لوگو امرداد
امروز ارد ایزد بیست‌وپنجم آذرماه زرتشتی؛ 19 آذرماه خورشیدی

چیرگی رستم روزافزون بر مازندران در روزگار شاه‌اسماعیل صفوی

Shaybaniامروز فرخ روز ارد ایزد از ماه آذر سال 3758 زرتشتی، چهارشنبه 19 آذرماه 1399 خورشیدی، نهم دسامبر 2020 میلادی

«رستم روزافزون» از سرشناسان طایفه‌ی روزافزون‌ مازندران‌ درآغاز دوره‌ی‌ صفویه كه با سود بردن از لشكركشی شاه‌اسماعیل صفوی به بغداد، در دشمنی با او بپاخاسته بود در چنین روزی از دسامبر سال 1509 میلادی بر همه مازندران چیره یافت.

وی دادخواهی كرد كه از تبار ساسانیان است و فرمانروایی بر ایران سزاوار اوست. وی شاه‌اسماعیل را یک بیگانه خوانده و گفته بود که شاه‌اسماعیل خودش را از تبار رومیان، ترکمانان، تازیان و … شناسانده و گفته که شاهی و درویشی همخوانی ندارند، او یک فزون‌خواه است.
شاه‌اسماعیل كه پس از چیرگی بغداد از راه اهواز راهی شیراز بود برای وی هشدار فرستاد كه پس از بیرون راندن ازبكان از شمال‌شرقی خراسان، برای برانداختن او به مازندران خواهد رفت.
رستم پس از دریافت این هشدار با شیبک‌خان رییس ازبكان باب دوستی باز كرد. شاه‌اسماعیل كه از شیراز راهی كاشان شده بود در نامه‌ی دیگری به رستم، اورا به شوند هم‌دست شدن با شیبک خان، سزاوار مُردن دانسته بود.
شاه اسماعیل سپس بر ازبكان پیروز شد و آنان را به آن سوی آمودریا پس راند. شیبک‌خان در جنگ كشته شد، ولی پیش از آن كه شاه اسماعیل رهسپار مازندران شود شنید كه رستم درگذشته و یارانش آماده اعلام وفاداری نسبت به شاه اسماعیل هستند. پس‌ از کشته شدن‌ شیبک‌خان‌ به‌دست‌ شاه‌ صفوی‌ (۹۱۶ مهی)، شاه‌‌اسماعیل‌ برای‌ او پیغامی‌ تهدیدآمیز همراه‌ با دست‌ بریده‌ی شیبک‌خان‌ فرستاد. گویند آقا رستم‌ پس‌ از دریافت‌ آن دست و پیغام بیمار شد و درگذشت.

 

ارد ایزد

ایزدی است که همه خوشی‌ها و آسایش‌ها به او ویژه شده است و گویند اگر به خانواده‌ای «ارت» به گونه دختری زیبا رو کند، داده و خواسته و گشایش و گسترش به آن خانه و خانواده روی می‌آورد. آموزش‌های اشوزرتشت آرامش درونی را همراه با توانگری و به دست آوردن خواسته سفارش می‌کند. هر زرتشتی برای به دست آوردن خواسته از راه درست و راست، به کار و کوشش می‌پردازد. خواندن سرود «اشم وهی»؛ به بهدینان می‌آموزد که: «خوشبختی از آن کسی ست که در پی خوشبختی دیگران باشد».

ارد‌ روز است فرخ و میمون

با همه لهو و خرمی مقرون

ایزد ارد که در اوستا به گونه‌ی «‌اشا ونگهوئی» آمده است، بیست و پنجمین روز هر ماه است. در یشت‌ها «ارد ایزد»، خواهر امشاسپندان خوانده شده است. یکی از یشت‌های اوستا به نام او «ارت‌یشت» است. ایزد ارد یا «ارت»، در اوستا «اشی ونگوهی»، و به چم توانگری، خواسته و دارایی است و به چم «خوب و نیک» نیز آمده است.

در اوستا یشت هفدهم، به‌نام این ایزد است. نگهبانی از ثروت و دارایی بر دوش این ایزد است. آموزش‌های اشوزرتشت آرامش درونی را همراه با توانگری و به‌دست آوردن خواسته سفارش می‌کند. زرتشتی برای به دست آوردن خواسته از راه درست و راست، به کار و کوشش می‌پردازد. این یشت 62 بند دارد.

‍ در اوستا اَشی وَنگوهی به چم توانگری، خواسته و دارایی است. و در پهلوی اَرت آمده ، کلمه ٔ ونگهو صفت است به چم نیک وخوب . ترکیب این کلمه‌ به چم اشی نیک است و آن در پهلوی بصورت اَرشَش وَنگ و اَشَش وَنگ و اَرشوش ونگ و بیشتر اَشیش وَنگ آمده است که همگی به چم اشی نیک است . ارت یا ارد نیز پهلوی است که در فارسی باقی مانده . در لغت‌نامه ها اَرد و آراد و آرد هر سه یاد شده است . در گات‌ها و دیگر بخش‌های اوستا، ارت (اشی) گاه اسم مجرد است به معنی توانگری و بخشایش و برکت و نعمت و مزد و بهره و گاهی اسم خاص ایزدی که نگهبان مال و خواسته و دارایی است . اسم این ایزد در گات‌ها یاد شده است . وی مانند سفندارمذ، آناهید و چیستا (فرشته ‌ی دانش ) مونث شناخته شده . در جهان مادّی مال و جلال و خوشی دینداران از پرتو وجود اوست و در جهان مینوی و روز واپسین ، پاداش کارهای نیک و سزای کردارهای زشت به یاری او انجام شود.  برخی نیز او را اشیش ونگ می‌نامند، او بفر و شکوه خانه می‌افزاید. زیرا هرکه بدیگران چیزی بدهد همان چیز افزوده و بزرگتر شده به خانه ٔ وی بازگردد (چنان که در یسنای 43 بند 12)

زرتشتیان در این روز جامه نو می‌پوشند، به سفر می‌روند و سالمندان را یاری می‌کنند.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

ارد‌ روز است فرخ و میمون / با همه لهو و خرمی مقرون

ای دلارای یار گلگون‌رخ / خیز و پیش‌آر باده‌ی گلگون

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

هرچیز نو بخر و اندر خانه بر.

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به بازار شو، روز (ارد) ای پسر / نوانو بخر چیز و با خانه بر

 

 

به اشتراک گذاری
Telegram
WhatsApp
Facebook
Twitter

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین ها
1403-01-09