روز شهریور از ماه امرداد/ احمد قوام؛ پنج دوره نخست‌وزیری ایران

امروز شهریور روز از ماه اَمُرداد 3762 زرتشتی، یکشنبه 31 تیرماه 1403 خورشیدی، بیست‌ویکم جولای 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

ای مزدا،
آيا روزی خواهد آمد كه
مردم آیين تو را در يابند؟
و پليدی و دروغ و آز
از پهنه گيتی بر انداخته شود؟
چون با چنين ابزارهايست
كه رهبران فريبكار دينی،
مردم را گمراه كرده
و فرمانروايان ستمكار و بدانديش
به كمک آنها فرمان می‌رانند.

گات‌ها – هات ۴۸ – بند۱۰

—- —– —– —–

شهریور:

خشَتَره وییریه یا شهریور به چم «شهریاری و نیرومندی اهورایی»، نام سومین امشاسپند است. این امشاسپند نشان از پیروزی دارد، زیرا وظیفه‌ی اصلی او پاسداری از فلزات است. سومین روز از مه سی‌روزه‌ی گاهشماری زرتشتی، شهریور نامیده می‌شود.

شهریور (امشاسپند)، خَشَتَرَه وَیریَه نام یکی از امشاسپندان زرتشتی است. در اوستا «خشَثرَ وَیریَه» و در پهلوی «شَهرِوَر» و در فارسی «شَهریوَر» یا «شَهریَر» است. بخش نخست این واژه به چم (:معنای) شهریاری و شهر است (مراد از شهر، همانا کشور است، چنان‌که سرزمین ایران را، ایران شهر می‌نامیدند) بخش دوم این واژه، یعنی «ویریه»، فروزه (:صفت) و به چم مورد پسند است. بر این اساس، خشتره‌ویریه، به معنای آرمان‌شهر یا شهریاری آرمانی یا توانایی مینُوی آرمانی است. در اساتیر زرتشتی و ایرانی این امشاسپند نماد شهریاری و فَر و فرمان‌روایی اهورا مزدا و نگاهبان فلزها و پاسدار فَر و پیروزی شهریاران دادگر و یاور بینوایان و دستگیر مستمندان است.

در جهان مادی پاسبان فلزات است. شهریاری اهورایی از قانون اشا ( هنجار هستی ) بر می خیزد و همه جهان را در بر می گیرد. در این روز نیکوست به خواستگاری رفتن و زن خواستن. مسعود سعد سلمان می سراید: «ای تنت را ز نیکویی زیور / شهره روزی ست روز شهریور».

گل نماد روز شهریور، گل ریحان (شاه اسپرغم) است.

چکامه از «مسعود سعد سلمان»

شهریور است و گیتی از عدل شهریار

شاد است، خیز و مایه شادی به من بیآر

باده شناس، مایه شادی و خرمی

بی باده هیچ جان نشد از مایه شاد خوار

 سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

این تنت را ز نیكویی زیور

شهره روزی است روز شهریور

تا به اقبال شهریار جهان

بگذرانیم جان به لهو و بطر 

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

خوش باش

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (شهریور) اندر شوی شادخوار/ کنی در (سپندارمز) کشت و کار

 

—- —– —– —–

نقش‌آفرینی احمد قوام در دوران دو شاه قاجار و پهلوی

درگذشت احمد قوام، سیاستمدار برجسته و نخست‌وزیر پنج دوره ایران، 31 تیرماه ۱۳۳۴ رخ داد. او که به «قوام‌السلطنه» نیز شناخته می‌شد، نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران داشت. قوام در دوران قاجار و پهلوی به عنوان نخست‌وزیر خدمت کرد و در مواقع بحرانی کشور را هدایت کرد.

احمد قوام در سال ۱۲۵۶ خورشیدی در تهران زاده شد و از خانواده‌ای برجسته و سیاسی برخاست. او فرزند ابراهیم معتمدالسلطنه و نوه محمد قوام‌الدوله آشتیانی و برادر کوچک‌تر وثوق‌الدوله بود. در دوران جوانی به دربار ناصرالدین شاه قاجار وارد امور ديوانی شد. سپس‌تر ریيس دفتر صدر اعظم شد و به تدریج به مناصب بالای دولتی دست یافت. فرمانروای خراسان و سيستان شد و پس از سيدضياالدين طباطبایی دوبار به صدارت رسيد. قوام در سال 1300 خورشیدی برای نخستین بار به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد و در مجموع پنج بار به نخست‌وزیری رسید (دو بار در پایان دوران قاجار و سه بار در زمان حکومت محمدرضاشاه) و بيش از بيست بار به وزارت دست يافت. قوام پس از دوره دوم نخست‏ وزيری در ظاهر به جرم توطئه‌ بر رضاخان وزير جنگ تحت تعقيب قرار گرفت و پس از مدتی زندانی شدن، راهی اروپا شد. او پس از چند سال به ايران بازگشت و در لاهيجان به كشاورزی پرداخت. قوام‌السلطنه از آن پس در كارهای سياسی دخالت نكرد تا اينكه در سال ۱۳۲۴ خورشیدی، دوران محمدرضا شاه، قوام نخست‏ وزير شد.

قوام در دوران نخست‌وزیری خود با چالش‌های بزرگی مواجه شد. قیام کلنل محمدتقی پسیان در خراسان در سال ۱۳۰۰ و غائله آذربایجان در سال ۱۳۲۵ در دوران نخست وزیری او رخ داد. او در زمان قاجار لقب قوام‌السلطنه یافت و محمدرضاشاه به او فرانام (:لقب) حضرت اشرف داد. فرانام‌های (القاب) قدیمی‌تر او عبارت‌اند از منشی حضور (۱۳۱۵ مهی) دبیر حضور (۱۳۲۲ مهی) و وزیر حضور (۱۳۳۴مهی). از جمله فعالیت‌های مهم قوام السلطنه نگارش فرمان مشروطیت و نقش او در جریان فرقه دموکرات آذربایجان و خروج نیروهای شوروی از ایران در ۱۳۲۵ و نیز قیام ۳۰ تیر در سال ۱۳۳۱ بود. او همچنین نقش مهمی در جلوگیری از نفوذ شوروی در شمال ایران داشت.

پایان زندگی: احمد قوام در سال‌های پایانی عمر خود به دلیل مشکلات جسمانی و سیاسی از صحنه سیاست کناره‌گیری کرد و در 83 سالگی در تهران درگذشت. او در آرامگاه حضرت معصومه در قم به خاک سپرده شد. قوام از دانش زمان بهره داشت و گاهی شعر هم می‌سرود.

احمد قوام به عنوان یکی از چهره‌های مهم تاریخ معاصر ایران، تاثیرات عمیقی بر سیاست و جامعه ایران گذاشت و یاد او همچنان در تاریخ کشور باقی خواهد ماند.

احمد قوام در دوران نخست‌وزیری خود با چالش‌های سیاسی بی‌شماری روبرو شد.
در سال ۱۳۲۵ خورشیدی نیروهای شوروی از تَرک شمال ایران خودداری کردند و فرقه دموکرات آذربایجان به رهبری جعفر پیشه‌وری در این منطقه اعلام خودمختاری کرد. قوام با مذاکرات پیچیده و دیپلماسی موفق شد شوروی را متقاعد به خروج از ایران کند و کنترل آذربایجان را به دولت مرکزی بازگرداند.
در دوران نخست‌وزیری قوام در دوره پهلوی دوم، ایران با مشکلات اقتصادی و کمبود مواد غذایی مواجه بود. این مشکلات منجر به اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی شد که به «بلوای نان» شناخته می‌شود.
در سال ۱۳۳۱ خورشیدی پس از برکناری محمد مصدق از نخست‌وزیری، قوام در حالی که 80 سال داشت به عنوان نخست‌وزیر گمارده شد. این انتصاب چهار روز بیشتر دوام نداشت با اعتراضات گسترده‌ای مواجه شد که به تظاهرات سی تیر انجامید. سرانجام، قوام ناچار به استعفا شد و مصدق دوباره به قدرت بازگشت.
این چالش‌ها نشان‌دهنده دوران پرتنش و پیچیده‌ای است که قوام در آن فعالیت می‌کرد و در تاریخ معاصر ایران تاثیرگذار بود.

—- —- —- —- —-

یادروز 31 تیرماه:

روز ملی “دالاهو”

 

ارتباط تلفنی بين تهران و لندن برقرار شد (۱۳۲۷ خورشیدی)

 

رای مثبت دادگاه “لاهه” نسبت به حقانيت ايران در اختلاف با انگليس (۱۳۳۱ خورشیدی)

دادگاه لاهه در رسيدگی نسبت به اختلاف ايران و انگليس در مساله نفت، عدم صلاحيت خود را به اكثريت ۹ رای در مقابل پنج رای اعلام داشت. قاضی انگليس رای خود را به نفع ايران داد و از انگلستان در امور نفتی ايران خلع يد شد.

 

روز شادی ايرانيان به خاطر پيروزی سياسی در “سی‌ام تير” و بازگرداندن “دكتر مصدق” به حكومت و برکناری ژنرال‌هايی که دستور تيراندازی به مردم را داده بودند (۱۳۳۱ خورشیدی)

 

نخستین قراداد بندری ایران و شوروی امضا شد (۱۳۵۰ خورشیدی)

 

یورش گسترده ارتش بعث عراق به خاک ايران پس از پذيرفتن قطعنامه ۵۹۸ (۱۳۶۷ خورشیدی)

 

بمب‌باران شیمیایی روستاهای کردنشین دالاهو (زرده)، نساردیره در گیلان غرب و چند روستای دیگر در استان کرمانشاه از سوی عراق و کشته شدن ۲۷۵ و زخمی شدن ۱۱۴۶ تن در روستای زرده، کشته شدن ۴ نفر و زخمی شدن نزدیک به ۱۰۰۰ تن در نساردیره (۱۳۶۷ خورشیدی)

 

زادروز عصمت ستارزاده، ادیب، نویسنده، محقق و مترجم، ( زاده ۳۱ تیر ۱۲۹۰ تبریز – درگذشته ۳ امرداد ۱۳۷۲ تهران )

 

زادروز حسین خطیبی نوری، ادیب، نویسنده و شخصیت سیاسی (زاده ۳۱ تیر ۱۲۹۵ تهران – درگذشته ۳۱ شهریور ۱۳۸۰ تهران)

او از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، در رشته زبان و ادبیات فارسی و فلسفه دانشنامه لیسانس دریافت کرد. در سال ۱۳۱۶ که دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران بنیاد شد، وی همراه با محمد معین، ذبیح‌اله صفا و ناتل خانلری دانشجویان اولین دوره آن بودند. وی دروس دوره دکتری را در سال ۱۳۱۸ به پایان برد و موضوع رساله‌اش، تاریخ تطور نثر فارسی بود. پس از ملک‌الشعرا بهار، اولین تحقیق درباره سبک‌شناسی در نظم و نثر فارسی به‌وسیله وی انجام گرفت.
او با تایید ابراهیم پورداوود، علی‌اصغر حکمت، احمد بهمنیار و بدیع‌الزمان فروزانفر، با قید «بسیار خوب» پذیرفته شد و سِمَت وی از دبیری دانشگاه به دانشیاری ارتقا یافت و مستقل تدریس سبک‌شناسی را در دانشکده ادبیات عهده‌دار شد.
در سال ۱۳۳۰ پس از درگذشت ملک‌الشعرا بهار، کرسی استادی وی به خطیبی واگذار شد ‌‌‌‌‌‌و از آن تاریخ تا دوران کناره‌گیری، به تدریس تاریخ تطور نظم و نثر و دستور زبان فارسی در دوره‌های لیسانس و دکتری اشتغال داشت. وی در کنار شغل دانشگاهی، مشاغل دیگری را نیز عهده‌دار بود. چندی ریاست کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران با او بود، و بعد مدیریت «روزنامه رسمی کشور» را عهده‌دار شد. در دولت مصدق، مدیرکل دفتر نخست‌وزیری بود.
در سال ۱۳۴۲ در دوره بیست‌ و یکم مجلس شورای ملی، از لار نماینده شد و در همان دوره به نیابت ریاست رسید. در دوره‌های بیست‌ودوم، بیست‌وسوم و بیست‌وچهارم مجلس شورای ملی، همچنان نماینده و نایب‌رییس اول مجلس بود. او در سال ۱۳۲۸ مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران شد و توانست آن را به‌ سرعت توسعه دهد، به‌طوری‌که ده‌ها بیمارستان، درمانگاه، پرورشگاه، و موسسات خیریه و امدادی دیگر در سطح کشور بنیاد و راه‌اندازی کرد.

 

درگذشت لیلا اسفندیاری “بانوی کوهستان“، کوهنورد (زاده ۲۷ بهمن ۱۳۴۹ تهران – درگذشته ۳۱ تیر ۱۳۹۰ پاکستان)

او کوهنوردی بود که در کوه گاشربروم ۲ پاکستان سقوط کرد و کشته شد.
“این لیلایی که با سختی به‌جایی که می‌خواسته رسیده، می‌تواند الگوی خوبی برای عده‌ای باشد؛ اما من قهرمانی برای کشورم نشدم”

 

روز تقریب پی.

این نام‌گذاری، به‌دلیل تقریب مشهورِ ارشمیدس از  π است که ۲۲/۷ (۲۲ تقسیم بر ۷) بوده‌ است. از دیدِ ریاضی، هر دو روز برای گنگ بودنِ پی، روزِ تقریب هستند. بیشتر این روز در کشورهایی جشن گرفته می‌شود که در نگارش تقویم‌شان، در آغاز روز و سپس ماه می‌آید (ماه/روز)

 

روز بزرگداشت “مریم مجدلیه” در آیین مسیحیت.

مریمِ مَجدَلیه شخصیتی در عهد جدید و یکی از پیروانِ مومنِ عیسی مسیح به‌شمار رفته و کلیساهای کاتولیک رومی، ارتدکس شرقی، لوتری و انگلیکان او را جزو قدیسه‌ها می‌دانند. لقبِ مجدلیه اشاره به شهری به نامِ مجدله در کرانه‌ی غربیِ دریاچه طبریه دارد. مریمِ مجدلیه با عیسی مسیح به‌عنوانِ یکی از پیروانِ او سفر کرد. گفته شده که وی شاهدِ مصلوب شدن و رستاخیزِ عیسی مسیح بوده‌است.

 

درگذشت “يوهان سباستين ژان باخ” موسيقي‏دان و آهنگ‏ساز شهيرآلمانی (1750 م)

 

مصريان در منطقه اهرام از ارتش فرانسه به فرماندهی “ناپلئون” شکست خوردند. با اين شکست، تسخير مصر به دست ناپلئون تکميل شد (1798 م)

 

درگذشت “فرانسوا زاويا بيشا”،دانشمند فرانسوی و بنيادگذار هيستولوژی (بافت شناسی) و پاتولوژی (آسيب‌شناسی) (1802 م)

 

زادروز “گرگور مندل”، دانشمند اتريشی، پدر و بنيادگذار علوم “ژنتيک” (1822 م)

 

زادروز “گوستاو هرتز”، فيزيكدان آلمانی و برنده جايزه نوبل سال ۱۹۲۵ میلادی (1887 م)

 

رخداد نبرد به نام “ايزونزو” بين ايتاليا و اتريش در جريان جنگ جهانی اول (1915 م)

 

رخداد نبرد نيروهای فرانسه و تونس در بندر “بِيزرت” در تونس. (1961 م)

 

پایه‌گذاری سازمان همكاری منطقه ‏ای برای عمران، توسط ايران، تركيه و پاكستان، موسوم به “آر – سی – دی” (1964 م)

 

درگذشت “ابن ناقيا” شاعر و اديب بغدادی (۴۸۵ مهی)

 

درگذشت “ابن ادريس” كاتب و شاعر مراكشی (۱۲۶۴ مهی)