یزد آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک دارد و پهنه‌ای کویری است. آب کمیاب است و بیش‌تر از پهنه‌های دیگر ارزشی زندگی‌ساز دارد. از این‌رو آب‌انبارهای تاریخی و کهن پُرشمارتری در این استان دیده می‌شود. آب‌انبارهایی که نیاز آب آشامیدنی مردم را برآورده می‌کردند و اندوخته‌ای برای روزهای کم‌آبی بودند. مانند آب انباری «میدادان نُدوشن».
در میان شهرهای استان یزد، ندوشن از آن‌هایی است که به داشتن آب‌انبارهای کهن آوازه دارد. در کنار کاریزهای این شهر، آب‌انبارها نیز جایگاهی مهم در مهرازی ندوشن داشتند و با تاریخ دیرینه‌ی این بخش از استان یزد پیوندی بسیار دارند.
80 کیلومتر که از شمال باختری شهر یزد دور بشویم، چهره‌ی ندوشن پیداست. در بخش‌بندی‌های استانی یزد، ندوشن از شهرهای شهرستان میبد است. بازگفت‌های تاریخی بنای ندوشن را به زرتشتیان یزد نسبت می‌دهند. زرتشتیان یزد به این شهر نوشوک می‌گویند. ندوشن در آغاز شکل‌گیری روستایی کوچک بود، سپس‌تر گسترش یافت و جایی برای رویدادهای تاریخی شد و نام و آوازه‌ای افزون‌تر یافت. اهمیت این شهر و پیرامونش را از سازه‌های کهن آن می‌توان دریافت. آب انبار میدادان یکی از آن‌هاست که بیش از سه سده از ساخت آن می‌گذرد. این آب انبار در دوره‌ی افشاریه پی افکنده شد و در دوره‌ی زندیه ساخت آن به پایان رسید.
میدادان بادگیری مستطیلی دارد و در کنار مخزن‌اش، اتاقی کناری که از آن راه هوای درون مخزن و سازه خنک می‌شود. این سازه‌ی زیبا را با خشت و گِل و آجر ساخته‌اند و در بنای آن سنگ نیز به‌کار رفته است. به‌سبب دیرینگی آب‌انبار میدادان است که آن را در امردادماه 1384 در شمار آثار ملی ایران جای داده‌اند.
ندوشن آب انبارهای دیگری نیز دارد که هر کدام ارزش و بهایی هم‌سنگ آب انبار میدادان دارند. مانند: آب‌انبار شاه‌عباسی که کهن‌تر از میدادان است و در روزگار صفویه ساخته شده است. سقف آن آجری گنبدی است و بادگیری چشم‌نواز دارد. این سازه در آذر 1393 ثبت ملی شده است. یا آب‌انبار سکینه که در دوره‌ی قاجار ساخته شده است. مخزن آن دایره‌ای است و دو بادگیر دارد. هر چند راه‌پله‌ی آن اکنون پیدا نیست، اما نشانه‌های مهرازی حکایت از آن دارد که راه‌پله‌ای پوشیده و سقف‌دار بوده است. شوربختانه این آب‌انباری حال‌وروز مناسبی ندارد و گویا آسیب‌های بسیاری دیده است؛ هر چند در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است (در امرداد 1384).
آب انبار خرمن‌زار ندوشن نیز یادکردنی است. این سازه نیز دیرینگی‌ای قاجاری دارد و درست در میان کشتزارها بنا شده است. تاق و قوس سر در ورودی و پلکان آن، از ویژگی‌های این آب‌انباری است. در کنار آن فضایی برآورده‌اند که کاربرد انباری دارد. این آب‌انبار دو بادگیر دارد. آب‌انبار بوستان نیز با دو بادگیر خود، مستطیل شکل است و با خشت و گِل ساخته شده است و آجر و سنگ اندودی از خاکستر و آهک دارد که به آن دیمه می‌گویند. باز می‌توان از آب‌انبار مریضان (یا در گویش ندوشنی‌ها: مریضو) یاد کرد که پله‌های ده‌گانه‌ی سقف‌دار راه به مخزن آن می‌برند. پیش‌تر سنگ‌نگاره‌ای در سردر ورودی این راه‌پله دیده می‌شد که اکنون از میان رفته است. مخزن این آب‌انبار مستطیل‌شکل است و دو بادگیر دارد.
درباره‌ی مخزن آب‌انبارهای ایران این نکته درخور یادآوری است که چندگونه‌اند: مربعی، مربع‌مستطیلی، هشت‌گوشه‌ای، دایره‌ای، استوانه‌ای و ترکیبی. مخزن استوانه‌ای ساده‌ترین گونه‌ی این خزینه‌هاست و رشد آبزی‌ها در آن اندک است. مخزن مربع‌مستطیلی یا چهارگوش دهانه‌ی کوچک و پوشش تاقی ساده‌ای دارد؛ مخزن هشت‌گوشه‌ای در میان آب انبارهای ایران کمیاب است و مخزن ترکیبی خزینه‌ای استوانه‌ای است که در مرکز سازه ساخته می‌شود.
*یاری‌نامه، تارنماهای: خبرگزاری‌های ایرنا؛ ایسنا و سفر در ایران.
یک پاسخ
بسیار دقیق و زیبا توصیف شد سپاس