چنین روزی؛ زادروز رودکی پدر شعر پارسی

 امروز آبان ایزد و دی‌ماه به سال 3757 زرتشتی، برابر با چهارم دی‌ماه 1398 خورشیدی 25 دسامبر 2019 میلادی

چنین روزی، 25 دسامبر به سال 860 میلادی را زادروز رودکی پدر شعر پارسی نوین می‌دانند.

بیشتر تاریخ‌نگاران در این که رودکی پدر شعر پارسی نوین ( پارسی معاصر) ۲۵ دسامبر سال ۸۶۰ میلادی به دنیا آمده است بر یک باورند و برخی هم با محاسبات خود، وقوع آن را در همان روز ولی در سال ۸۵۸ میلادی نوشته اند. سال درگذشت وی ۹۴۰ میلادی است که چند پژوهشگر، درستِ آن را سال ۹۴۱ میلادی می‌دانند.
تاجیک‌ها و روس‌ها بیش از سایر پژوهشگران در باره رودکی تحقیق کرده‌اند. شوروی در سال ۱۹۵۸ تمبر یاد بود او را چاپ و منتشر ساخت.
دولت وقت ایران سوم دی ماه سال ۱۳۳۷(۱۹۵۸) همزمان با پارسی زبانان شوروی و مردم افغانستان زادروز رودکی را با شکوه تمام بر گزار کرد، اما با جزیی اختلاف عنوانش را یکهزار و یکصدمین زادروز رودکی گذارد و قرار شد در محل ساختمان دبستان دولتی رودکی در خیابانی منشعب از خیابان حافظ (در تهران) یک تالار هنر به نام رودکی بسازند که ساخته شد (پس از انقلاب ۱۳۵۷ نام تالار رودکی به تالار وحدت تغییر داده شده است). در ایران نیز همان سال تمبر پستی رودکی چاپ و به جریان گذارده شد.
رودکی نه تنها شاعر بلکه نوازنده و خواننده هم بود. مجسمه‌های او در میدان‌های شهرهای کشورهای پارسی زبان قرار داده شده است تا از زحمات و خدمات او سپاسداری شده باشد.
پیش از رودکی هم شاعران پارسی‌گو بودند ، ولی رسم بر این شده است که بگویند: شعر پارسی با رودکی دوباره به دنیا آمده است.
رودکی که در یک روستای رودک سمرقند – در خراسان بزرگتر به دنیا آمده و نامش ابوعبدالله جعفر ابن محمد بود در دوران سامانیان می‌زیست که در ایران پس از حمله عرب ، بیش از هر دودمان دیگر برای احیاء زبان فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی کوشیدند و نمونه بارز میهندوستی ایرانی را ارائه دادند.
از اشعار رودکی اعم از غزل، قصیده، مثنوی و قطعه و نیز از توصیف‌هایی که کرده است به نظر نمی‌آید که نابینای مادرزاد بود و به احتمال زیاد در مقطعی از عمر کور شده بود. به گفته‌ی خود او، بدون آموزگار به این مرتبه از هنر و ادب دست یافته بود که این گفته نشان می‌دهد از هوش و استعداد فروان برخوردار بوده است.
از اشعار رودکی که در بیش از صد دفتر درج شده بودند بیش از هزار بیت در دسترس نیست که ابیات: بوی جوی مولیان آید همی ــ یاد یار مهربان آید همی …. ای بخارا شاد باش و شاد زی ــ میر (امیر) زی تو میهمان آید همی …. از آن دسته‌اند که گویند امیر سامانی با شنیدن این ابیات به اقامت طولانی خود در شهر هرات پایان داد و همان دم روانه شهر بخارا شد.
اشعار باقی مانده از رودکی تسلط گسترده او را بر زبان و واژگان پارسی ثابت می کند. وی یکی از ۲۷ شاعر پارسی گوی دوران سامانیان بود، ولی برتر از همه. دانشمندان معاصر رودکی هم وی را ستوده اند از جمله ابوالفضل بلعمی.
رودکی در باب اندرز هم اشعار متعدد گفته از جمله:
زمانه پندی آزاده وار داد مرا زمانه را چو نکو بنگری همه پند است
به روز نیک کسان غم مخور، زنهار بسا کسا که به روز تو آرزومند است
همچنین:
اندر بلای سخت پدید آید فضل و بزرگمردی و سالاری
و نیز
مهتران جهان همه مردند مرگ را سر فرو همی کردند
زیر خاک اندرون شدند آنان که، همه کوشک ها بر آوردند
از هزاران هزار نعمت و ناز نه به آخر، به جز کفن بردند

گویند رودکی در صدد به نظم در آوردن کلیله و دمنه هم بود.
مرور بر اشعار رودکی نشان می دهد که پارسی امروز با زبان هزار و صد سال پیش تفاوت زیاد ندارد و این استواری منحصر به فرد زبان پارسی را در میان زبانهای دیگر، باید مرهون شعرای پارسی گویی چون رودکی، فردوسی، حافظ و … بود و عمیقا قدردانشان باشیم. زبان پارسی به خاطر اشعار آنان بوده که این چنین استوار باقی مانده است.

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

دهمین روز ماه در گاه شمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند.

در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.

آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.

آب يكي از آخشيج‌هاي چهارگانه و بسيار گرامي در نزد ايرانيان بوده و نياكان ما ستايش ويژه‌ای برای آب داشته‌اند، به‌گونه‌ا‌ی كه آتشكده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها يا جويبارها می‌ساختند تا هم ايزد آذر و هم ايزد آب، اين دو آفريده‌ی نيک اهورايی را بستايند.

در ايران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته‌ به‌گونه‌ای كه بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و ‌آمد، آب را گل‌آلود نكنند. همچنين ايرانيان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» كه به اندازه‌‌ی اندام انسان بود، آب ريخته و خود را می‌شستند. آبزن، چيزی همچون وان حمام است كه اين‌روزها از آن، بهره می‌جوييم.

 ” بخش‌هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”

 و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،

با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده،

به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده،

به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،

و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

بنشين به نشاط و دوستان را

اي دوست به عز و ناز بنشان

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

از آب پرهیز کن و آب را میازار

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان

یاد روز چهارم دی‌ماه، 25 دسامبر:

– حضرت عیسی بن مریم پیامبر بزرگ الهی، در روز 25 دسامبر سال اول میلادی در بیت لحم در سرزمین فلسطین به دنیا آمد. با این حال تاریخ تولد حضرت عیسی دقیق نیست و در قرن ششم قبل از هجرت، روز 25 دسامبر به عنوان عید میلاد مسیح برگزیده شد.

– خرید دستگاه ضرب سكه برای ایران، از بروكسل در سال 1834 میلادی

– عید کریسمس، کریسمَس یا نوئل نام جشنی است در آیین مسیحیت که در راستای گرامی‌داشت زادروز مسیح برگزار می‌شود.

– درگذشت چارلی چاپلین، سِر چارلز اسپنسر چاپلین (۱۶ آوریل ۱۸۸۹ – ۲۵ دسامبر ۱۹۷۷) یکی از مشهورترین بازیگران و همچنین کارگردان و موسیقی‌دان برجستهٔ هالیوود و برندهٔ جایزه اسکار است.