امروز سروش ایزد و شهریورماه، 17 شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، آدینه 12 شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، سوم سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی
12 شهریورماه سالروز کشته‌شدن رییس‌علی دلواری به شوند دلاوری‌های این مبارز نامدار، با مصوبه شورای عالی انقلاب از سال ۱۳۸۹ خورشیدی در سالنمای ملی ایران به نام «روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس» نامگذاری شده است. روزی که یادآور از جان‌گذشتگی و دلیری‌های مردم ایران در پاسبانی کیان و آب و خاک مرز و بوم‌شان است.
رییس‌علی دِلواری مبارز مشروطه‌خواه از رهبرانِ بپاخیزی مردم تنگستان و بوشهر در جنوب ایران علیه دولت بریتانیا پس از اشغال بوشهر در میانه جنگ جهانی اول بود و توانست با مجاهدت و رهبری خود و در راستای پاسبانی از ایران، استعمار انگلیس را به زانو درآورد و در این راه جان خود را از دست داد. وی در دوران مشروطه از هواداران مشروطه بود و پس از به توپ بستن مجلس از سوی محمدعلی شاه، به دستور سید مرتضی مجتهد اَهرَمی رهبر روحانی این نهضت در بوشهر، شهر بوشهر را تصرف کرد. رییس‌علی نزدیک به ۹ ماه کنترل شهر بوشهر را در اختیار داشت.
در کشاکش جنگ جهانی اول سال 1294 خورشیدی (۱۹۱۴میلادی) نیروهای انگلیسی شهر بوشهر را اشغال کرد. در آغاز جنگ جهانی اول نیروهای انگلیس از جنوب، ایران را دستخوش یورش قراردادند و کشتی‌های جنگی آنها در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهای اشغالگر به‌تدریج قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند. در واقع باید گفت بوشهر برای انگلیس به عنوان بندری تجاری و به لحاظ جغرافیای سیاسی در منطقه خلیج فارس با اهمیت بود. حضور آلمان در بوشهر که در آن زمان با بریتالیا در جنگ بود، بهانه‌ای به دست داد تا آنها، این شهر را اشغال کنند. علمای بوشهر فتوای جهاد علیه نیروهای انگلیسی دادند. رییس‌علی به همراه گروه‌های دیگری از تنگستانی‌ها، با نیروهای انگلیسی جنگید. یورش آنها، شب‌هنگام و به روش شبیخون بود و کشته‌های بسیاری به نیروهای انگلیسی‌ها وارد کرد. رییس‌علی دلواری در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴خورشیدی، از پشت سر هدف گلوله‌ی یکی از همراهانش قرار گرفت و در سن 33 سالگی کشته شد. سالروز جانسپاری او در راه میهن به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.
رئیس‌علی دلواری در سال ۱۲۶1 خورشیدی در روستای «دلوار» زاده شد. پدر او زائرمحمد کدخدای دلوار بود. دلوار جزئی از بخش تنگستان بوده است. خانواده رییس‌علی در اصل از شهر نورآباد ممسنی و لُر تبار بوده‌اند. روستای دلوار، بندر كوچكی است در پنجاه كیلومتری بوشهر كه مركز یكی از بخش‌های ساحلی شهرستان تنگستان است. واژه دلوار به معنای «دلاور» است كه گاه «دلبار» هم گفته می‌شود. شغل مردم دلوار بیشتر ماهیگیری و سفر به‌شیخ‌نشین‌هاست. موقعیت دلوار به‌گونه‌ای است كه كشتی‌های بزرگ می‌توانند در ساحل آن پهلو بگیرند و از این رو در بُرشی از تاریخ ایران نامی از آن یاد شده است.
بندر دلوار كه جمعیت آن حدود ۷۰۰ نفر بوده است، بزرگترین نقش را در پدافند از خاک ایران در سال 1294 خورشیدی در برابر یورش دوم قوای انگلیس داشت.
روز هفدهم از هر ماه در گاهشمار زرتشتی به نام سروش ایزد پیوند یافته است. سروش به چم (:معنی) گوش دادن و فرمان بردن است به خواست خدایی و ما آن را نیوشایی معنا کرده‌ایم تا نزدیکتر به اصل باشیم.
اینک من سروش ترا که
از همه بزرگتر است، می‌طلبم
تا به آرمان خود رسم
و زندگانی درازی به دست آورم
و به شهریاری منش نیک در آمده
و به راه راستی گام زده،
به جایگاهی رسم که مزدا اهورا می‌باشد. (۳۳_۵)
اشو زرتشت می‌گوید:
کسی را که مزدا دوست دارد ، نیوشایی و منش نیک به او روی می‌آورد (۴۴_۱۶)
زرتشت می‌خواهد به دستیاری نیوشایی به خواست و آرمان خود برسد (۳۳_۵)
نیوشایی راهی است که به اهورامزدای توانا می‌رود (۲۸_۵)
نیوشایی راه رستگاری را ، هم برای رستگار و هم برای دروغکار ، همواره روشن می‌سازد (۴۳_۱۲)
از این گفته‌ها به ویژه آنجایی که نیوشایی با منش نیک است، بر می‌آید، که فرمانبرداری زرتشت کورکورانه نیست بلکه از روی اندیشه و با دلی پر از مهر است .
