بنیاد ایرانشناسی زنده یاد پروفسور شاپور شهبازی با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی استان پارس (:فارس)، نشستی دیگر از رشته نشست‌های علمی خود را با نام «هنرساسانی: شمایل‌نگاری یا شمایِل‌شکنی؟» در شیراز برگزار کرد.
به گزارش اَمرداد، بنیاد تازه تاسیس شده ی ایرانشناسی روانشاد شاپور شهبازی در راستای آگاهی اَفزایی و شناسایی ایران بزرگ فرهنگی به هم‌میهنان و دوستداران تاریخ و فرهنگ ایرانی چند ماهی است که در پایتخت فرهنگ و ادب و تمدن ایران زمین، شیراز نشست‌های علمی و تخصصی در زمینه‌های گوناگون به ویژه باستان‌شناسی برگزار می کند. به همین انگیزه، به تازگی این بنیاد هَمایش علمی دیگری با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ی ملی استان پارس در تالار سخن این سازمان برگزار کرد. در این همایش که به گونه ای جنبه‌های هنری ساسانیان با نگاره (:تصویر) نشان داده شد، سخنران به دو موضوع ویژه که از سوی باختریان (:غربیان) ایران‌شناس پیشتر مطرح شده بود، پرداخته و آن ها را واکاوی کرد که در نوع خود، موضوعی ویژه و گوناگون و سودمند بوده و لغزش‌های پژوهشگران فرنگی در زمینه ی ایرانشناسی را نشان می داد.
بانو ندا اخوان اَقدم، سخنران این نشست که با نام «هنرساسانی : شَمایل‌نگاری یا شمایِل‌شکنی؟» بود، نخست به واکاوی واژه‌ی شَمایل‌شکنی و شمایل‌نگاری پرداخت. وی گفت: شمایل به چَم (:معنای) بازنمایی عالم مقدس است. عالم مقدسی که وابسته (:مربوط) به ماوراء‌الطبیعه بوده و ممکن است آن شَمایل تاریخی باشد، همانند شمایل حضرت عیسا. این شمایل‌ها بیشتر با جنبه‌های تاریخی ناهَمسان بوده و در واقع، آن چه شمایل را می سازد، نمادها هستند. شناخت نمادها در شمایل بسیار مهم است. به همین اَنگیزه، شمایل‌شناسی یا دانش شمایل در متن نشانه‌شناسی است. نمادها بیشتر در لابه لای جنبه‌های فرهنگی، استوره‌ای، دینی و تاریخی جای دارند که باید آن ها را شناسایی و بررسی کرد. شمایل‌ها بیشتر در مرکز یک نگاره وجود دارند یا بزرگ تر به تصویر کشیده می شوند. همچنین شمایل‌نگاری در تاریخ هنر به گونه ای تفسیر تصویر است. یعنی تصویر نه از دید فُرم (اندازه)، بلکه از دید محتوا تفسیر خواهد شد. به گونه ای شما برپایه‌ی دانسته‌های فردی، تصویری را تفسیر می کنید. از همین روی، امکان دارد تفسیر من با تفسیر دیگری تفاوت داشته باشد. به نوعی دیگر، دانسته‌های من از جنبه‌های فرهنگی، دینی، تاریخی، استوره‌ای و … در تفسیر یک تصویر تاثیرگذار خواهد بود. اما شمایل‌شکنی در واقع، مخالفت با پرستش تصاویر است که از سوی پیروان آیین عیسویت شکل گرفت. ولی در دوران امپراتوری بیزانس با این کار مخالفت شدیدی شد و از سال 725 میلادی این ستیزها آغاز گردید و در سده های 8 و 9 میلادی به اوج خود رسید و هرکجا تصویری دیده می شد، آن‌ها را از میان می بردند. در واقع، سخن آن‌ها این بوده که، حضرت عیسا یک موجود قدسی است و بازنمایی آن امکان پذیر نیست. این حرکت پس از آن به دین اسلام نیز، راه یافت. هرچند که، در اسلام بیشتر شمایل هَراسی وجود داشت. آن چه که نزد عیسویان برای شمایل‌شکنی به وجود آمده بود و آن‌ها را به ستیز با آن وا می‌داشت در کتاب اِنجیل به آن اشاره شده است. ولی، در کتاب دینی مسلمانان یعنی قرآن در هیچ کجا به این موضوع برنمی خوریم. به هر روی، کارشناسان دین اسلام باورمندند که در این دین، شمایل‌شکنی نداریم، بلکه ضد شمایل وجود دارد که بیشتر در حدیث‌های اسلامی به آن‌ها اشاره شده است. از سویی، هرچند گفته شده که شمایل‌شکنی از دوره ی عیسویت شکل گرفته، ولی برخی از کارشناسان، پیشینه‌ی شمایل‌شکنی را به دیرینگی بت‌پرستی در تاریخ بشری می دانند».
بانو دکتر اَخوان اقدم در دنباله‌ی سخنانشان به موضوع شمایل‌نگاری و شمایل‌شکنی در ایران روزگار ساسانی پرداخت. وی این جستار (:بحث) را از دیدگاه بانو نورا الیزایت مری بویس، پژوهشگر در رشته مطالعات زرتشتی که آن را پیشتر مطرح کرده و باورمند به شمایل‌شکنی ساسانیان بود، بررسی و واکاوی و دیدگاه وی را با مدرک و شواهد علمی کامل رد کرد.
این هَموَند (:عضو) هیات علمی پژوهشکده ی هنر تهران با نشان دادن نگاره‌های گوناگون از سکه‌های ساسانی، مُهرها، نیایشگاه ها و سنگ نگاره‌های ساسانی به واکاوی هنر ساسانیان و موضوع شمایل‌نگاری پرداخته و آن را از جنبه‌های گوناگون بررسی کرد. همچنین وی نوشته‌های باستانی درکتاب های پهلوی ساسانی، اَوستا و دیگر کتاب های دوره‌ی ساسانیان و سندهای تاریخی را بررسی و به نمونه‌های فراوانی اشاره کرده و در این زمینه گواه آوردند.
در پایان این هَمایش، سخنران نشست به پرسش‌های باشَندگان (:حاضران) پاسخ داد. نشست‌های علمی بنیاد ایرانشناسی شاپور شهبازی هر ماهه و گاهی دو سه هفته‌ای یک بار برگزار می‌شود.
به گزارش اَمرداد، همایش «هنر ساسانی : شمایل‌نگاری یا شمایل‌شکنی؟» از سوی بنیاد ایرانشناسی شاپور شهبازی در تالار سخن سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی پارس در روز یکشنبه بیستم آبان ماه در شیراز برگزار شد.
باشندگان در نشست علمی در سالن مرکز اسناد و کتابخانه ملی پارس
بانو ندا اخوان اقدم، هموند هیات علمی پژوهشکده هنر تهران و سخنران همایش
بشقاب نقره دوره ساسانی که در نزدیکی ایروان پیدا شده و صحنه شکار را نشان می دهد
پشت سکه اردشیربابکان، بُنیادگذار دودمان ساسانی
پشت سکه شاهپور دوم ساسانی و نماد آتش بر روی آن
دکترکامیارعبدی، مشاور علمی بنیاد ایرانشناسی شاپورشهبازی و بانو دکتر اخوان اقدم
سکه ای از بهرام دوم ساسانی و نیایش در برابر آتش سپند
نقشه ایران در زمان شاهنشاهی ساسانی که در تصویر نشان داده شد
فرتور از سیاوش آریا است.
1986
