سالروز درگذشت اسفندیار احمدیه؛ پدر پویانمایی ایران

امروز فرخ روز دی به‌دین ایزد و بهمن‌ماه به سال 3758 زرتشتی، 17 بهمن‌ماه 1399 خورشیدی پنجم فوریه 2021 میلادی

۱۷ بهمن‌ماه سالروز درگذشت اسفندیار احمدیه بندار، (زاده سال ۱۳۰۷ تهران-درگذشته ۱۷ بهمن‌ماه ۱۳۹۰ تهران) انیماتور و نقاش و سازنده نخستین پویانمایی (انیمیشن ایرانی) است.

احمدیه دوران كودكی با وجود مشكل شنوايی و گفتار، در آغاز به كودكستان و سپس به مدرسه‌ی عادی رفت. او گفته‌های آموزگار را لب‌خوانی می‌كرد.  پدرش كه نگران فرزند با استعدادش بود او را نزد استاد اصغر پتگر، نقاش برد. پتگر برايش حرف می‌زد و او فقط سر تكان می‌داد و چشمش به انگشت‌ها و قلم مو بود. حركت‌های قلم مو را در یاد می‌سپرد و آموزش رنگ و روغن و آبرنگ را نزد او كامل كرد و در سال ۱۳۲۶ راهی هنرستان كمال‌الملک شد و در كنار هنرمندانی چون اسماعيل آشتيانی، محمود اوليا، حسين شيخ، عباس كاتوزيان، صادق پور و علی چيت‌ساز، نقاشی را به صورت آكادميک آموخت. اسفندیار به علت شاگردی در نزد شاگردان کمال‌الملک و نیز به علت همفکری با این جریان مهم نقاشی معاصر ایران، در امتداد منطقی مکتب کمال‌الملک قرار گرفت.

درون‌مایه‌ی تابلوهای او نیز همان حال و هوای آثار کمال‌الملک را دارد که از جمله می‌توان به تصاویری از طبیعت، زندگی، کار، آداب و آیین‌های مردم عادی، تک‌چهره سازی، طبیعت بی‌جان، ترکیبات هنرمندانه‌ای از بطری و ساعت و لیوان و گلدان و میز و ظروف سفالی و شیشه‌ای و انواع اشیای مختلف بنا به سلیقه نقاش که آن را به اصطلاح طبیعت بی‌جان یا Still Life می‌گویند به تصویر کشیدن داستان‌های دینی، حماسی و فولکلوریک اشاره کرد. این همه را او در تجربه‌گری‌های متنوعی با ابزارهای مختلفی همچون رنگ روغن، آبرنگ، مداد رنگی و … به نمایش درآورده است.

او در بخش نقاشی روی سفال و سرامیک در اداره کل هنرهای زیبا و نیز در بخش گرافیک همان اداره، چندسالی کار و فعالیت داشته است. وی به راستی پایه‌گذار انیمیشن در ایران و پدر پویانمایی ایرانی است که در سال ۱۳۳۶ با ساخت دو فیلم «ملانصرالدین » و «قمر مصنوعی » نام خود را به‌عنوان بنیانگذار نقاشی متحرک در ایران به ثبت رسانید. او این دو فیلم را با مداد طراحی کرده و به مدت ۲ دقیقه به حرکت در آورده بود.

وی در سال‌های پایانی دهه ۳۰ و سال‌های آغازین دهه ۴۰ آثار زیادی در زمینه‌ی نقاشی متحرک پدید آورد که از آن جمله طراحی و نقاشی و کارگردانی فیلم «اردک حسود» در سال ۱۳۴۱، طراحی و نقاشی و کارگردانی فیلم «خوشه گندم» در سال ۱۳۴۲، نقاشی فیلم «خروس بی‌محل » و نقاشی فیلم «بادبادک به کجا می‌روی؟» به کارگردانی افخم ماکویی است. ورود اسفندیار احمدیه به دنیای انیمیشن و تیتراژ فیلم در اثر کنجکاوی و کوشش های تجربی‌اش بود و در این زمینه هیچ آموزشی ندیده بود. وی در سال ۱۳۸۴ از سوی انجمن سینمایی فیلم سازان انیمیشن ایران ( آسیفا ) به عنوان پایه‌گذار انیمیشن (پویانمایی) درایران شناخته شد و در سال ۱۳۷۰ نیز از سوی شورای ارزشیابی هنرمندان کل کشور نشان درجه یک هنری دریافت کرد. در دیدار از آثار استاد اسفندیار احمدیه، با دنیایی از رنگ، شور، تنوع، حرکت، زندگی ، ایمان، شعف و مهر آشنا می‌شویم و بار دیگر به خاطر می‌آوریم که پاکیزگی و ایمان مبنای هنر والای ایرانی است. این شور و شعف، وجد و سرزندگی و شفقت و مهر، تنها جلوه‌ای مادی از آن مبنای لایزال است. اسفندیار احمدیه در ۸۳ سالگی درگذشت.

بیست‌وسومین روز در گاهشماری دینی زرتشتی دی‌بدین نامیده شده است. دی به چم آفریننده و آفریدگار است, و چون در ماه سه دی وجود دارد برای مشخص شدن, نام روز بعد را به آن می افزایند تا از هم مجزا گردد,”دی‌بآذر،دی بمهر،دی بدین”. دی در ادبیات اوستا به چم اهورامزدا می باشد که به شوند سپندینگی این نام بارها در ماه بازگویی شده است. در اوستا نام همکاران را اورمزد اواگاه, سه دی ویسپه شام نامیده اند.

این روز که همچون، دی‌بآذر و دی‌بمهر به معنای دادار یا آفریدگار است یکی دیگر از تعطیلی‌های هر ماه به‌شمار می‌آمده است.

نماد این روز در دین زرتشتی گل « شنبلید» است .روز نیایش همگانی است و در ایران باستان استراحت کاری بوده است.