یزد شهری‌ست آکنده از نمادهای کهن شهرنشینی. کاریزهای زندگی‌بخش و سازه‌های خشتی با بادگیرهای قدبرافراشته در جای‌جای این شهر گواه هوشمندی نیاکان در سازگاری اقلیمی مردم آن گستره‌ی کویری با طبیعت است.
اکنون که اما سامان زیست‌بوم با زیاده‌خواهی و ندانم‌کاری انسان برهم ریخته و سیل بی‌پروا از این استان کویری کم‌باران هم سربرآورده است، سازه‌های پرشکوه و تاریخی این شهر که هیچ‌گونه سازگاری‌ای با سیل و روان‌آب‌ها ندارند بیش از هرجای دیگر کشور در خطر هستند، هرچند به‌گفته‌ی برخی کارشناسان هوشمندی نیاکان در ساخت کاریزها (:قنات‌ها) اینجا هم به کار آمده است و بخشی از روان‌آب‌های برآمده از سیل چندروزگذشته به سوی کاریزها هدایت شده و از آسیب بیش‌تر به این بافت خشت‌و‌گِلی جلوگیری کرده است. با این همه از یاد نبریم که وجود بافت تاریخی یزد (با ویژگی جریان‌داشتن زندگی در آن) به جهانی‌شدن این کهن‌شهر انجامیده است و هر آسیبی و در هر اندازه‌‌ای می‌تواند ویژگی جهانی بودن یزد را زیر پرسش برده و خطر بیرون آمدن آن از فهرست یونسکو را به دنبال داشته باشد.
بافت تاریخی یزد باید استوارسازی شود
در پیِ بارش باران و به‌راه افتادن سیل در هفتم امرداد ۱۴۰۱ خورشیدی و آسیب‌هایی که به بافت تاریخی شهر یزد زده است، علیرضا نقوی شهردار منطقه بافت تاریخی یزد با سنجش همانندی‌ها و تفاوت‌های آسیبی که زمین‌لرزه در ارگ تاریخی بم و سیل در بافت تاریخی یزد ایجاد کرد گفت: یکی از ویژگی‌ها و تفاوت‌های ارگ بم و بافت تاریخی و جهانی یزد این است که شهر بم یک ارگ‌موزه بود و در زمان رخداد زمین‌لرزه زندگی جاری و روزمره در آن وجود نداشت، اما یکی از ویژگی‌هایی که باعث ثبت جهانی شهر یزد شده، زندگی اجتماعی است که در آن جریان دارد.
به گفته‌ی نقوی، باشندگی (:حضور) شهروندان و ساکنین در این بافت باعث شد که در سیل چندروز گذشته آسیب کم‌تری به این منطقه وارد کند. یعنی با وجود اینکه بیش از ۲۰۰ منزل مسکونی و مغازه ویران و به آوار تبدیل شده اما در نگاه کلی آثار ویژه تاریخی-گردشگری و بناهای اصلی از خطر ویرانی در امان مانده و خود ساکنان بافت، همواره در حفظ این بافت تاثیر و حضور بسیار موثر و جدی‌ای داشته‌اند.
وی با بیان اینکه توپوگرافی یزد و جای گرفتن این شهر میان دو کوه بلند باعث شده تا بخش اصلی شهر در گودی جای داشته باشد، افزود: این حالت باعث ایجاد شیب به سمت مرکز شهر شده، جایی که بافت اصلی تاریخی در آنجا جای دارد. هر بارندگی شدیدی به‌گونه‌ای تهدید برای بافت تاریخی یزد به‌شمار می‌رود.
نقوی با بایان اینکه زنده بودن کاریزهای شهر یزد کمک چشمگیری در هدایت روان‌آب‌ها به زیر زمین داشت، افزود: خانه‌ها و مکان‌هایی که امکان ریزش و فروریزش آن‌ها وجود داشت را تا اندازهی بسیاری به صورت موقت مقاوم‌سازی کردیم تا از ویرانی آن‌ها جلوگیری شود. سازه‌های اصلی و تاریخی شهر مانند، میدان امیرچخماق، مسجد جامع و دیگر آثار تاریخی شهر یزد از سیلاب در امان ماندند و توسط شهرداری و میراث فرهنگی استان حفظ شدند، به‌گونه‌ای که آسیب جدی به آن‌ها وارد نشده است.
وی ادامه داد: تاکنون کار اساسی و کارشناسی شده‌ای درباره‌ی استوارسازی (:مقاوم‌سازی) بافت تاریخی یزد انجام نشده است. و اگر برای استوارسازی بافت تاریخی یزد اقدام بی‌درنگی (:عاجلی) صورت نگیرد، در این شهر رخدادی بدتر از ارگ بم را خواهیم دید. ازاین‌رو باید یک سری از قوانین بازنگری شوند.
نقوی یادآوری کرد: باید با دید تازه‌تری وضعیت و موقعیت شهر یزد بازبینی کرد تا بتوانافزون بر نگهداری از بافت تاریخی، به هموارکردن و کیفت زندگی شهروندان ساکن در بافت تاریخی یزد نیز توجه ویژه کرد، چرا که بهترین نگاهبانان برای این بافت تاریخی همین مردمی هستند که در این بافت زندگی می کنند (گزارش همشهری آنلاین 8 امردادماه 1401).
بافت تاریخی یزد، هیچ‌گونه ویرانی و خسارت جدی ندیده است
در همین راستا احمد آخوندی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یزد، در نشستی که با حضور نماینده‌ی ویژه ضرغامی و دیگر مسوولان این استان برگزار شد، با اشاره به بررسی‌های انجام شده گفت: تاکنون در بافت تاریخی یزد، هیچ‌گونه ویرانی و خسارت جدی به سازه‌ها وارد نشده است. در مخزن امن موزه یزد که جای نگهداری آثار تاریخی و باارزش بوده، آب‌گرفتی رخ داده بود که موضوع با کمک همکاران بررسی و رسیدگی شد و هم‌اکنون در حال انجام کارهای لازم برای کاهش رطوبت در این مخزن هستیم.
وی با اشاره به بررسی‌های انجام شده در شهر یزد، افزود: تاکنون نزدیک به ۲۴۰ سازه مانند مغازه، منزل، حصار و … در بافت تاریخی آسیبِ صفر تا صد دیده است که در صورت ادامه‌ی بارندگی، امکان افزایش این آمار وجود دارد (گزارش خبرگزاری ایسنا، 8 امردادماه 1401).
به هرروی امید می‌رود آسیب جدی ندیدن بافت تاریخی یزد به‌گفته‌ی مسوولان سخنی خالی از گزافه (:اغراق) باشد و هر کاری که به ماندن این شهر جهانی در فهرست یونسکو کمک می‌کند از سوی مسوولان به‌ویژه میراث فرهنگی بی هیچ دریغی انجام شود و این کهن‌شهر کهخود جهانی از شگفتی و زیبایی است، همچنان جهانی بماند.
