«فرّ کیانی یا فرّ شاهی که داشتن آن نهایت آرزوی شاهان است و فقط در شاهان خوب و برحق ایرانی، آنهایی که به خواست اهورامزدا شاه شدهاند جایگزین میشود و این توانایی را در آنان بهوجود میآورد که کارهای نیک کنند و نیک بخت باشند. این فرّ برای کسانی که از سلسلهای ایرانی نیستند دستنیافتنی است».
فرّه از کهنترین مفاهیم و عناصر استورهای در اندیشهی مزدیسناست و در اندیشهی سیاسی ایران باستان بنیادی تاثیرگزار بوده است که مشروعیت شاه آرمانی را شدنی میکرده است. فرّ کیانی از گونهی فرّی است که نوزدهمین یشت اوستا (زامیادیشت) در ستایش و توصیف آن سروده شده است.
همچنین در پیوند با فرّ کیانی در کتاب «بندهش» داستانی هست که پیوند فرّ با شیر گاو و زن را بازگو میکند. انتقال فرّه از راه شیر گاو و مادر یکی از ستونهای اصلی ماجراهای فرّه است. در پیوند با این موضوع میتوان به دو داستان کهن اشاره کرد؛ نخست مادر سیاوخش و دیگری مادر زرتشت.
در بندهش آمده است: «این را نیز گوید که فرّه فریدون در دریای فراخکرد به نی بن نشست. وِدَرگا به جادویی گاوی را آنجا رها کرد. (خود نیز) بدانجا شد. یک سال آنجا نی درود، به گاو داد تا فرّه به گاو شد. گاو را آورد، شیر دوشید، به سه پسری که او را بود، داد که وامون، شون و چنگرنگها (یند). فرّه به پسران نه، بلکه به فرانک شد. وِدَرگا فرانک را کشتن خواست. فرانک، دارای فرّه، از تیغ پدر (رها) شدن را، پیمان کرد که « نخستین فرزندم را به اوشبام دهم.» پس اوشبام او را از پدر رهایی بخشید. نخستین فرزند، کیاپیوه، زاده شد، به اوشبام داده شده، اینک با اوشبام است و همکار اوشبام در (دوران) آمیزگی شد .
مادرسیاوخش را پهلوانان ایرانی، هنگامی که برای شکار به دست دُغو میروند، پیدا میکنند. «کلمه دُغو در ایران باستان: dauga مشتق از ریشهی daug دوشیدن است».
«دختر = دوگِدَر dugedar، در اوستا دَوغَدرdughdhar، در پهلوی دوخت و در فارسی دخت و دختر است[1]». نام مادر زرتشت (دُغدو) نیز از همین بنیان است که به معنی شیردوش است و او نیز فره را به فرزند خود منتقل میکند. کلمهی دوشیزه نیز که به معنای دختر به کار میرفته است هم از ریشهی «duš و دوشیزه dõšīzag از ریشه dõš دوشیدن است. [گویا بدین سبب که شیردوشی وظیفهی دوشیزگان بوده است.] کلمهی uš به Ôš تبدیل شده است و کلمهی hõšȳar که مشتق است از ایرانی باستان uši – dãra.»
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «واکاوی پیوند فرانک، فره، ایزدبانو آناهیتا» به قلم مریم خالصی که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویهی چهارم (شاهنامه) امرداد شمارهی 441 بخوانید.
«امرداد» شمارهی 441 از دوشنبه 31 خوردادماه 1400 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان خواهد بود.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.