آبانگان شادباد/ یاد یعقوب لیث؛ پدر زبان پارسی نو

امروز روز آبان از ماه آبان 3762 زرتشتی، جشن آبانگان فرخنده باد، آدینه چهارم آبان‌ماه 1403 خورشیدی، بیست‌وپنجم اکتبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

به فرخندگیِ چهارمِ آبان‌ماه، جشنِ آبانگان؛ آبانگان، جشنِ پاسداشتِ آب و پاکیِ رودها

«آب‌های چشمه‌ساران را می‌ستاییم.
آب‌های گذرگاه‌ها را می‌ستاییم.
… کوه‌های آبریزان را می‌ستاییم.
دریاچه‌های آبزای را می‌ستاییم.
… همه‌ی چیزهای نیک را می‌ستاییم» (یسنا، هاتِ ۴۲).

—————————– * ————————–

جشن آبانگان.

 آبانگان؛ جشن پاسداشت آب‌ها؛ نیک و فرخنده باد.

یکی از جشن‌های ماهانه ایرانی‌مان جشن آبانگان است. گرامی‌باد جشن‌های نیک و شاد ایرانی‌مان.

درود و ستایش و توانایی و آفرین‌‌باد به اهورامزدای فروغمند، باشکوه و به امشاسپندان و به آب‌های خوب مزدا داده، به همه‌ی ستودگان مادی و مینوی و فروهرهای پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند. (گزیده‌ای از نیایش اوستایی آبزور)

آبانگان، در روزِ آبان از ماهِ آبان، هم‌نامی روز و ماه آبان، دهم آبان‌ماه به گاهشماریِ زرتشتیان و چهارم آبان‌ماه به گاهشماریِ کنونی جشن گرفته می‌شود. جشن آبانگان جشنی برای پاسداشت آب و باران. جشن آبانگان جشنی نیایش بر آب‌های روان و پاک و بالنده.

جشنِ آبانگان جشنی است در ستایش و نیایش از ایزدبانو آناهید که ایزد آب‌های روان است و فرشته نگهبان آب‌هاست، برگزار می‌شود. در این جشن پارسیان به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه‌ها، فرشته‌ی آب را نیایش می‌کنند. ایرانیان کهن آب را پاک (مقدس) می‌شمردند. در فرهنگِ باستانی ایران و ادبیات اوستایی، به چهار آخشیج (:آب، باد، خاک، آتش) اشاره شده که همه باید پاک نگه داشته شوند و آلوده نگردند.

————————— * —————————-

آبان:

– دهمین روز هر ماه سی روزه در گاه‌شماری زرتشتیان «آبان» نام‌دارد.

– در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود.

– آبان به چم آب هاست، آب در اوستا به ریخت آپ آمده، در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در سرود اوستایی آبان یشت، “آپ” ایزد نگهبان آب پاک است.

– نماد آبان در اوستا، به ریخت (اردی‌ویسور آناهیتا) آمده که به چمار آب پاک و بالنده است.

– آخشیج آب به مانند آخشیج‌های آتش و خاک و هوا، نزد ایرانیان سپندینه بوده و آلوده کردن آن از کارهای ناشایست است.

———————— * ————————-

یعقوب لیث صفاری، پدر زبان پارسی نو و رهاننده ایران

در این روز که برابر با جشن باستانی آبانگان است، یکی از پرافتخارترین فرزندان ایران‌زمین، شهنشاه رادمان پور ماهک، به سال ۲20 خورشیدی (۸۴۰ میلادی) در روستای قرنین در جنوب خاوری ایران در استان سیستان چشم به جهان گشود. وی افزون بر اینکه نسبت به استقلال ایران از دست خلفای عباسی کوشید، در زنده‌سازی فرهنگ باستانی ایران کوشا و بنیاد زبان “پارسی نو” را بنیاد نهاد و زبان فارسی نوین را به عنوان زبان رسمی دولت معرفی کرد. یعقوب لیث را نخستین زنده‌کننده‌ی زبان فارسی پس از فروپاشی ساسانیان می‌دانند. این پادشاه، دودمان صفاریان را بنیاد گذارد و در روز ۲۲ فروردین در سن ۲۱ سالگی در سیستان برتخت پادشاهی نشست.

 او با تشکیل یک دولت مستقل در سیستان، زمینه‌ساز تحولات بزرگی در تاریخ ایران شد و به عنوان اولین شاه صفاریان، اقدامات مهمی در جهت تقویت حکومت و توسعه ایران انجام داد.

 یعقوب لیث صفاری با انجام فتوحات نظامی متعدد، توانست بسیاری از مناطق ایران را تحت کنترل خود درآورد. او با فتح شهرهای مهمی مانند نیشابور، هرات و بوشنج، به گسترش قلمرو حکومت صفاریان و تقویت نظامی و اقتصادی آن کمک کرد.

 یعقوب لیث صفاری به حمایت از هنرمندان، شاعران و ادیبان پرداخت و دربار او مکانی برای تجمع نخبگان فرهنگی و هنری بود. این کار نه تنها به تقویت فرهنگ و هنر ایران کمک کرد، بلکه زمینه‌ساز پیشرفت‌های فرهنگی و ادبی در دوره صفاریان شد.

پس از فراز و فرودهای بسیار، زمانی که دیگربار آماده می‌شد با لشکریان خلیفه‌ی عباسی رودررو شود، بر اثر بیماری سال 879 میلادی، 258 خورشیدی، درگذشت. در این زمان او به همراه سپاهیانش در گندی‌شاپور، خوزستان به سر می‌بُرد. از این‌رو، پیکر یعقوب را در همان جا به خاک سپردند. چند سده پس از آن آرامگاهی بر سنگ مزار او ساخته شد. اقدامات او باعث شد که تاریخ ایران و فرهنگ آن برای همیشه به یاد او بماند.

صَفاریان (۸۶۱ میلادی – ۱۰۰۳ میلادی) دودمانی ایرانی‌تبار و مسلمان بودند که بر گستره‌ای شامل بخش‌هایی از ایران، تاجیکستان، پاکستان، افغانستان، ازبکستان و ترکمنستان کنونی فرمانروایی می‌کردند. صفاریان نَسَب خود را به ساسانیان و از راه آن به پادشاهان کیانی و پیشدادی می‌رساندند، افزون بر صفاریان خاندان‌های دیگری مثل سامانیان و آل بویه نیز نسب خود را به شاهان قدیم ایران می‌رساندند. به‌ باور باستانی پاریزی علت این انتساب‌ها، اعتقاد به فَر ایزدی پادشاهان قدیم ایران بود.

—————————– * ————————–

یادروز چهارم آبان‌ماه:

باوجود اعلام بی‌طرفی ایران درقبال جنگ قدرت‌های اروپايی، سپاهیان روس تحت فرماندهی ژنرال باراتف وارد بندر انزلی شدند. (۱۲۹۴ خورشیدی)

(جنگ جهانی اول)، واحدهای ارتش روسیه در چهارم آبان 1296 (26 اکتبر 1915) وارد بندر انزلی شدند و به سوی تهران حرکت کردند. دو هفته بعد، پس از تصرف قزوین، به کرج رسیدند. با رسیدن نیروهای روسیه به کرج در 18 آبان 1296، گروهی از رجال وقت به قم و گروهی دیگر به کرمانشاه رفتند. سلطان احمدشاه قاجار نیز به فکر انتقال پایتخت از تهران به اصفهان افتاد.

 

کسانی که به قم رفته بودند، کمیته دفاع ملی تشکیل دادند. در این میان، شاه تصمیم گرفت با نمایندگان سیاسی انگلستان و روسیه – دو دولت متحد در جنگ جهانی اول – دیدار کند و با گرفتن قول بازگشت واحدهای روسیه به قزوین، از انتقال پایتخت منصرف شد.

 

در این میان، تحریکات عوامل آلمان در اصفهان، کرمان و فارس باعث افزایش احساسات ضد انگلیسی در این مناطق شد. حملاتی به انگلیسی‌ها صورت گرفت؛ از جمله در شیراز، آنان را از کنسولگری خود بیرون انداختند و در کازرون یک انگلیسی که تلگرافچی بود، کشته شد.

 

زادروز “حسین پژمان بختیاری”، محقق، شاعر و مترجم معاصر (۱۲۷۹ خورشیدی)

 

از طرف “احمدشاه” فرمان رياست وزرایی برای سپهدار رشتی صادر شد (۱۲۹۹ خورشیدی)

 

نام شهر “بار فروش” به “بابل” تغيير يافت (۱۳۱۰ خورشیدی)

 

در دوران پهلوی اول كارخانه قندسازی شازند شروع به كار كرد (۱۳۱۷ خورشیدی)

 

قرارداد تبديل ليره به دلار بين ايران و انگليس به امضا رسيد (۱۳۳۳ خورشیدی)

 

“غلامرضا تختی” بازوبند پهلوانی کشور را گرفت (۱۳۳۷ خورشیدی)

 

امام خمینی و کاپیتولاسیون (۱۳۴۳ خورشیدی)

 

آغاز به كار آزمايشی تلويزيون ملی ايران (۱۳۴۵ خورشیدی)

 

اشغال كامل خرمشهر توسط ارتش متجاوز عراق و سقوط اين شهر پس از مقاومت ۳۴ روزه دلاورمردان ایرانی (۱۳۵۹ خورشیدی)

 

حمله‌ی موشکی ارتش عراق به مدرسه‌ی شهید پیروز بهبهان و کشته و زخمی شدن دانش‌آموزان (۱۳۶۲ خورشیدی)

 

درگذشت “یحیی آرین‌پور” نویسنده و پژوهشگر تاریخ ادبیات ایران (۱۳۶۴ خورشیدی)

 

در یک حمله مسلحانه در محوطه حرم شاهچراغ شیراز  ۱۳ نفر کشته و بیش از ۲۰ نفر زخمی شدند (۱۴۰۱ خورشیدی)

 

جنگ مذهبی ايران و روم و پيمان رفع دشواری زرتشتيان در روم و مسيحيان در ايران (422 م)

عهدنامه صلح ايران و روم كه به جنگ دو ساله دو ابر قدرت پايان داد و چند هفته پيش از اين به امضاء رسيده بود مبادله شد. در تاريخ عمومی جهان، از اين جنگ دو ساله به عنوان “جنگ مذهبی ايران و روم” نام برده شده است، زيرا كه پيش از امضای معاهده صلح، پيروان آيين زرتشت در قلمرو روم، و مسيحيان در قلمرو ايران از آزادی مذهب برخوردار نبودند. برنده ی جنگ دو ساله كه در آن “بهرام پنجم” خود فرماندهی يگان‌های ايران را بر عهده داشت، ايرانيان بودند و امتياز ديگری را كه از روميان خواستند و به آن نایل شدند اين بود كه امپراتور روم ضمن معاهده ی صلح متعهد شد كه در امور ارمنستان مداخله نداشته باشد.

 

در جریان جنگ امپراتوری اتریش با امپراتوری عثمانی، برای جلوگيری از سرايت وبا، شهر بزرگ”سكوپجه”آتش زده شد (1689 م)

 

زادروز “اورايست گالوا” رياضی‌دانِ نابغه فرانسوی (1811 م)

 

صليب سرخ جهانی تاسيس شد (1863 م)

 

الحاق منطقه “جامو و كشمير” به هندوستان و آغاز اختلافات هند و پاكستان (1947 م)

 

با هدف مقابله با ايران، انگلیسی‌ها بار‌‌ دیگر چرچیل را نخست وزیر کردند (1951 م)

همان مردمی كه در پايان جنگ جهانی دوم  به اصطلاح؛ تاريخ مصرف چرچیل را منقضی شده يافته بودند و به حزب كارگر رای داده بودند بار ديگر به حزب محافظه كار و بازگشت چرچيل به قدرت رای دادند، زيرا با ملی شدن نفت ايران كه از آغاز كار در دست انگليسی‌ها بود قدرت استعماری انگلستان در گوشه و کنار جهان به چالش و مبارزه طلبيده شده بود.

 

روز ملی “اتريش”. (1955 م)

اتريش با ۸۳/۸۵۸ كيلومتر مربع وسعت در مركز اروپا واقع شده و جمعيتش بيش از ۸ ميليون نفر ، پايتخت آن شهر “ويِن” و “شيلينگ” واحد پولش بود که به “يورو” تغییر یافت ، زبان رسمی “آلمانی” و خط رايج “لاتين” ، نظام سياسی جمهوری فدرال با دو مجلس قانون‏گذاری است.

 

درگذشت “گرتی ترزا كوری” برنده ی جايزه نوبل پزشكی در سال ۱۹۴۷ میلادی برای كشف راه‏‌های تغيير شكل گليكوژن در كبد (1957 م)

 

قتل ریيس جمهوری كره جنوبی به دست رئيس سازمان اطلاعات و امنيت اين كشور (1979 م)

 

امضای پيمان صلح ميان اُردن و رژيم صهيونيستی (1994 م)