یک مَتل (:ضرب‌المثل) آلمانی می‌گوید: زنده بودن ملت‌ها را از روی شمار جشن‌های آن مردم باید شناخت. ایران‌با فرازونشیب‌های گوناگون که در گذر زمان داشته، و آسیب‌هایی که در هر دوران برجان خریده است.
بازهم جشن وآیین هایی را تاکنون به همراه دارد که بیگمان می تواند یکی از ملت‌های زنده و شاد جهان باشد.
فلسفه پیدایش بیشتر این جشن‌ها و برگزاری آنها به روزگار باستان برمی‌گردد. و هریک با انگیزه‌ای جداگانه در گاه‌داد ایران به ثبت رسیده که سخن از دلاوری، فداکاری و ارژ‌گذاشتن به پدیده‌های نیک پیرامون زندگی داشته است.
پس از شکست ساسانیان برخی از جشن‌ها به شیوه پنهانی یا آشکار همچنان در بخش هایی از ایران برگزار می‌شده است. که گزارش‌های آن را ابوریحان بیرونی و دیگر اندیشمندان در نوشته خود آورده‌اند. نوروز، سده، مهرگان و تیرگان از این جشن‌ها بوده که پس از سده‌هاست با تنها برپایی جشن نوروز ادامه داشته و در هردوران تنش‌هایی را به دنبال داشته است.
سده، مهرگان و تیرگان را تا اندازه‌ای عشایر و روستاها به شیوه پنهانی و بدون هیاهو برگزار می‌کردند تا بتواند ادامه یابد.
در این راستا زرتشتیان ایران که بیش از هزار سال به سبب پیروی از فرهنگ و آیین و باورهای ویژه خود، رفتار و آدابی جداگانه داشته‌اند، آنان نیز در چهارچوب هازمان کوچک خود برگزارکننده این جشن‌ها بوده و برخود می‌بالند که اینگونه امانت‌های فرهنگی را با هرگونه دشواری نگهداری و پاسداری کرده و به امروز رسانده‌اند.
در اندیشه‌ها ثبت شده بود که اینها تنها از جشن‌های ایرانیان زرتشتی است. در حالی‌که هیچیک در آغاز پدیدارشدن، نشانه‌ای از دین زرتشت در آن وجود نداشته است.
جمشید پیشدادی برای شادمانی ایرانیان نوروز را پایه‌ریزی کرد.
فداکاری آرش کمان‌گیر در برابر هجوم تورانیان، و خشک‌سالی سبب پیدایش جشن تیرگان شد.
بیدادخواهی ایرانیان با کمک کاوه آهنگر در برابر ستم ضحاک و روی کار آمدن فریدون، مهرگان را پدید آورد.
و ابتکار جانانه هوشنگ شاه که آتش را دراختیار مرتوگان (:بشر) آورد. همه انگیزه‌هایی ارزشمند، باشکوه و فراموش‌ناشدنی در گاه‌داد این سرزمین است.
با شادباش فراوان برای به ثبت رسیدن جشن ملی سده در بخش میراث مینوی وناملموس جهان در یونسکو، باید به برخی کوشش‌های پنهان دست‌اندرکاران، در راستای ثبت جهانی جشن سده نیز اشاره کرد.
پرفسور میرشاهی، فرنشین انجمن فرهنگی رودکی در پاریس با نگرش به ارزشی که هرساله مردم و دولتِ تاجیکستان در برگزاری جشن های نوروز، سده و مهرگان دارند و کوشش می‌کنند آنها را باشکوه برگزار کنند.
در نشستی که یکم نوامبر ۲۰۱۷ در پاریس برگزار شد؛ ثبت جهانی سده و مهرگان را به آقای رحمانوف، مشاور رییس جمهور تاجیکستان که رییس دانشگاه ملی آن‌زمان نیز بود، با وزیر فرهنگ تاجیکستان آقای شمس‌الدین آرامبگ بیان کرده و پیشنهاد داد تا دولت تاجیکستان این درخواست را در پیش‌نویس برنامه‌های این کشور برای بخش فرهنگی سازمان ملل جای دهد. وگرنه کشورهای دیگری برای ثبت اینگونه یادگارهای فرهنگی پیش‌قدم خواهند شد.
ایران در آن سال با هر شوندی که داشت، با چنین پیشنهادی موافقت و همراهی نکرد و گرفتار برنامه‌های دیگری بود.
کورش نیکنام، از مرکز فرهنگی زرتشتیان پاریس، فراخوان گروهی را پیشنهاد داد. تا اندیشمندان و کنشگران هازمانی بتوانند با گفت‌وگو و رایزنی راهکارهایی تازه و موثر پیشنهاد دهند.
با بنیاد شبکه‌ای در فضای مجازی تلگرام، که نام آن‌را گروه ثبت جهانی سده و مهرگان گذاشتند. همکاری‌ها آغاز شد. در این گروه بیش از هزار نفر از کشورهایی که با جشن‌های باستانی ایران آشنایی داشتند، هم‌اندیشی و همبستگی خود را آغاز کردند.
هریک در شهر و کشورهایی که این جشن‌ها را برگزار می‌کردند، گزارش‌ها، مقاله‌های ارزشمند و مستند، با فیلم و عکس فراهم آورده، برگردان به انگلیسی کرده و جداگانه به پرونده ثبت جهانی سده که از یونسکو درخواست شده بود، سپردند چون نیاز به گزارش‌های بیشتری بود.
ثبت جهانی جشن سده از سوی انجمن های فرهنگی در پاریس و گروه تلگرامی که در انجمن بنیاد شده بود. به سرپرستی موبد نیکنام و دکتر میرشاهی پیگیری شد.
دولت تاجیکستان از اسناد بیشتر، همراه با عکس و فیلم و مقاله‌هایی که گروه ثبت جهانی جشن‌ها در این مدت آماده کرده بودند بهره گرفت و به یونسکو سپرده شد. گفتنی است این‌بار با درخواست سازمان میراث فرهنگی کشور ایران نیز همراه بود.
خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی و نهادهای وابسته در ایران برای ثبت این جشن، همکاری کردند و از جانب ایران، درخواست تازه‌ای به این خواسته در یونسکو افزوده شد.
رییس فرهنگ و مشاورانی تاجیکستان در نشست فرهنگی در پاریس برای ثبت جهانی سده
نهادهای فرهنگی و هازمانی زرتشتیان نیز در ایران کوشش فراوان داشتند. در تایید جشن چند هزارساله سده در این کشور و پیشینه برگزاری آن، با گزارش های تصویری و مناسب پرونده ثبت جهانی سده در یونسکو را به سرانجام رساندند.
بدین‌ترتیب سال گذشته درخواست ایران و دولت تاجیکستان و چند کشور دیگر که گزارش برگزاری این جشن را به یونسکو سپرده بودند، درلیست تصمیم‌گیری و تایید بخش فرهنگی سازمان ملل قرار گرفت.
سرانجام با همت و پیگیری چند جانبه از انجمن و سازمان‌هایی فرهنگی در پاریس، دولت تاجیکستان، سازمان میراث فرهنگی در ایران و نهادهای زرتشتی و نمایندگان سیاسی؛ یونسکو این جشن را در هجدهمین جلسه کمیته بین دولت‌ها برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آذرماه ۱۴۰۲به فهرست آثار میراث فرهنگی ناملموس جهانی افزوده شد.
بدین ترتیب جهانیان نیز می‌توانند جشن دیگری را در چنین هنگامه‌ای برگزار کنند.
جشن ملی سده که سده‌ها در ایران برگزار می‌شد و تاکنون زرتشتیان با روشن‌کردن آتش سده در غروب روز دهم بهمن ماه، به خوبی از این جشن پاسداری کرده بودند. به ثبت جهانی رسید. تا همه بتوانند مانند نوروز در شهر و دیار خود با فلسفه این جشن آشنا شده، آن‌را نیز برگزار کنند تا پیدایش آتش را در تاریخ ایران چنانکه در شاهنامه فردوسی آمده، یادآوری کنند. به‌ویژه اینکه پیدایش و بکارگیری آتش، سرآغاز پیشرفت تمدن در جهان گردیده است.
آفرین و درود به پیگیری همه کنشگران هازمانی، با همکاری دولت‌ها و نهادهای فرهنگی که سبب ثبت جهانی این جشن شدند؛
باشد تا انگیزه‌ای شود که جهانیان با گوشه‌ی دیگری از فرهنگ شکوهمند ایران باستان آشنا شوند.
جشن سده که در این سرزمین با آیین آتش افروزی، از روزگاران گذشته به یادگار مانده، با برنامه‌ریزی‌های درست و هماهنگ اندک‌اندک در سال‌های آینده بهتر و باشکوه‌تر برگزار شود.
2 پاسخ
فلسفه = چیستا ، فرزانش ، فردانش ، چِرایِش
به ثبت رسیده = به آگاشت رسیده ، آگاشته شده
ابو ریحان = پیتا نازبو
ادامه یابد = دنباله یابد ، پِی گرفته شود
عشیره ، عشایر = دَهگان ، دوته
بدون هیاهو = بی هیاهو
دوران = روزگار ، چرخه ، گَرده
وجود نداشته است = نبوده است ، هستی نداشته است
به سبب = به انگیزه
ادب ، آداب = فَرهیزاک
امانت = سِپارش ، سپاره ، سپرده ، سپردگی ، سپارندگی
هجوم = تازش ، تاخت ، تاخت و تاز
رئیس = فرنشین
ابتکار = نوآوری ، تازه آوری ، نو دراندازی
موثر = کارا ، کارساز ، کاربُر
واژه های ناپارسی و بیگانه در نوشته ی بالا :
عشیره = تیره ، تبار ، خانوار ، دودمان ، دوتمان
فداکاری= از خود گزشتگی ( گذشتگی )
میراث = میراک ( مانند خوراک ، پوشاک ) ، بَرماند ، مُرده ریگ / ریخت ، مُرده ماند ، مانداک
معنوی = مینَوی ، مینویی
ملموس = بَسودنی ، بَساویدَنی
ناملموس = نابَسودنی ، نابساویدنی
تمدن = شهریگری ، شَهریوَری
غروب = فرورفت ، خورازیر
بدین ترتیب = بدین رَدایِش / رَدَند
چند جانبه = چندسویه
دولت = کشورداری ، کشورمَداری
جلسه = نشست
commite = کارگروه
آثار = آفرینه ها ، وَرزه ها ، اَزَر ها
List = فهرست ، پِیرست
تایید = پی ایستایی ، پِی شُرد ، پِی سِتایی
همت = تلاش ، کوشش ، پویش
تصمیم = برگزینش ، گُزیرش
تصویری = نگاره ای
مناسب = شایسته ، درخور
telegram = دورنگار