امروز فرخ و پیروز روز فروردین ایزد و شهریورماه، 19 شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، یکشنبه ۱4 شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، پنجم سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی
چنین روزی 292 سال پیش، نادرقلی افشار (نادرشاه در این هنگام سپهبد ایران بود) پس از پیروزی بر عثمانیان تبریز را باز پس گرفت. تبریزیان ورود نادر را جشن گرفتند و شهر را آذین بستند.
نادرقلی افشار (بعدها نادرشاه) که با دلاوری خود در یكی از سرزمین‌های خراسان به قدرت رسیده بود، پس از یورش افغان‌ها به اصفهان، به یاری شاه‌تهماسب صفوی رفت و افغان‌ها را شكست داد. سپس سفیری به دولت عثمانی فرستاد و تخلیهی سرزمین اشغالی آذربایجان را خواستار شد. عثمانیان اهمیتی به فرستاده‌ی نادر نداده و در اشغال آذربایجان پافشاری داشتند. بنابراین نادر به كمک یاران خود وارد تبریز شد و سال 1729 میلادی آن جا را باز پس گرفت. نادرشاه سال 1735 میلادی تاج‌گذاری کرد.
دولت عثمانی از یک سو و روسیه تزاری نیز از سوی دیگر، با بهره‌گیری از اوضاع نابسامان ایران، به سرزمین ایران در کرانه‌ی دریای مازندران و غرب ایران دست درازی کردند. این دو دولت با میانجی‌گری سفیر فرانسه در عثمانی، قراردادی به امضا رساندند که به مقاسمه‌نامه ایران و یا قرارداد استانبول نامدار است و برپایه‌ی آن سرزمین‌های اشغالی را میان خود تقسیم کردند. به‌موجب این قرارداد سرزمین‌های ساحلی دریای مازندران به روسیه واگذار شد و خط مرزی جدید از ملتقای ارس ـ کُر تا اردبیل کشیده شد و نواحی غرب این خط مرزی به عثمانی واگذار گردید که شهر تبریز نیز از آن جمله بود. در این میان اشرف افغان خواستار پس‌نشینی عثمانیان از سرزمین‌های اشغالی ایران شد. در پی مخالفت دربار عثمانی، اشرف افغان با احمد‌پاشا، سرعسکر جبهه عراق وارد جنگ شد و شکست خورد. سرانجام، اشرف در چهارم اکتبر ۱۷۲۶میلادی با امضای قراردادی در همدان، حاکمیت دولت عثمانی بر غرب ایران را به رسمیت شناخت.
این رویدادها با یورش افغان‌ها و سقوط اصفهان آغاز می‌شود و با یورش عثمانی به ارمنستان شرقی (بخش ایرانی)، فتح ایروان، و سپس پدیداری سپهبد نادر نامور به تهماسب قلی‌خان و پیروزی‌های درخشان وی بر افغان‌ها و عثمانی و برقراری دوباره فرمانروایی ایران بر سرزمین‌های از دست رفته ادامه می‌یابد.
نخستین ماه هر سال و نیز نوزدهمین روز هر ماه به نام فروردین (فروهر یا فروشی) است. بر گرفته از فره وهر fravahr به چم (:معنی) پیش برنده و پیش کشنده است. «فروردین» به زبان پهلوی «فرورتن»، گرفته شده از پارسی باستان؛ «افرورتینام» و به چم فروردهای پاکان و فروهرهای پارسایان است. فروردین همان فروهر است. فروهر ذره‌ای نوراهورایی است كه در بدن هركس نهاده شده تا روان را به راه راست راهنمایی كند. فروهر هیچ گاه آلودگی به خود نمی‌پذیرد. این ذره در آغاز پاک و بدون آلودگی بوده و همیشه هم پاک خواهد ماند و هرگز هیچ آلودگی و ناپاکی را به خود نخواهد گرفت. پس از مرگ بدن، فروهر راه بالا را می‌پیماید، به سرچشمه خود می‌پیوندد. چه نیکو است در این روز جامه نو پوشیدن و به یاد درگذشتگان بودن.
زرتشتیان در این روز جامه (:لباس) نو می‌پوشند و از درگذشتگان خود یاد می‌کنند. بنا بر اندیشه زرتشتیان فروهر روان مردگان و نیز روان آنانی است كه هنوز زاده نشده اند.
جایگاه فروهر نزد خداست و هنگامی كه کسی می‌میرد. روان او به فروهر او می پیوندد و هنگامی كه کسی زاده می شود نیز روان از فروهر جدا و به تن او در جهان مادی می‌پیوندد.
بنابر اوستا انسان دارنده‌ی پنج نیروی است كه بخشی از آنها میرا و بخشی دیگر نامیرا هستند این نیروها چنین‌اند:
۱- نیروی اهو: در فارسی این واژه را می‌توان به جان معنی كرد كه نیروی پویایی، جنبش و زندگی است. این نیرو با جسم انسان پدید آمده و با مرگ تن، نابود می‌شود.
۲- نیروی دئنا: در فارسی می‌توان این واژه را به دین یا وجدان، معنی كرده‌اند. وارون(:برخلاف) «اهو»، این نیرو را آغاز و پایانی نیست. این نیرو با زاده شدن انسان، در او، دمیده می‌شود و با مرگ به جهان مینوی می‌رود. وجدان نهاد آگاه و خدایی انسان است و انسان را از كار‌های ناروا، باز‌می‌دارد.
۳- نیروی بئوذ: نیروی ادراك، فهم و هوش است. این نیرو قوه‌ی تشخیص نیک از بد است.
۴- نیروی اورون: این نیرو در فارسی، به روان معنی شده است. بر روان است تا به یاری نیروی بئوذ، راه نیك را بپذیرد و از بدی پرهیز كند چراكه در جهان واپسین، روان است كه بازخواست می‌شود. در پی نیكی، فرجامی نیك و در پی بدی، سرانجامی بد خواهد داشت.
گل تاج خروس نماد فروردین روز است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
فروردین است و روز فروردین
شادی و طرب را كند تلقین
ای دو لب تو چو می، مرا می ده
كان باشد رسم روز فروردین
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سوگند مخور و آن روز، یزش فروهر پارسایان کن تا خشنودتر باشد.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
مخور هیچ سوگند در (فروردین)/ که زشت است، ویژه به روزی چنین
یادروز 14 شهریورماه:
- زادروز لوکاس‌قوکاسیان؛ ( زاده ۱۴ شهریور ۱۳۲۸ اصفهان — درگذشته ۱۷ تیر ۱۳۸۹ تهران) دانشمند برجسته، از پژوهشگران به‌نام سیستم‌های هوشمند در ایران
- زادروز بدیع‌الزمان فروزانفر؛ (زاده ۱۴ شهریور ۱۲۷۶ بُشرویه — درگذشته ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ تهران) ادیب و استاد برجسته‌ی زبان و ادبیات فارسی
- سالروز درگذشت هوشنگ ایرانی؛ (زاده سال ۱۳۰۴ همدان – درگذشته ۱۴ شهریور ۱۳۵۲ فرانسه) شاعر، مترجم، نقاش، منتقد و روزنامه‌نگار
- سالروز درگذشت فرهنگ مهرپرور؛ (زاده ۱۱ اسفند ۱۳۲۴ تهران — درگذشته ۱۴ شهریور ۱۳۷۳ تهران) بازیگر نمایش، سینما و رادیوتلویزیون
