روز خورداد از ماه مهر/ جایگاه شاپور دوم در تاریخ ایران‌باستان

امروز خورداد روز از ماه مهر  3762 زرتشتی، شنبه 31 شهریورماه 1403 خورشیدی، بیست‌ویکم سپتامبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

همانا او پناهگاه آرام‌بخشی برای ما خواهد بود.
با نیروی ارزشمندی که از منش نیک‌ سرچشمه دارد،
به ما پایداری و توانایی ارزانی می‌دارد.
اهورامزدا، دانایی و آگاهی بی‌کران بر هستی،
در راستای اشا و هنجار راستی
از آغاز جهان را برای زندگی مردم با گیاه سرسبز گردانید.

یسنا. هات ۴۸ بند ۶

————————- ————————

خُورداد:

– در گاه‌شماری زرتشتی روز ششم در هرماه سی روزه (خورداد) نام دارد. در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد)، روز آغاز می‌شود.

– این واژه در اوستا به ریخت «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به چم (معنی) رسایی و کمال آمده است.

– خورداد در گات‌ها (سرودهای زرتشت) یکی از فروزه‌های اهورامزدا دانسته شده و در اوستای نو نام یکی از امشاسپندان است.

– هَئور وَتات به چمار رسایی، فرزانگی، خرسندی، شادمانی، تندرستی و کامیابی است.

– خورداد امشاسپند، در نقش مادی خود، نگهبان و پاس دارنده‌ آب‌ها و سرسبزی است. آب در كنار سه آخشيج ديگر (خاک، هوا، آتش) در ميان ايرانيان باستان از اهميت ويژه‌ای برخوردار بوده است.

گل نماد این روز، گل سوسن است.

———————– ———————– ——————-

آغاز جنگ‌های ایران و روم در دوران شاپور دوم، شاه ساسانی (337 م)
جنگ‌های ۱۳ ساله ایران و روم در دوران حکومت “شاپور دوم” ذوالاکتاف، دهمین شاهنشاه از دودمان ساسانیان آغاز شد که در تاریخ عمومی به جنگ‌های دور اول شناخته می‌شوند. جنگ‌های دور دوم از سال ۳۵۹ م آغاز شدند. در هر دو دور، ایرانیان پیروز شدند. در دور اول، که جنگ تا سال ۳۵۰ م طول کشید، رومیان هرچه را که در شرق مدیترانه به دست آورده بودند از دست دادند و در دور دوم، امپراتورشان هم کشته شد.
شاپور دوم، که به دلیل شجاعت و توانایی‌های نظامی‌اش به “ذوالاکتاف” معروف بود، در سن ۱۶ سالگی به تخت نشست و به سرعت به یکی از بزرگترین پادشاهان ساسانی تبدیل شد. او در طول حکومت خود، توانست مرزهای امپراتوری ساسانی را گسترش دهد و قدرت ایران را به اوج خود برساند. جنگ‌های او با روم، به ویژه برای کنترل ارمنستان و بین‌النهرین، از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ خاورمیانه در قرن چهارم میلادی بودند.
در دور اول جنگ‌ها، شاپور دوم توانست شهرهای مهمی مانند نصیبین و سنجار را از رومیان بازپس گیرد. در سال ۳۶۳ م، وقتی نصیبین در حکم غرامت جنگی به ایرانیان تعلق گرفت، شاپور دوم مردمانی را از شهرهای استخر و سپاهان در آنجا اسکان داد. این پیروزی‌ها باعث شد که مرزهای فرمانروایی ساسانی گسترش چشمگیری یابد. در دور دوم جنگ‌ها، شاپور دوم موفق شد امپراتور روم، ژولیان، را در نبرد سامرا شکست دهد و او را به قتل برساند. این پیروزی‌ها نه تنها قدرت نظامی ایران را تقویت کرد، بلکه باعث شد که شاپور دوم به عنوان یکی از بزرگترین فرماندهان نظامی تاریخ شناخته شود.
شاپور دوم همچنین به توسعه فرهنگی و اقتصادی امپراتوری ساسانی توجه ویژه‌ای داشت. شاپور دوم به ساخت زیرساخت‌های مهمی مانند پل‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری پرداخت که به بهبود زندگی مردم کمک کرد. او ساخت سازه‌های باشکوهی و شهرهای جدیدی را فرمان داد که برخی از آن‌ها هنوز هم به عنوان آثار باستانی مهم شناخته می‌شوند. او همچنین به گسترش دین زرتشتی پرداخت و آتشکده‌های بسیاری را در سراسر فرمانروایی خود ساخت. برخی از این بناها و شهرها عبارتند از:
شهر شاد شاپور:شهر کهن و باستانی قزوین نیز از شهرهایی است که به فرمان شاپور بازسازی شده و دژها و سازه‌های فراوان در آن ساخته شد. در البلدان آمده است:
«شاپور شهر قزوین را بساخت و ابهر را برفراز چشمه‌ای که آن‌ها را با پوست گاو و پشم بسته بود پی افکند. نخست بر روی آن‌ها سکویی بساخت، آن‌گاه دژ را بر روی آن سکو بیافراست. دژ قزوین را به فارسی کشوین نام بوده است که به معنای مرز محفوظ است».
اهمیت قزوین بیشتر برای همسایگی با سرزمین دیلم بود که گذرراه‌های کوهستانی را که از راه ایالت طبرستان به سواحل دریای خزر می‌رفت، پاسبانی می‌کرد. قزوین به عنوان دژی برای رویارویی یورش‌های ناگهانی دیلمیان ساخته شد و شاپور به ساختن قلعه و شهر نظامی در این ناحیه فرمان داد و آن را «شاد شاپور» و به گفته‌ای «پاد شاپور» نام نهاد.
شهر اوهر: ساخت این شهر را نیز به شاپور دوم نسبت می‌دهند. ایرانیان این شهر را «اوهر» می‌نامیدند و این شهر دارای چشمه‌سارهای بزرگی بوده است. تازیان آن را ابهر خواندند.
شهر خنی شاپور: طبری نوشته است: «شاپور دوم بفرمود در باجرمی شهری بساختند و آن را خنی شاپور نامید و آن را ولایتی کرد.» باجرمی یا باجرما که به زبان آرامی «بیت گرمی» و «گرمکان» نامیده می‌شد، سرزمینی آباد و کهن بود که در شرق دجله و جنوب زاب کوچک در ناحیه‌ی میان‌رودان بود. در دوران اسلامی این شهر را کرکوک می‌نامیدند.
ایران خُوره شاپور: شاپور پس از ویران کردن شوش در نزدیکی این محل شهر «ایران خُوره شاپور» به معنی «شاپور شکوه ایران» را بنا نهاد و در شکوه بخشیدن و زیبا ساخت آن بسیار کوشید. در این شهر آتشکده‌ای به نام سروش‌آذران (فارسی میانه: سروش‌آدوان) بنا کرد. پس از شاپور نیز در تمام دوره‌ی ساسانیان این شهر یکی از مراکز پررونق بازرگانی و اقتصادی و اداری ایران به‌شمار می‌رفت. ضرابخانه‌ی این شهر تا دوران آخرین شهریار ساسانی از مراکز فعال ضرب سکه به شمار می‌رفت.
او به خوزستان نگاهی ویژه داشت. از آنجایی که اسیران جنگی روم در شهر پادشاهی ایرانشهرشاپور اسکان داده شده بودند، بنای شهر نیوشاپور (فارسی نوین: نیشابور) را نیز به او نسبت داده‌اند. دیگر شهرهایی که بنای آن به او نسبت داده‌اند، به نام‌های: بزرگ شاپور در نزدیکی بغداد در ساحل غربی دجله، پیروزشاپور (انبار)؛ شادروان‌شوشتر در خوزستان، بَوان در سپاهان، جُروان در سپاهان، که در آنجا آتشکده‌ای بنا کرد؛ و فرَشاپور یا فَرشاپور در سند شهر «کرخ شاپور» یا کرخ یا کرخا در فاصلهٔ کمی از شهر ایران خوره شاپور بنا شد.

——————– ——————————

یادروز 31 شهریورماه:

آغاز هفته “دفاع مقدس”.

 

“ستارخان” و “باقرخان” با ۲۱ هزار مجاهد و ۲۵ کرور فشنگ محور اصلی جنگ‌های تبریز شدند. (۱۲۸۷  خورشیدی)

 

زادروز “جعفر سلماسی”، وزنه‌بردار و نخستین مدال‌آور تاریخ ورزش ایران در بازی‌های المپیک. (۱۲۹۰  خورشیدی)

 

به دستور “كلنل محمدتقی خان” طرح اسكناس‌های جديد كه می‌بايست رواج يابد به تصويب رسيد. (۱۳۰۰  خورشیدی)

 

زادروز “پرویز صدیقی پارسی”، نامور به “پرویز یاحقی”، موسیقی‌دان، آهنگساز و نوازندهٔ ویلون. (۱۳۱۴  خورشیدی)

 

یک هواپیمای نظامی ارتش در اطراف ورامین سقوط کرد و سه سرنشین آن کشته شدند. (۱۳۵۰  خورشیدی)

 

یک آمریکایی به اتهام جاسوسی در ایران بازداشت شد. (۱۳۵۰  خورشیدی)

 

حمله رژيم متجاوز بعث عراق به ايران و آغاز جنگ تحميلی هشت ساله. (۱۳۵۹  خورشیدی)

یورش نظامی عراق به ايران كه از روزهای قبل از آن پيش‌بينی شده بود، در این روز آغاز شد. و در بعد از ظهر ناگهان نيروی هوايی عراق تهران، تبريز، همدان، كرمانشاه، شهركُرد و شهرهای خوزستان را مورد حمله قرار داد و همزمان ناوچه‌های آن كشور به سواحل ايران تا بوشهر تعرض كردند و متعاقب آن نيروی زمينی عراق تعرّض به ايران را آغاز كرد. طبق اعلاميه‌های شماره ۲۰ تا ۲۸ وزارت دفاع ایران، در نخستين روز تعرض، نيروی هوايی عراق بيش از ۱۱ جنگنده و چهار ناوچه از دست داد و هواپيماهای نظامی ايران متقابلا پايگاه‌های عراق در كوت الاماره، شعيبيه، واسيله، ام القصر و سپس بغداد را مورد حمله متقابل قرار دادند. اين جنگ برغم ميثاق بين‌المللی بدون اعلان قبلی، از سوی عراق آغاز شده بود. در این جنگ هشت ساله ايران یک وجب از خاک خود را از دست نداد.

 

آغاز نخستين جشنواره فيلم دفاع مقدس. (۱۳۶۹  خورشیدی)

 

وز جهانی” بدون خودرو”.

 

“نرون” امپراتور وقت روم دستور داد كه برای جنگ با امپراتوری ايران لژيون‌های ايتاليايی كه سربازانش رومی خالص باشند و قدشان كمتر از دو متر نباشد تشكيل شود. (66 م)

 

آغاز جنگ‌های ايران و روم در دوران شاپور دوم، شاه ساسانی. (337 م)

جنگ‌های ۱۳ ساله ايران و روم در دوران حكومت “شاپور دوم” ذوالاكتاف، از دودمان ساسانيان آغاز شد كه در تاريخ عمومی به جنگ‌های دور اول معروفند. جنگ‌های دور دوم از سال ۳۵۹ م آغاز شدند. در هر دو دور، ايرانيان پيروز شدند. در دور اول، كه جنگ تا سال ۳۵۰ م طول كشيد، روميان هرچه را كه در شرق مديترانه به دست آورده بودند از دست دادند و در دور دوم، امپراتورشان هم كشته شد.

 

بنیادگذاری پست‌خانه در آمريكا. (1789 م)

دستگاه قانون‌گذاری آمريكا قانون تاسيس پست‌خانه دولت را در اين كشور تصویب کرد. بر سر در ساختمان مركزی آن شعار پست‌خانه ايران زمان “داريوش بزرگ” به نقل از تاريخ هرودوت نقش بسته است كه «برف و باران و توفان مانع حركت چاپارها نخواهد بود». برای نخستین بار در جهان، “ایران” در زمان “داریوش بزرگ” و به ابتکار او دارای پست‌خانه شد.

 

زادروز “مايكل فارادِی” دانشمند شهير انگليسی، مخترع دينام، کاشف بنزن و قوانین مربوط به القای الکترومغناطیسی. (1791 م)

 

“ابراهام لينكلن” رئيس جمهوری وقت آمريكا اعلام كرد كه اول ژانويه ۱۸۶۳ همه بردگان سياهپوست را در همه ايالت‌های آمريكا آزاد اعلام خواهد كرد. (1862 م)

 

روز ملی و استقلال “بلغارستان” از امپراتوری عثمانی. (1908 م)

“بلغارستان” كشوری است در شبه جزيره بالكان قرار دارد. مساحت بلغارستان ۱۱۰/۹۹۴ كيلومتر مربع و جمعيّت آن بيش از ۸ ميليون نفر است. پايتخت بلغارستان، “صوفيا” نام دارد و واحد پول آن “لف جديد” است. نظام اين كشور، جمهوری چند حزبی با يك مجلس قانون‏گذاری است.

 

روز ملی و استقلال كشور آفريقايی “مالی” از استعمار فرانسه. (1960 م)

كشور مالی با بيش از ۱/۲۴۰/۰۰۰ كيلومتر مربع مساحت و جمعيت بيش از ۱۱ ميليون، در غرب آفريقا واقع شده است. پايتخت آن ، “باماكو” نام دارد.

 

پایه‌گذاری سازمان كنفرانس اسلامی. (1969 م)