از اسفندماه 1397 خورشیدی که ویدیویی از فروریختن بخش‌هایی از تاق کسری از سوی یکی از نمایندگان پارلمان عراق در شبکه‌های مجازی منتشر شد، کنشگران و دل‌سوزان تاریخ و فرهنگ ایران نگران ازمیان رفتن بخشی از تمدن شکوهمند این سرزمین بیرون از مرزهای کنونی کشور بودند. درخواست‌ها دادند و پیگیری‌ها کردند که مرمت تاق تمدن ایران زمین به دست مرمت‌گران ایرانی انجام گیرد و پس از فروریختن دوباره‌ی بخش‌هایی از این کهن‌سازه‌ی باستانی در دی ماه 1399 خورشیدی، پاسخ مسوولان میراث فرهنگی کشور در بهمن‌ماه 1399 خورشیدی، به درخواست‌کنندگان چنین بود: «اگر بخواهند مرمت تاق کسری به صورت قطعی انجام شود، باید شرایط مهیا شده و آن‌ها رسما از ما دعوت کنند تا بلافاصله یک تفاهم‌نامه رسمی امضا شده و پژوهشگران و مرمت‌گران برای کار به آن منطقه بروند، وگرنه متاسفانه وزارتخانه میراث فرهنگی نمی‌تواند کاری برای مرمت و ساماندهی تاق کسری انجام دهد».
محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تاکید بر اینکه در صورتی که این اقدامات انجام نشود، متاسفانه وزارتخانه میراث فرهنگی نمی‌تواند کاری برای مرمت و ساماندهی تاق کسری انجام دهد، به ایسنا می‌گوید: «این اقدام را در اولویت گذاشته‌ایم و مترصد هستیم تا به محض رفع موانع حتما انجام شود. حتی طیف وسیعی از همکاران و کارشناسان خارج از وزارتخانه نیز برای بررسی و مرمت این بنای تاریخی اظهار تمایل کرده‌اند که به محض تایید ماموریت توسط وزارت امور خارجه و وزارت فرهنگ عراق نخستین گروه برای بازدید و مذاکره به عراق اعزام می‌شود».
اکنون دولت عراق از ایران برای نجات و مرمت «تاق کسری» به‌گونه‌ی رسمی دعوت کرده است.
محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری صنایع دستی در نشست خبری که به مناسبت روز جهانی موزه و آغاز هفته‌ی میراث فرهنگی، سه‌شنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه 1400 خورشیدی در کاخ گلستان برگزار شد، گفت: تاق کسری اثری بزرگ از دوره‌ای تاریخی در ایران فرهنگی است. متاسف بودیم که نمی‌توانستیم برای نجات و مرمت آن اقدامی انجام دهیم، اما گاهی مناسبات کشورها را ملاحظه نمی‌کنیم. چندبار به عراق نامه نوشتیم و آن‌ها هربار می‌گفتند تشریف بیاورید. ما دولت هستیم و عراق باید رسما از ایران دعوت می‌کرد.
او با اشاره به سرانجام پیگیری‌ها برای مشارکت در مرمت تاق کسری فزود: مکاتبات زیادی انجام دادیم، حتی به ستاد بازسازی عتبات عالیات هم مراجعه کردیم و از آن‌ها خواستیم با توجه به نزدیکی مزار مسلم بن عقیل به طاق کسری، موضوع یکپارچه پیگیری شود. با این حال، منتظر دعوت رسمی دولت عراق بودیم.
او افزود: به تازگی نامه‌ای از وزارت امور خارجه کشورمان رسیده که حالا می‌توانیم تفاهم‌نامه اولیه مدیریتی با عراق ببندیم، چهارچوب‌ها را تعیین و پیش‌نویس تفاهم‌نامه مرمت طاق کسری را آماده کنیم.
طالبیان درباره هزینه مرمت طاق کسری و اینکه آیا ایران قرار است هزینه‌ای پرداخت کند، گفت: موضوع هزینه مطرح نیست؛ مهم دانش این کار است.
معاون میراث فرهنگی در پاسخ به این سوال که در صورت حضور «بنیاد الف» در پروژه مرمت طاق کسری نقش ایران چیست؟ گفت: این پروژه جهانی است و همه می‌توانند در آن مشارکت داشته باشند. حتی ما سه‌بار با یونسکو تماس گرفتیم که مشارکت داشته باشد. ایکوم هم اعلام آمادگی کرده است. مرمت تاق کسری باید جریانی جهانی باشد.
چند سالی‌ست که ریزش پی‌در‌پی بنای تاریخی تاق کسری خبرساز شد و واکنش‌هایی از ایران و عراق را به دنبال داشت. شماری از هنرمندان و کنشگران فرهنگی در نامه‌ای سرگشاده از دولت‌های ایران و عراق درخواست کرده بودند با مرمت و ایجاد پایگاه حفاظت و پژوهش تاق کسری و ثبت منظر فرهنگی این بنای تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو تاق کسری را نجات دهند.
با وجود همه پیگیری‌ها و درخواست‌ها از سوی ایران، وزارت فرهنگ عراق در اکتبر ۲۰۲۰ میلادی از «بنیاد الف» برای نجات طاق کسری درخواست کمک کرد. بنیاد «الف» در ژنو راه را برای مرمت تاق کسری باز کرد و در نخستین قدم اعلام کرد که ۷۰۰ هزار دلار برای مطالعه و نجات این بنای تاریخی هزینه می‌کند.
این بنیاد سال ۲۰۱۷ و در پاسخ به تخریب چشمگیری که در سال‌های گذشته به میراث فرهنگی وارد شده، با آرمان حمایت از میراث ملموس و ناملموس بنیادگذاری شد.
درحالی‌که ایران چشم‌براه دعوت رسمی دولت عراق برای ورود به مرمت تاق کسری بود، بنیاد الف در نوامبر ۲۰۲۰ میلادی ماموریت ارزیابی حفظِ تاق کسری را با همکاری دانشگاه پنسیلوانیا انجام داد تا اقدامات فوری برای این بنای تاریخی را تعریف کند و در نهایت با کمک مستندنگاریِ سه‌بعدی، اسکن‌های با رزولوشن بالا از بنا انجام و سنسورهایی برای برررسی ترک‌های ایجادشده روی سازه نصب شود.
اکنون و با دعوت رسمی عراق از ایران برای همکاری و همیاری در نجات تاق شکوهمند کسری باید چشم‌به راه بود و دید که مسوولان میراث فرهنگی ایران چه گام‌هایی در این راه برخواهند داشت.
تاق کسری، یا ایوان مداین، نام‌ورترین سازه‌ی بازمانده از دوران ساسانی است که در مداین و نزدیک به 40 کیلومتری جنوب بغداد، در ساحل خاوری رود دجله جای دارد. تاریخ ساخت آن 550 میلادی گفته شده است. این سازه از آجر و گچ ساخته شده و 30 متر بلندی دارد.
تاق کسرا دوباره برشانه‌های خود فروریخت
دست‌روی‌دست بگذاریم تاق کسرا به زودی فرو می‌ریزد
مرمت تاق کسرا در گرو دعوت رسمی عراق
