نهمین روز از ماه زرتشتیان آذر به چم روشنایی، نور و پرستش سو هست. آذر نام ایزدی است كه نشانگر پاكی و نگهبان آتش باشد. آتَر، آترْشْ همان آتش و آذر به كوردی آگِرْ هیر هست.
آترپات در اوستا، نام بزرگترین سرزمین ایران زمین همان آذر پادگان ، آتورپاتگان زادبوم اشوزرتشت سپنتمان است.
در بند ١٠٢ فروردین یشت، آذر پاد كسی كه در پناه آتش باشد. آتروان. و آتوربان، آذربان كه امروز موبد مىگویند، آریاییهای آترون آذربان هست، کسی كه برای نگهبانی آتش گماشته مىشود.
آتورنان ازپیشوایانی بودند كه در پرستشگاه به نیایش ودانش افزونی و خواندن و نوشتن بودند و بین مردم گران بودند و كودكان و نوجوانان را پرورش مىدادند.
در هفتنیشت بزرگ – هفتها – در آویسرو، تُریمگاه و ویسپرد به دو دسته و گروه از پیشوایان یا آتریانان شدهاند:
یک گروه، در درون ایران زمین دارای پیشه و هیربد بودند.
گروه دوم ، به سرزمینهایی میرفتند برای آگاهی دادن و پخش كردن آیین بهی.
در خرده اوستای استاد پورداوود :
“”ما میستاییم موبد فرخندهی پاک و سرور پاكى را كه در بیرون در كردش هست ما مىستاییم “”
اویسروتریمگاه بند هشت
آتش در نزد همه با ارزش و گرامى بوده و هست. در آیین مزدیسنا این آفریدهی نیک اهورامزدا باید گرامی داشت، و زبانههای آتش را فروغ مینوی خواندهاند. و آتشان در پهلوی به چم آتشكده هست. آتشدان فروزان را در پرستشگاه، مهرابه آمده است. آتش بهرام، آذر بهرام، پارسیان، آتشكدههای بزرگ را آتش ورهرام خواند. آذران، آدریان ، آگیاری به آتشكده كوچک گفته مىشود.آماده سازی و فراهم شدن آتش بهرام راه ویژهایی دارد.
آدریان یا آتشكده زرتشیان از همین واژهی آتر و آذر آمده به چم نگهداری آتش آذر و آتشكده است.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان كن مرا به می كه جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه/ بدین روز، نیک است رفتن براه
«آذر»(در اوستا: «آترَ») به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. چه نیکوست در این روز «آتش نیایش» خواندن و به آتشکده رفتن و نماز بردن به درگاه اهورامزدا. آذر از آفریدههای بزرگ اهورامزداست. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه میدانند و آذر ایزدیست نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی.
