سالگرد درگذشت پوران فرخ‌زاد؛ چکامه‌سُرا، نویسنده معاصر

امروز دی به‌مهر ایزد و دی‌ماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، خجسته جشن دیگان، پنجشنبه 9 دی‌ماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 30 دسامبر ۲۰۲۱ میلادی

9 دی‌ماه 1395 خورشیدی پوران فرخ‌زاد، شاعر، نویسنده، مترجم، منتقد ادبی و روزنامه‌نگار جامعه‌ی فرهنگی و هنری کشور را تنها گذاشت تا ایران واپسین فرد فرهنگی از خانواده‌ی بزرگ فرخزادها را از دست بدهد.

پوران فرخ‌زاد؛ نامی آشنا برای دوست‌داران تاریخ و فرهنگ و ادب ایرانی، بانویی با آرمان‌های بلند و اَندیشه‌ی سبز بوده و همواره آرزوی نیکش برقراری آشتی و داد و بازگشت به روزهای شکوهمند ایران باستان بود. او در دوران فعالیتش نزدیک به ۳۰ کتاب منتشر کرد. پژوهشی نو درباره‌ی آیین مهر در دفتر «مُهره‌ی مهر» موسسه انتشارات نگاه در سال 1386 خورشیدی به زیور چاپ آراسته است. و یا دفتر «کارنمای زنان کارای ایرانی» نخستین فرهنگ درباره زنان ایرانی را که در نشر قطره به سال 1381 خورشیدی به چاپ رسانده بود، نشانه‌هایی پررنگ از مهر به میهن و مردم ایران را می‌توان در آن‌ها جست‌و‌جو کرد.
پوران فرخزاد زاده‌ی 15 بهمن‌ماه 1311خورشیدی و فرزند سرهنگ محمدباقر فرخزاد و بانو توران وزیری تبار بود. بانو پوران را باید کامل کننده‌ی راه فروغ و فریدون دانست. هرچند بیشتر مردم او را با نام چکامه‌سُرا (:شاعر) می‌شناسند، ولی او ایران‌شناس، نویسنده، منتقد ادبی و پژوهشگری کوشا و ژرف‌نگر بود و گفتمان زنان در آثارش نیز، پُررنگ بوده و جایگاه ویژه‌ای داشت. پوران کودکی خود را در نوشهر و شهرهایی دیگر گذراند و در تهران بزرگ شد. او و خواهران و برادرانش پیش از رفتن به مدرسه خواندن را آموخته و با کتاب‌خوانی مانوس شدند. پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ پدرش از نوشهر به تهران منتقل شد و پوران در دبستان ژاله و سروش درس خواند و در این دوره استعداد ادبی او آشکار شد. همچنین از ۹ سالگی زبان انگلیسی را با آموزگار در خانه آموخت و در انجمن فرهنگی پروین و انجمن ایران و آمریکا ادامه داد. پوران فرخ‌زاد در زمستان سال 1395 خورشیدی در روز پنج شنبه نهم دی‌ماه بر اثر ایست قلبی در گذشت.

«مهره مهر»، پژوهشی درباره‌ی آیین میتراییسم در ایران دستاورد دسترنج سالیان گذشته‌ی وی بود که با اِستقبال خوب ایران‌شناسان روبه‌رو گشت. همچنین کتاب «کارنامه به دروغ» که نکات ریز و موشکافانه‌ای درباره‌ی یورش الکساندر مقدونی به درون ایران و هند است از دیگر کتاب‌های ایران‌شناسی وی به شمار می‌رود. بانو پوران درزمینه‌ی برگردان (:ترجمه) کتاب نیز، کوشا بوده و دستاورد آن برگردان کتاب‌های مردی بر بال های آینده (نوسترا داموس) مرکز نشر صدا 1375، رویای یک مسخره (جی. بی پریستلی)، افسانه‌های آقای استرنبری (داستایوسکی)، مجموعه داستان های کوتاه جای دیگر (پریستلی) راهیان اندیشه 1378 بود. بانو پوران در راستای مسائل اجتماعی زنان هم کوشا بود و در همین زمینه سروده‌ها و کتاب‌هایی را به چاپ رساند. موضوع بسیار آشکار و چشمگیر در زندگی واپسین بازمانده‌ی خانواده‌ی بزرگ فرخزادها، میهن پرستی و مهر وی به ایران بود و در همه ی این سال ها هیچ گاه کشور را ترک نکرد و فرهنگ ایرانی و تاریخ شکوهمند ایران را به خوبی می‌شناخت و به یاد می‌آورد.

برخی از آثار و سروده‌های بانو پوران فرخزاد در پِی می‌آید : دانشنامه زنان فرهنگ‌ساز ایران و جهان (در دو پوشینه با نام اصلی «زن از کتیبه تا تاریخ») انتشارات زریاب  1378 ، کارنامه زنان کارای ایرانی، نشر قطره 1381 ، اوهام سرخ شقایق، برگزینی از اشعار زنان زمان، نشر ناژین 1380، نیمه‌های ناتمام ، گذری در چکامه زنان از رابعه تا فروغ، کتابسرای تندیس 1380، چنگ مشوش، تهران صدا 1374، مسیح مادر (نشان زن در زندگانی و آثار شاملو) 1382، زن شبانه‌ی موعود (نشان زن در آثار سهراب سپهری) انتشارات نگاه 1383، کسی که مثل هیچ کس نیست، درباره فروغ فرخزاد با همکاری مسعود قاسم زاده، نشر کاروان 1381، در انتهای آتش آیینه، کتاب‌سرای تندیس 1381، مجموعه داستان «هفت زن هفت داستان»، راهیان اندیشه 1376، دفتر سروده‌ها : خوشبختی در خوردن سیب‌های سرخ 1352 و باران دیگر آبی نیست که تاکنون پروانه‌ی (:مجوز) چاپ نگرفته است! و …

واژه‌ی «دی» در اوستا دثوشِ Dathush، دَذوَ Dadhva و در پارسی نو «دی»، ویژگی است به چم دادار، آفریننده و پروردگار از بن‌واژه‌ی «دا» Da به چم (:معنی) دادن، ساختن و آفریدن. روزهای یکم (اورمزد/دی)، هشتم (دی‌به‌آذر)، پانزدهم ( دی‌به‌مهر) وبیست‌وسوم (دی‌به‌دین) به نام دی نامگذاری شده‌اند. در این چهار روز جشن دیگان برگزار می‌شده و این ویژگی یگانه‌ی ماه «دی» است. برای این‌که روزهایی که دی نام دارند از یک‌دیگر بازشناخته شوند، هر یک را با نام روز پس از آن می‌خوانند.

پس در هر ماه، چهار روز به نام «پروردگار» شناخته می‌شود و چون زرتشتیان برابر شدن نام ماه با نام روز را جشن می‌گیرند، در ماه دی، چهار بار جشن دیگان برگزار می‌شود. گمان می‌رود که آمدن نام «اورمزد» و «دی» پیش از نام‌های بهمن، آذر، مهر و دین به این شوند باشد که اینان، پایه‌های آبادانی جهان را در خود جای داده‌اند. چه با منش نیک (:بهمن) و «آذر» که ایزد نگهدارنده‌ی آتش است و نور آتش و روشنایی آن نماد پاکی، راستی و اهورامزدا است و با «مهر»، ایزد دوستی و پیمان و دارای دشت‌های فراخ و با «دین» که همان دین نیک مزدیسنی است، می‌توان آبادانی و شادمانی جهان را هموارتر کرد.