امروز پیروز و فرخ روز امرداد امشاسپند، هفتم خوردادماه سال 3759 زرتشتی، پنجم خوردادماه 1400 خورشیدی، 26 می 2021 میلادی
113 سال پیش، پنجم خرداد ماه سال 1287خورشیدی (1908 میلادی) چاه شماره یک مسجدسلیمان به نفت رسید و برای نخستین بار در ایران و خاورمیانه، استخراج نفت به گونهی تجاری آغاز شد.
پنجم خوردادماه با تائید شورای عمومی فرهنگ کشور، از سال 1394 در سالنمای ملی به نام روز مسجدسلیمان ثبت شد. جورج رینولدز که به عنوان سرپرست یک تیم اکتشافی از سوی ویلیام ناکس دارسی، مسوولیت حفاری در منطقه مسجد سلیمان را بر دوش داشت، در این روز سرانجام پس از مدتها ناامیدی و در حالی که شرکت مقدمات بازگشت او را به انگلستان، فراهم میکرد، توانست خبر کشف نفت را به کارفرمایان خود در لندن مخابره کند.
چاه شماره یک نام نخستین چاه نفت خاورمیانه است که در منطقهای شهر مسجدسلیمان کنونی، در استان خوزستان قرار دارد. این چاه در منطقهای بنام درهی خرسون جا دارد، که عملیات حفاری آن در سال ۱۲۸۶ توسط کنسرسیوم دارسی آغاز شد و در پنجم خوردادماه ۱۲۸۷ خورشیدی به مخزن نفتی رسید. چاه شماره یک در حدود ۳۶۰ متر عمق دارد، که از آن روزانه ۳۶ هزار لیتر (معادل ۲۲۸ بشکه در روز) نفت خام سبک تولید میشد. نیروی محرکه ماشینآلات مربوط به دکل حفاری چاه شماره یک از توربین بخار تأمین میشد. این چاه هماکنون در مرکز شهر مسجدسلیمان، در مجاورت منطقهی نمره یک، به صورت موزهی تحت نظارت شرکت ملی نفت ایران قرار دارد.
ماریوت، نماینده دارسی در سال 1280 خورشیدی، 1901 میلادی، امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در تمام ایران، بجز پنج ایالت شمالی را از مظفرالدین شاه گرفت. چندماه پس از امضای قرارداد، حفاری اولین چاه در محلی بهنام چیاسرخ یا چاه سرخ، در شمال غرب قصرشیرین آغاز شد.
کار حفاری بهعلت نبود راه و ناامنی بهکندی پیش میرفت، تا آنکه در تابستان ۱۹۰۳ در عمق ۵۰۷ متری بهگاز و کمی نفت رسید. چاه دوم هم در همین ناحیه در عمقی مشابه بهنفت رسید. بهرهدهی این چاه درحدود ۱۷۵ بشکه در روز بود.
دارسی با ارزیابی نتایج دریافت، اگر در ناحیه چیاسرخ نفتی بیش از این مقدار هم بیابد بهعلت دوری از دریا و نبود امکان حمل بهبازار مصرف، سودی عاید او نخواهد شد. بنابراین ناحیه را ترک کرد و بهخوزستان روی آورد. «ویلیام ناکسی دارسی» یک میلیونر استرالیایی، نخستین کسی بود که با روشهای جدید روز و دستگاههای حفاری مکانیکی در ایران به اکتشاف نفت و حفرچاه پرداخت.
خویشکاری امشاسپند امرداد در جهان استومند(مادی) نگهبانی از گیاهان روی زمین و سرسبز و بارور نگاه داشتن آنهاست و با توجه به این که وی نماد جاودانگی و بیمرگی و جوانی همیشگی است، مسعود سعد سلمان گوید: «روز امرداد مژده داد بدان / که جهان شد به طبع باز جوان»
در بندهش دربارهی این امشاسپندبانو میخوانیم : «امرداد بیمرگ سرور گیاهان بیشمار است زیرا او را به گیتی گیاه خویش است. گیاهان را رویاند و رمه گوسفند را افزاید؛ زیرا همه دامها از او خورند و زیست کنند. به فَرَشکَرت(تازه کردن جهان)، سوشیانت و نوسازی جهان نیز اَنوش از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش و خرمی بخشد یا بیازارد، آنگاه امرداد از او آسوده یا آزرده میشود.
امشاسپند امرداد همیشه با خورداد امشاسپند (نگهبان آب) همراه است. در جهان خاکی، نگهبانی گیاهان و رستنیها به او سپرده شده است.
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بیمرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبهخود به بیمرگی و جاودانگی هم خواهد رسید. اهورامزدا خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی میبخشد که در دنیا اندیشه و گفتار و کردارش نیک باشد. چه نیکوست در این روز به آینده اندیشیدن و برای آینده برنامهریزی کردن.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سیروزهی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر میشود آن روز را جشن میگیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان مینامند. گل نماد امرداد امشاسپند”گل زنبق” است.
در گاتها ، یسنا ٥١ ، بند ٧ میخوانیم:
كس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مىرود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» میسراید:
روز امرداد مژده داد بداند
كه جهان شد به طبع باز خواند
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
كه جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یك سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
