کشور چیست و چرا این گروه از افراد به کسب دانش و تجربه در این رشته‌ها می‌پردازند. آیا همه‌ی این موارد برای خدمت به جامعه و پیشبرد و پیشرفت کشور و آرمان‌های سازمان میراث فرهنگی نیست. آیا پاسداشت و حفظ میراث گذشتگان که نشانه های هویتی مردم به شمار می‌آیند از خویشکاری‌های این گروه و به گونه‌ی کلی همه‌ی مردم نبوده و نیست؟ پس این همه سکوت و بی‌تفاوتی به چه انگیزه ای و برای چیست. چرا هموندان شورای فنی پایگاه جهانی پارسه که برخی از چهره‌های سرشناس باستان شناسی در میان آن‌ها دیده می‌شود، همگی سکوت پیشه کرده‌اند؟ هرچند که گاهی برخی از کارشناسان و باستان شناسان و آگاهان و دلسوزان پای کار آمده و به ویرانی و دست اندازی‌ها در زمینه‌ی میراث فرهنگی اعتراض می‌کنند، ولی بی‌گمان شمار این افراد بسیار کم بوده و گه گاهی به میدان می‌آیند. برای همین هم است که گاهی نتیجه قابل قبولی به دست نمی‌آید و یا زمان بر و هزینه بر است. اما یک پرسش بسیار مهم ذهن‌ها را درگیر کرده است که چرا سازمانی که خود سرپرستی نگاهبانی و پاسداری از یادمان‌های تاریخی را بر دوش دارد باید تخلف کرده و به گفته‌ای خودزنی کند. به باور کارشناسان اگر سازمان میراث فرهنگی از منافع ملی و هویتی و حفظ و پاسداشت یادگارهای گذشتگان کوتاه نیاید و بر سر آرمان‌های خود با رایزنی‌های گوناگون با دستگاه های دولتی پافشاری و ایستادگی کند، بیش از نیمی از دشواری‌ها و چالش‌های پیش روی میراث فرهنگی برطرف و حل خواهد شد. باید دانست که در گذر زمان و تاریخ پر فراز و نشیب ایران، همین آگاهان و دانشمندان و اندیشمندان بوده‌اند که با روشنگری‌های خود و ایستادگی در برابر دست اندازی‌ها، ایران زمین را پاس داشته و فرهنگ والا و توانمند آن را گسترش داده اند.

سازمان میراث فرهنگی تخلف کرده است

اما یک کارشناس باستان شناسی و کنشگر میراث فرهنگی که نخواست نامش آشکار شود درباره‌ی حریم درجه یک پارسه و ساخت امام زاده و واکنش ضعیف مدیران سازمان میراث فرهنگی به اَمرداد گفت : «در این جا خود سازمان میراث فرهنگی تخلف کرده است. زیرا هرگونه ساخت و سازی در حریم درجه یک پایگاه جهانی پارسه ممنوع است و اگر هم هرگونه عملیاتی بنا باشد که انجام گیرد باید طرح توجیهی داشته و به تایید شورای فنی پایگاه پارسه برسد. زمانی که ما از کاشت یک درخت در حریم درجه یک پارسه پیشگیری می کنیم و آن را برمی‌چینیم، پس باید بدانیم که هیچ گونه ساخت و ساز، پِی کنی، کَند و کاو و تاسیساتی را نمی‌توان در آن جا برپا کرد. زیرا بر پایه‌ی قانون و ضوابط حریم پارسه، ممنوع به شمار می‌آید. از سویی، هرگونه ساخت و ساز و عملیاتی که در پیوند با مجموعه بوده و بنا باشد در حریم درجه یک و عرصه پارسه انجام گیرد باید طرح و ریز برنامه در آن روشن و به تایید شورای فنی رسیده باشد. برای نمونه کاوش‌های باستان شناسی در خود مجموعه تاریخی پارسه یا کارهای مرمتی و حفاظتی که در آن انجام می‌گیرد باید بر پایۀ طرح توجیهی و ریز برنامه و مهم‌تر ازهمه به تایید شورای فنی برسد و به سود مجموعه تاریخی پارسه بوده و انگیزه‌ای برای بهتر شدن و پاسداشت آن باشد. وگرنه هرگونه کاری امکان پذیر نبوده و اگر اقدامی صورت گیرد، تخلف انجام گرفته است. همچنین باید بدانیم که در حریم درجه یک پارسه بخش‌های تاریخی و لایه‌های باستان شناسانه در زیر زمین وجود دارد. از همین روی است که کِشت در زمین های کشاورزی پیرامون پارسه هم، تنها در سطح انجام می‌شود و باید بر روی آن‌ها نظارت داشت. از سویی، ما در حریم درجه یک پارسه، عرصه‌ی محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی و باستانی فراوانی را داریم. از جمله تُل باکون، گورستان چشمه پارسه، تپه‌های شهر پارسه و … را می بینیم. گاهی شاید به آثاری در پیرامون پارسه بربخوریم که وابسته به دوره‌ی هخامنشی یا پیش تر از آن نباشد و وابسته به دوره‌های پس از هخامنشی مانند ساسانی یا دوره اسلامی بوده، ولی دارای ارزش تاریخی و میراثی است و باید حفظ و نگهداری شود. بر روی این گونه آثار با نگرش به مواردی که در بالا گفته شد و رعایت آن‌ها در راستای منافع اثر می‌توان کارهای میراثی مانند کاوش‌های باستان شناسی و غیره انجام داد. گاهی این اثر فرهنگی می‌تواند یک امام زاده باشد که دارای پیشینه‌ی تاریخی و اصالت بوده که نزد مردم دارای اَرج و احترام است. ما در این جا کاری به تبارنامه (:شجره نامه) امام‌زاده نداریم. سند تاریخی و نوشته‌ها و مدارک کهن برای ما اهمیت دارد. پس کسی با وجود یک امام زاده‌ی با اصالت مخالفتی نداشته و ندارد و از دید فرهنگی می‌توان به آن نگاه کرد و بی گمان دارای ارزش‌های مینوی است. اکنون برگردیم به اصل موضوع و داستان که اداره‌ی اوقاف و میراث فرهنگی می‌گویند ساخت امام زاده ابراهیم پروانه کار دارد و قانونی است. پس چرا سازمان اوقاف و به ویژه میراث فرهنگی طرح و جزییات آن را که به تایید شورای فنی رسیده باشد، ارایه نداده و منتشر نمی‌کنند. این گونه نمی شود که هر نهاد یا سازمانی با نامه بتواند در حریم درجه یک پایگاه های ملی و جهانی کاری انجام دهند. زیرا وجود تنها یک نامه بدون موارد یاد شده خود تخلف به شمار می‌آید. باید جزییات و ریز برنامه و طرح توجیهی به تصویب شورای فنی پایگاه جهانی پارسه و سازمان میراث فرهنگی برسد. تا این جا به نظر می‌رسد که هیچ طرحی درکار نبوده و تنها یک پروانه کار کلی داده شده است که تا فلان اندازه و متراژ ساخت و ساز انجام شود. این کار بدون دودلی، تخلفی آشکار است. دشواری اصلی ما در این جا نبود یک طرح با ریز جزییات و انجام کار کارشناسی که به تایید کارشناسان میراث فرهنگی و شورای فنی رسیده باشد، است. تنها یک پروانه کار با طرح کلی و با اعداد و ارقام کلی داده شده است که این کار تخلف است. از همه مهم‌تر، چنین پروانه کاری را زمانی می توان به یک بنا داد که یک اثر فرهنگی و تاریخی ارزشمندی که دارای پیشینه و اصالت باشد در آن مکان وجود داشته و به اثبات برسد. زمانی که یک بنای آیینی با نگرش به بررسی‌های میدانی و پژوهش‌های انجام شده، پیشینه ای کمتر از 50 تا 60 سال دارد و از نیمه دهۀ 40 خورشیدی به این سو و با خواب دیدن فردی به نام محمد میرزا کِناره‌ای برپا شده باشد و در نقشه‌های هوایی سازمان جغرافیایی ارتش هم موجود نبوده و در هیچ کتاب تاریخی و سند کهنی هم از آن نامی به میان نیامده است، چگونه می‌تواند اصالت داشته باشد. توسعه‌ی امام زاده با سرپیچی از قانون و ضوابط حریم پارسه که یک یادگار ارزشمند ملی و جهانی بوده و از آنِ همه‌ی مردم جهان است، صورت گرفته است. این کار یک تخلف است و گناهی نابخشودنی و میراث فرهنگی در مرحله نخست باید پاسخگو باشد. در این مکان هیچ گوری وجود نداشته و ندارد و نمی‌دانم که چگونه می خواهند آن را به نام امام زاده مطرح کنند. این کار بی گمان سوء استفاده ابزاری از دین و به ویژه از باورها و احساسات مردم است و گناه به شمار می آید و پای منافع افرادی ویژه درکار است. گناه اصلی هم برگردن سازمان میراث فرهنگی و مدیر کل میراث استان و همچنین مدیر پایگاه جهانی پارسه است که تخلف کرده اند. این کار یک خیانت بزرگ است و به هیچ روی کُنشگران میراث فرهنگی و خبرگزاری ها نباید در این باره کوتاه بیایند. زیرا پای منافع ملی و هویتی کشور درکار بوده و آبروی میراث فرهنگی که نماد آشکار و شکوهمند آن در جهان، همین مجموعه تاریخی پارسه است در خطر بوده و با تخلف از میان می رود. این امام‌زاده ارزش تاریخی ندارد و ساختگی است و ما کاری به تبارنامه‌ی آن هم نداریم. زیرا این گونه کارها بر دوش سازمان اوقاف است. از سویی، اگر این بنا ارزش تاریخی داشت پس چرا اتاقک آن را نابود کرده و از میان برده‌اند تا جایگزین آن را دوباره بسازند! چون آن ساختمان هیچ ارزش تاریخی، هنری، معماری و اصالتی نداشته است و آن را ویران کرده اند. پس موضوع کامل روشن و شفاف است و چیز پیچیده‌ای نیست. همۀ اسناد میدانی و تاریخی نیز گواهی بر این سخنان است. خرده‌گیری ما از سازمان میراث فرهنگی این است که، چرا برای چیزی که پیشینه و اصالتی نداشته و وجود خارجی هم ندارد، پروانه کار داده است. آیا این کار میراث فرهنگی تخلف در تخلف نیست؟ میراث فرهنگی باید پاسخگو باشد. همچنین اسناد میدانی نشان می‌دهد که این امام زاده تا سال 45 هم وجود نداشته و از آن تاریخ به این سو، شکل گرفته است. از سویی، نباید فراموش کرد که در کنار همه‌ی امام زاده‌های تاریخی و با اصالت یک گورستان کهن وجود دارد که در کنار این امام زاده یک سنگ گور هم دیده نمی‌شود و همه‌ی شواهد و مدارک نشان می‌دهد که این بنا هیچ پیشینه و اصالتی ندارد.

اکنون باید دید که ارزشمندترین اثر جهانی ایران که دُردانه‌ی یادمان‌های تاریخی فرهنگی کشور بوده و نماد میراث فرهنگی ایران به شمار می‌آید عاقبت به خیر خواهد شد یا همچنان این دست اندازی‌ها دنباله دارد و باید حریم درجه یک آن خدشه‌دار و شکسته شود و این مجموعه‌ی بی همتای جهانی درخطر حذف از سازمان یونسکو قرار گیرد.

نقشه هوایی 1334 سازمان جغرافیایی ارتش که هیچ نشانی از امام‌زاده مربوطه در آن نیست

نگاره بهمن ماه 94

نگاره بهمن ماه 94

نگاره بهمن ماه 96

فرتور از سیاوش آریا است.

 0114