تاق شکوهمند کسرا این روزها غریبانه‌تر از پیش بر شانه‌های ستبر خویش تکیه کرده است تا شاید «مردی از خویش برون آید و کاری بکند». اما گویی این‌بار نه باد و باران و فرسودگی که تعارفات سیاسی نفس‌های این میراث جهانی را به شماره انداخته است. تاق کسرا خموش و با یک جهان سخن همچنان چشم‌به‌راه گوشه‌چشمی از سوی سیاست‌مداران و مسوولان فرهنگی دو کشور ایران و عراق است تا حانی دوباره بگیرد و به خاطره‌ها نپیوندد.
اگرچه با وجود وعده‌های بی‌سرانجام پیشین هنوز هم کنش‌گران و دل‌سوزان میراث فرهنگی دل به تحقق وعده‌های مسوولان برای مرمت تاق کسرا بسته‌اند، اما گویی هر دَم از این باغ بری می‌رسد و این‌بار سرپرستان میراث فرهنگی ایران چشم‌براه دعوت رسمی کشور عراق برای مرمت ایوان کسرا هستند. پرسش این است که اگر این دعوت به درازا بکشد یا هرگز انجام نشود سرنوشت این میراث جهانی به کجا می‌انجامد و آیا جامعه‌ی جهانی مسوولیتی در این باره ندارد؟ در این میان تنها می‌توان امیدوار بود که این دعوت به زودی انجام پذیرد و تا زمان دعوت رسمی عراق شاهد ریزش بخشی دیگر از تاق بی‌جایگزین تمدن ایران نباشیم.
«اگر بخواهند مرمت تاق کسری به صورت قطعی انجام شود، باید شرایط مهیا شده و آن‌ها رسما از ما دعوت کنند تا بلافاصله یک تفاهم‌نامه رسمی امضا شده و پژوهشگران و مرمت‌گران برای کار به آن منطقه بروند، وگرنه متاسفانه وزارتخانه میراث فرهنگی نمی‌تواند کاری برای مرمت و ساماندهی تاق کسری انجام دهد».
به گزارش ایسنا، داستان این بار جدی‌تر شده، قصه‌ی ریزش‌های پی در پی تاقِ کسری؛ سازه‌ای تاریخی که از زمان آغاز تخریب‌هایش هشدارها نسبت به وضعیتِ آن، نه تنها از سوی عراقی‌ها که از سوی فعالان میراثی و برخی از متولیان و کارشناسان میراث فرهنگی هم بلندتر شد.
نزدیک به ۲۰ روز پیش و برای دومین‌بار بخش‌هایی از تاق کسری فرو ریخت، اتفاقی که نه تنها مسوولان میراث فرهنگی کشور عراق در کمتر از ۱۰ سال گذشته دو بار از متولیان میراث فرهنگی ایران خواسته بودند تا برای مرمت، ساماندهی و در واقع نجاتِ این بنای تاریخی به آن‌ها کمک کنند، بلکه ۱۶ سال پیش نیز با دیدن نخستین ترک‌ها روی این بنای تاریخی کارشناسان ایرانی آمادگی خود برای مرمت این بنا را اعلام کرده بودند.
واپسین ضربه به این سازه‌ی شکوهمند ساسانی که حتا بزرگ‌ترین تاق ضربی شناخته‌شده‌ی جهان نیز نامیده می‌شود، در هفته‌های گذشته به آن وارد شد. خبر و تصاویر این اتفاق یکشنبه، ۱۴ دی‌ماه از برخی افراد فعال در شبکه‌های اجتماعیِ عراق در بغداد منتشر شد و درباره‌اش نوشتند «همزمان با آغاز سال ۲۰۲۱ بخشی از سقف این بنای تاریخی فرو ریخت.» به دنبال بروز دوباره‌ی این اتفاق، نخست درخواست‌هایی که از چند سال پیش تا امروز برای توجه و رسیدگی به این بنای تاریخی مطرح شده بودند، یادآوری شد و بعد از راه افتادن کارزاری مردمی که هنوز در حال جمع‌آوری امضا برای ارسال به دفتر وزیر میراث فرهنگی هستند و تا کنون بیش از ۹۰۰۰ نفر آن را امضا کرده‌اند، از سوی دیگر نیز شماری از هنرمندان و کنش‌گران فرهنگی هم در نامه‌ای سرگشاده از دو دولت ایران و عراق درخواست کردند تا با مرمت و ایجاد پایگاه حفاظت و پژوهش تاق کسری و ثبت منظر فرهنگی این بنای تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو «تاق کسری را نجات دهند».
پس از آن نیز مدیر عامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی – فرهنگی کشور در نامه‌ای به مونسان، وزیر میراث فرهنگی اعلام آمادگی این صندوق را برای مرمت تاق کسری اعلام کرد و چندی پس از آن نیز انجمن علمی باستان‌شناسی ایران علاوه بر درخواست برای مرمتِ ایوان کسری، از مونسان خواست تا زمینه‌ی حضور باستان‌شناسانِ ایرانی در تیسفون فراهم و رایزنی شود تا این اثر ایرانی در اولویت عراق برای ثبت در یونسکو قرار گیرد.
اینکه بگویند مشتاق هستیم تیم مرمتی بیاید تا دعوت رسمی از میراث شود، دو چیز متفاوت است
و حالا محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در گفت‌وگو با ایسنا حرف‌های متفاوتی از نوع دعوت متولیان میراث فرهنگی عراق برای مرمت تاق می‌زند.
او با بیان اینکه تا زمانی که هماهنگی‌های کامل از سوی وزارت فرهنگی عراق انجام نشود، وزارتخانه میراث‌فرهنگی نمی‌تواند تیم پژوهشگران و مرمت‌گران خود را برای بررسی میدانی و مذاکره در مورد مرمت تاق کسری به این کشور مامور کنند، می‌گوید: «متولیان میراث‌فرهنگی عراق از سه سال قبل تا کنون چند بار این تمایل را ابراز کرده‌اند، اما هیچ کاری را به صورت رسمی برای حضور تیم ایرانی در تاق کسری انجام نداده‌اند، و همیشه اصرار از طرف ایرانی و سفارت ما در عراق بوده است».
او ادامه می‌دهد: «حتی زمانی که معاون گردشگری و مدیر امور پایگاه‌های وزارتخانه در جلسه‌ای در عراق با آن‌ها شرکت داشتند این بحث مطرح شد ولی گاهی طرف عراقی و گاهی نهادهای متولی در کشور با دلایلی مانند امنیت، کرونا یا موارد دیگر سفر را به مصلحت ندانستند و کار به آینده موکول شد.
وی با اشاره به اینکه اگر متولیان میراث فرهنگی در عراق رسما بپذیرند و یک تفاهم‌نامه با ایران امضا کنند که اقداماتی که آن‌ها باید انجام دهند چه خواهد بود و امنیت کارشناسان میراث‌فرهنگی ایران تامین شود، این اتفاق رخ می‌دهد، می‌افزاید: «در این شرایط پژوهشگران و مرمت‌گران ایرانی برای مطالعه‌ی وضعیت ایوان مدائن و مرمت تاق کسری به این منطقه مامور می‌شوند».
او با بیان یک نمونه که وقتی قرار بر حضور یک تیم ایتالیایی در کشور برای انجام اقدامات مرمتی یا کاوش باشد، من به عنوان معاون میراث فرهنگی وزارتخانه باید از دولت اجازه بگیرم و از آن کارشناسان دعوت رسمی کنم، ادامه می‌دهد: «در ادامه نیز با برنامه‌ریزی و امضای تفاهم‌نامه‌ی دو جانبه کارها طبق روال انجام می‌شود، آن تیم کارشناس بدون دعوت رسمی نمی‌تواند وارد شود، قضیه برای مرمت‌گران و پژوهشگرانِ تاق کسری نیز به همین شکل است، باید رسما اعلام کنند».
طالبیان پافشاری می‌کند: «اینکه بگویند مشتاق هستیم تیم مرمتی بیاید تا انجام دعوت رسمی از میراث فرهنگی؛ دو چیز متفاوت است. واقعیت این است که باید به نحوی موضوع مدیریت شود که احساس مداخله در امور داخلی یک کشور تلقی نشود.»
وی با بیان اینکه متولیان میراث‌فرهنگی کشورمان در برنامه‌ریزی اولیه‌ای که انجام داده‌اند یک تیم پژوهش‌گر، گروه مستندساز، طراح و مرمت‌گر باید برای تجهیز کارگاه به آن منطقه بروند تا عملیات اضطراری انجام شود، ادامه می‌دهد: «اگر بخواهند مرمت تاق کسری به صورت قطعی انجام شود، ما (وزارتخانه میراث‌فرهنگی) آماده‌ایم، نامه‌نگاری‌ها نیز انجام شده‌اند و تقریبا هر هفته پیگیرِ کار هستیم، تا زمانی که شرایط مهیا شود و آن‌ها رسما دعوت کنند و بلافاصله یک تفاهم‌نامه رسمی امضا شود تا پژوهشگران و مرمت‌گران ما برای کار به آن منطقه بروند».
طالبیان با تاکید بر اینکه در صورتی که این اقدامات انجام نشود، متاسفانه وزارتخانه میراث فرهنگی نمی‌تواند کاری برای مرمت و ساماندهی تاق کسری انجام دهد، می‌گوید: «این اقدام را در اولویت گذاشته‌ایم و مترصد هستیم تا به محض رفع موانع حتما انجام شود. حتی طیف وسیعی از همکاران و کارشناسان خارج از وزارتخانه نیز برای بررسی و مرمت این بنای تاریخی اظهار تمایل کرده‌اند که به محض تایید ماموریت توسط وزارت امور خارجه و وزارت فرهنگ عراق نخستین گروه برای بازدید و مذاکره به عراق اعزام می‌شود.
