امروز پیروز و فرخ دی بهآذر ایزد و شهریورماه، هشتم شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، چهارشنبه سوم شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲5 آگوست ۲۰۲۱ میلادی
سوم شهریورماه، زادروز محمدعلی اسلامی نُدوشَن، شاعر، منتقد، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ادبیات و فرهنگ ایران است.
او دکترای حقوق بینالملل را از دانشگاه سوربن فرانسه گرفته، اما بیشتر فعالیتهایش در زمینه ادبیات و فرهنگ ایران است. مجموعه مقالات «سخن ها را بشنویم» در سالهای نخست پس از انقلاب از دغدغهی همیشگی او نسبت به ایران میگوید. کتاب «چهار سخنگوی وجدان ایران» نیز بازگوکنندهی دلبستگی ژرف او به شعرای نامی ایران است. دکتر اسلامی کارش را با انتشار دو مجموعه از شعرهایش در نیمه دوم دهه 20 آغاز کرد، پس از مدت کوتاهی سراغ پژوهش رفت. ندوشن در مدت 70 سال بیش از 65 کتاب و صدها مقاله پیرامون فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی به نگارش درآورده است. بنیادگذاری ایرانسرای فردوسی و انتشار فصلنامه هستی از اقدامات او در زمینه اعتلای فرهنگ و ادب فارسی است.
نوشتههایی مانند «زندگی و مرگ پهلوانان»، «ایران را از یاد نبریم»، «به دنبال سایه همای» و… . «در کشور شوراها»، «کارنامه سفر چین»، «آزادی مجسمه» و «صفیر سیمرغ» از کتابهای مهم او هستند. مجموعهای سه جلدی «روزها» از سرگذشت یکی از مهمترین اساتید ادبیات معاصر و نمونهای از بهترین زندگینامه خودنوشت ایرانی است. دکتر اسلامی ندوشن سال 1303 در ندوشن یزد زاده شد. پدرش خیلی زود درگذشت و او ناگزیر روی پای خویش ایستاد. وی تحصیلات ابتدایی و تا سوم متوسطه را در زادگاهش و یزد گذراند و در سال ۱۳۲۳ به تهران آمد، در آغاز ادامهی دوره متوسطه را در دبیرستان البرز به پایان رساند و آنگاه برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و به دریافت لیسانس دست یافت. او سرودن شعر را از ۱۲ سالگی آغاز کرد و پس از ورود به تهران نیز در دوران دبیرستان، حرفهایتر شعر میسرود و در این زمان برخی از سرودهایش را در مجله سخن چاپ کرد.
وی در دهه سوم زندگیاش برای تکمیل تحصیلات به اروپا رهسپار شد و مدت پنج سال در فرانسه و انگلستان به تحصیل و کسب دانش پرداخت و سرانجام با دفاع از پایاننامهاش با عنوان «کشور هند و کامنولث» درجه دکتری حقوق بینالملل را از دانشکده حقوق دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد. فعالیتهای وی در دوران تحصیل در اروپا بیشتر آشنایی با زبان فرانسه و شرکت در سخنرانیهای دانشگاه سوربن بود و بهجز چند داستان کوتاه و چند قطعه شعر و پایاننامه دکتریاش، چیز دیگری ننوشت.
وی در سال ۱۳۳۴ به ایران بازگشت و چند سالی در سمت قاضی دادگستری مشغول به خدمت شد و پس از ترک خدمت در دادگستری، به تدریس حقوق و ادبیات در برخی دانشگاهها و آموزشگاههای عالی از جمله: دانشگاه ملی، مدرسه عالی ادبیات، مدرسه عالی بازرگانی و موسسه علوم بانکی پرداخت. در سال ۱۳۴۸ به دعوت فضلاله رضا (رییس وقت دانشگاه تهران) به همکاری با دانشگاه تهران دعوت شد و براساس تألیفاتی که در زمینه ادبیات انتشار داده بود، جزو هیاتعلمی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفت و تدریس دروس «نقد ادبی و سخن سنجی» «ادبیات تطبیقی» «فردوسی و شاهنامه» «شاهکارهای ادبیات جهان» را در دانشکده ادبیات و تدریس «تاریخ تمدن و فرهنگ ایران» را در دانشکده حقوق بر دوش گرفت، تا سال ۱۳۵۹ که به انتخاب خود از دانشگاه تهران بازنشسته شد و پس از آن تا سالها در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و در مقطع دکتری ادبیات به تدریس «مکتبهای ادبی جهان» تدریس کرد.
او در شمار شاعران توانا و نویسندگان برجسته ایرانی است. وی باوجود تواناییهای شعریاش از زبان شعر کمتر استفاده کرده و بیشتر به تألیف آثار انتقادی و تحلیلی پرداختهاست اما آنچه از سرودههای وی چاپ شده و در دسترس قرار گرفتهاست، نمودار ذوق سرشار و قریحه تابناک او در شاعری است.
وی بیشتر اوقات خود را صرف در تحقیق آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان کردهاست. مقالات متعددی از وی در مجلات «پیام نو» «مجله سخن» «یغما» «راهنمای کتاب» و «نگین» چاپ شدهاست. در یکی از همین مقالات به انتقاد از نظام آموزشی دانشگاهها بعد از سال ۱۳۴۷ پرداخت.
او برخی از آثار خود را با امضای “م دیده ور” چاپ و منتشر ساخته است. “کتاب ابر زمانه و ابر برف” وی در سال ۱۳۴۲ به عنوان کتاب برگزیده سال از سوی انجمن کتاب انتخاب شد.
محمدعلی اسلامی ندوشن سال ۱۳۴۵ با شیرین بیانی، تاریخنگار و پژوهشگر برجسته ازدواج کردهاست و دو فرزند پسر به نامهای رامین و مهران دارد.
دی به آذر، روز هشتم از هر ماه در گاهشماری زرتشتیان است. دی یکی از نامهای اهورامزداست.
«دی» (اوستایی:«دَثوش») به چم (:معنی) پروردگار، دادار، آفریننده و جهاندار زیباییها است. در گاه شماری زرتشتی، روز نخست هر ماه اورمزد روز نامیده میشود، سه روز دیگر به نام اهورامزدای بیهمتاست که به واژهی دی آمده و از آن سخن گفته شده است.
در هر ماه سه روز با نام «دی» شناخته میشود. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه زرتشتی به نام «دی» است مانند دی به آذر ، روز هشتم هر ماه، دی به مهر، روز پانزدهم از هرماه، دی به دین، روز بیست و سوم از هر ماه. برای باز شناختن هر یک از این سه روز ، نام روز پس از آن به واژهی دی پیوند داده شده است برای نمونه فردای روز دی بآذر روز آذر است.
روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن، آسایش و دست از كار كشیدن زرتشتیان است.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز دی است خیز و بیار ای نگار می
ای ترك، می بیار كه تركی گرفت دی
می ده برطل و جام كه در بزم خسروی
بنشست شاه شاد ملكارسلان به می
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سر شوی و موی و ناخن پیرای
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (دیبآذر) اندر سر و تن بشوی/ بپیرای ناخن، بیارای موی
