ایران با وجود گستره‌ای که در آثار و محوطه‌های باستانی دارد، هنوز از وجود یک نقشه‌ی فراگیر (:جامع) باستانشناسی بی‌بهره است. فرنشین (:رییس) پژوهشکده‌ی باستانشناسی نیز در این‌باره می‌گوید: با روند کندی که در بررسیهای باستانشناسی داریم، نقشه‌ی باستانشناسی کشور تا ۱۰۰ سال دیگر هم کامل نخواهد شد.
به گزارش ایسنا، ایده‌‌ی فراهم کردن نقشه‌ی باستانشناسی ایران به صورت رسمی از سوی زنده‌یادعزت‌الله نگهبان نزدیک‌به ۵۴ سال پیش مطرح شد. سال ۱۳۸۶ گروه نقشه‌ی باستانشناسی تصمیم به اجرای طرح نقشه‌ی باستانشناسی با استفاده از تکنولوژی به روز و کارآمد گرفت و سرانجام با برگزاری نشست‌های گوناگون چگونگی فراهم آوردن نقشه‌ی باستانشناسی، توانمندی‌ها، ویژگی‌های آن در راستای آرمان‌های کوتاه، بلند، میان‌مدت و بلندمدت بررسی شد تا لایه‌های آگاهی‌های باستانشناسی ایران و دیگر دانش‌های میان‌رشته‌ای برپایه‌ی نیاز روی نقشه باستانشناسی جانمایی شوند.
پژوهشکده‌ی باستانشناسی ایران در سال‌های گذشته بارها از تهیه و تکمیل و حتا رونمایی نقشه‌ی باستانشناسی کشور خبر داده است، در سال ۱۴۰۰ نیز اعلام شد که سامانه‌ی نقشه باستانشناسی کشور (تحت وب) به‌صورت مجازی رونمایی شده است، هرچند این نقشه قرار نیست در دسترس همگان باشد، اما برپایه‌ی تازه‌ترین گفته‌های رییس پژوهشکده باستانشناسی ایران که روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر کرده است، این نقشه نه‌تنها هنوز تکمیل و آماده نشده که با روند کند بررسی و شناسایی محوطه‌های باستانی، ده‌ها سال دیگر زمان نیاز دارد تا نقشه‌ی باستانشناسی ایران آماده شود.
کوروش روستایی، رییس پژوهشکده‌ی باستانشناسی، در این‌باره گفت: یکی از موضوع‌های باستانشناسی که در دو دهه‌ی گذشته بارها مورد بحث قرار گرفته و زمانی نیز حتا مجلس شورای اسلامی آن را پیگیری می‌کرد، موضوع نقشه‌ی باستانشناسی کشور است.
او افزود: تصور نادرستی که در مورد نقشه‌ی باستانشناسی کشور وجود دارد این است که نقشه‌ی باستانشناسی در دو، سه و یا چند سال آینده آماده خواهد شد، درحالی که نقشه‌ی باستانشناسی ایران تا چند ده‌سال دیگر هم کامل نخواهد شد؛ در واقع با این روند کندی که هم‌‌اکنون در بررسیهای باستانشناسی داریم، باید گفت نقشه‌ی باستانشناسی کشور صد سال دیگر نیز کامل نخواهد شد.
روستایی، بنیان نقشه‌ی باستانشناسی کشور را اجرای برنامه‌های بررسی و شناسایی باستانشناسی دانست و گفت: آبشخور نقشه‌ی باستانشناسی از برنامه‌های بررسی و شناسایی باستانشناسی است و گستره‌‌های باستانی باید شناسایی شوند تا بتوان آن‌ها را در نقشه‌ی باستانشناسی آورد.
این باستان‌شناس گفت: برپایه‌ی آمار، سالانه نزدیک‌به۲۰ تا ۳۰ برنامه بررسی و شناسایی در کشور انجام می‌شود و این بسیار ناچیز است.
او افزود: بررسی باستانشناسی برنامه‌ای میدانی است که در بهترین حالت شاید بتوان در یک فصل کاری ۳۰ تا ۴۰ روزه، مساحتی ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر مربعی را پوشش داد و مجموع محدوده‌ای که در بررسیهای سال‌های گذشته پوشش داده شده نسبت به گستردگی کشور بسیار اندک است.
فرنشین پژوهشکده‌ی باستانشناسی همچنین گفت: مشکل دیگر اینجاست که بسیاری از برنامه‌های بررسی و شناسایی که در دهه‌های گذشته انجام شده دقت کافی در پیمایش چشم‌انداز نداشتند، در نتیجه نمی‌توان ادعا کرد که آن منطقه از نظر باستانشناسی به‌طور کامل شناسایی شده است.
او افزود: در چند سال گذشته کوشش‌هایی شده که کنترلی بر ریزبینی بررسیهای باستانشناسی اعمال شود، ولی هنوز تا کیفیت درخور فاصله داریم.
فرنشین پژوهشکده‌ی باستانشناسی گفت: به‌جز از برنامه‌های میدانی باستانشناسی با ماهیت اضطراری، مانند کاوش‌های نجات‌بخشی و برنامه‌های تعییین عرصه، اولویت باستانشناسی کشور باید بررسی باستانشناسی باشد.
او بیان کرد: باید دقت کرد که با توجه به روند فزاینده‌ی توسعه‌های شهری، روستایی، معدنی، عمرانی و … هر چه در این زمینه کوتاهی کنیم گستره‌‌های بیشتری نابود خواهند شد، ولی اگر آن محوطه‌ها شناسایی شوند می‌توان برنامه‌های حفاظتی برای آن‌ها اندیشید.
روستایی همچنین پافشاری کرد: پژوهشکده‌ی باستانشناسی از ادارات کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان‌ها این انتظار را دارد که اولویت خود را بر اجرای برنامه‌های بررسی و شناسایی باستانشناسی بگذارند.
