شبکهی سمنهای میراثی استان تهران در پایانِ جشن شب چلهای که به همراهی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ارگِ آن سازمان برگزار کردند طی بیانیهای خواستار ثبتِ دو جشنِ فصلی دیگر ــ مهرگان و تیرگان ــ در کنار شب چله و نوروز، و تلاش برای ثبت جهانی و چندملیتیِ این مجموعهجشنها، شدند.
شبکهی سمنهای میراثی استان تهران در بیانیهی پایانی «جشنِ آیینیِ شب چله» (یلدا)، که بعدازظهر روزِ گذشته (سیام آذرماه) صادر شد، همچنین به بایستگی باشندگی دیگر کشورهای وارث تمدن ایرانی در جریانِ ثبتِ این جشنها و بهویژه در پروندهی جهانی نوروز اشاره کردند با این استدلال که «منطقهی ما بیش از همیشه به فرهنگ آشتی و شادی و صلحِ برآمده از نوروز نیازمند است».
متن کامل بیانیهی یادشده که نکتههای طرحشده در آن، میتواند به نوعی سندِ چشماندازی برای ثبت میراث معنویمان باشد به اینگونه است:
بیانیهی پایانی جشنِ آیینیِ شب چله (یلدا)
1. نخست ثبت دوبارهی میراث جهانی «نوروز» را در فهرست میراث ناملموس یونسکو شادباش میگوییم، چرا که پیوستن کشورهای عراق، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و قرقیزستان به جمع هفت کشوریِ ایران، هند، پاکستان، ازبکستان، ترکیه، آذربایجان، قزاقستان نوید نزدیکیِ دوبارهی حوزهی فرهنگی ایرانزمین را میدهد؛ حوزهای که مرزهایش را نه دخالتهای قدرتهای جهانی، بلکه فرهنگِ کهن این سرزمین تعیین میکند. هر چند هنوز جای شماری از کشورهای حوزهی قفقاز، سرزمین جنگزدهی سوریه ــ که افزون بر شماری از همفرهنگان کُرد ما یکی از مرزهای کهن فرهنگیِ ما نیز هست ــ و نیز کرانههای جنوب خلیجِ همیشه فارس در آن خالی است، اما میدانیم که منطقهی ما بیش از همیشه به فرهنگ آشتی و شادی و صلحِ برآمده از نوروز نیازمند است.
2. بر پایهی سنتی بسیار کهن، ایرانیان هزاران سال است که یلدا، بلندترین شب سال، را تا سپیدهدم بیدار میمانند تا با انتظار خود به خورشید دلگرمی بدهند که بازگردد. این گردهمایی، که با «مهر» به خویشاوندان و گرد هم آمدنِ آنان در منزل «پیر» یا بزرگتر خانواده همراه است، هنگامی که بر دستِ مردمانی همفرهنگ و هماندیش در پهنهای گسترده و بهگونهای همزمان برپا میشود همافزاییای را ایجاد میکند که حتی بزرگترینِ پدیدهی منظومهی ما هم یارای ایستادگی در برابرش را ندارد.
بهگمان ما، انجمنهای میراثی استان تهران، این سنت فرخندهی کهن و همچنین جشنهای کمابیش از یادرفتهای چون مهرگان و تیرگان، که تا همین چند صد سال پیش برپا بودند، مجموعهای را میسازند که به نوروزِ پیروز در نزدیکسازی و شناختِ مردمانِ این منطقهی بزرگ به یکدیگر یاری میرساند. جای مهرگان و تیرگان نخست در ثبت ملی و سپس همچون جشنِ شب چله در ثبت جهانیِ ارجمند و چندملیتیِ یادشده خالی است؛ همچنانکه در تقویم رسمی کشور؛ هر چند سالیانی پیش با تلاشِ ما شب یلدا به آن جایگاه راه یافت.
اینک که ایران پروندهی مراسم «شب یلدا» را به عنوان میراثی ناملموس و چندملیتی برای اشتراکگذاری اطلاعات در یونسکو ثبت کرده، نیازمند این هستیم که برای یک بار هم که شده نسبت به شیوهی ثبتِ این دست از میراث بازنگریای ریشهای انجام گیرد تا شائبهی ثبتهای عجولانه و سپاس اعتراضِ دیگر کشورهای وارث تمدن ایرانی ــ که همانا سببِ دوری از اصلِ وجودیِ بنیادین این میراث، که نزدیکیِ مردمان بوده است، میشود ــ برای همیشه رفع گردد. شبکهی سمنهای میراثی استان تهران برای همکاری در این زمینه اعلام آمادگی میکند.
3. میدانیم که در جهان امروز برای بسیج اجتماعی؛ برای ایجاد جشن و سرور؛ برای گسترش کنشهای متقابل مردمی؛ برای آموزشهای اجتماعی؛ و بسیاری موارد دیگر «مناسبت» میسازند و از قدرت نمادها بهره میبرند؛ همانگونه که قهرمان میسازند؛ و همانگونه که تاریخ میسازند. آنگاه ما هستیم و جهانی از معانی: که در چرخهای از داستانهای اسطورهای و قهرمانانی که همیشه به وجودشان نیاز داریم همچون آرش و کاوه، هر یک میتواند دستمایهی بسیاری از آفرینشها ــ هنری، دانشی، ادبی، اسطورهشناسی و… ــ گردد. خوشبختانه چنین نگاهی به داشتههای فرهنگیمان روز به روز در میان جوانان گسترش مییابد. سرزمین گستردهی ایرانِ فرهنگی در گذشتههای تاریخ، سرزمین شادیها بوده است و این شادیها همانا نشانی بودند از ستایش خداوندی که شادی را برای انسان آفریده است. حضور شادی و فراگیر شدنِ این نمادها، که جایگاهی تاریخی اما غبارگرفته در دلِ مردمان این منطقهی بزرگ دارد، به همبستگیِ بیشتر تیرههای ایرانی و مردمان این حوزهی فرهنگی میانجامد؛ چیزی که فقدانش امروز بیش از پیش حس میشود.
به امید شكلگیری اتحادیهی نوروز و فراگیری فرهنگ نوروزی در منطقه
سیام آذرماه 1395 خورشیدی
شبکهی سمنهای میراثی استان تهران ـ ارگ میراث فرهنگی