امروز روز دی بهآذر از ماه آذر 3762 زرتشتی، آدینه دوم آذرماه 1403 خورشیدی، بیستودوم نوامبر 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
“اهورا مزدا به ما خردی داد که راه راست از راه نادرست را تشخیص دهیم و از راه راست پیروی کنیم.”
“اکنون گوش فرا دهید، ای همه مردمان و خوب بیندیشید. آنچه را که شنیدید خوب به خاطر بسپارید. زیرا سخن من درباره سود و زیان است، با وجدان و آگاهی کامل باید داوری کرد. اینک به گفتارهای خدای خرد و اشو زرتشت گوش فرا دهید.”
گاتها هات 30 بند 2
این بند بر روی اهمیت اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک سفارش دارد و از مردم میخواهد تا با خرد و آگاهی به حقیقت پی ببرند.
———————————- * ———————————-
دی به آذر:
– دی به آذر نام هشتمین روز هر ماه سی روزه در گاهشماری ویژه زرتشتیان است.
– دی به چَم (معنی) آفریدگار و آذر نیز نام دیگری برای آتش، در گویش ایرانیان بوده است.
– در هر ماه سه روز با پیشوند «دی» در گاهشمار ترادادی وجود دارد که روز هشتم «دیبهآذر»، پانزدهم «دیبهمهر» و بیستوسوم «دیبهدین» هستند.
– روزهای دی با پسوند نام روز پس از خودش نامگذاری شده است.
– روزهای اورمزد، دی به آذر، دی به مهر و دی بدین که در این گاه شماری آمده است. به جای روزهای آدینه در هرماه، از روزهای شادی و آرامش و همزیستی در فرهنگ نیاکان ما بوده است.
—————————– * —————————-
یزدگرد سوم و پایان یک فرمانروایی
یزدگرد سوم” پیشنهاد انتقال پایتخت از تیسفون به شیراز را نپذیرفت و امپراتوری ساسانیان از میان رفت. (۶۳۶ میلادی)
در این روز، چهار روز پس از شکست نظامی امپراتوری ایران در نبرد قادسیه و عقبنشینی باقیمانده یگانها از پل عتیق و به مخاطره افتادن تیسفون پایتخت، جلسه بزرگان کشور برای چارهجویی در کاخ سلطنتی، ایوان مدائن تشکیل شد. حاضران در جلسه پس از شنیدن گزارش جنگ پیشنهاد کردند که پایتخت به شهر استخر (شیراز) منتقل شود زیرا که تازیان مهارت جنگ صحرایی دارد نه کوهستانی و رسیدن به استخر مستلزم عبور از کوهستان است. “یزدگرد سوم” این پیشنهاد را نپذیرفت و رد این پیشنهاد به باور تاریخنگاران، نقطه پایان بر عمر فرمانروایی ایران در روزگار باستان گذارد.
نبرد قادسیه یکی از مهمترین نبردهای تاریخی است که در سال ۶۳۶ میلادی بین امپراتوری ساسانیان و نیروهای تازی مسلمان رخ داد. این نبرد در نزدیکی قادسیه (در عراق امروزی) رخ داد و نقش تعیینکنندهای در سرنوشت فرمانروایی ساسانیان داشت. نیروهای ساسانی به فرماندهی رستم فرخزاد در برابر نیروهای تازی به فرماندهی سعد بن ابی وقاص صفآرایی کردند. نبردی که چند روز به درازا انجامید و سرانجام با شکست نیروهای ساسانی و کشته شدن رستم به پایان رسید.
پس از این شکست، تازیان موفق به محاصره تیسفون شدند و سرانجام دودمان ساسانی فروپاشید. این رویداد باعث تغییرات عظیمی در ساختار اجتماعی و سیاسی ایران شد و آغازگر دورهای جدید در تاریخ این کشور گشت.
فرزندان یزدگرد در چین به صورت خاندانی پادشاهی و سرداران نظامی و با احترام از سوی امپراتوران این کشور پذیرفته شدند. ایشان آتشکدههای چندی را در این کشور برپا داشتند. ساسانیان در کنار جامعهای از ایرانیان کوچنده به چین — تا زمان تحلیل رفتن در مردمان این کشور — سالها زیستند. یکی دیگر از پسران یزدگرد به نام بهرام — که در نوشتههای چینی به نام آلوئوهان خوانده شده — نیز کوششی نافرجام برای شکست تازیان در پیش گرفت. کوششهای او سبب سرایش سروده پهلوی برآمدن بهرام ورجاوند در میان ایرانیان گردید. این بهرام هم در ۷۱۰ میلادی درگذشت. پسر بهرام خسرو — در منابع چینی جولوئو — با ترکان هم پیمان شد و به ایران تاخت، ولی او نیز نتوانست کاری از پیش ببرد. خسرو واپسین کس از فرزندان یزدگرد بود که کوشید بر تاج و تخت نیاکان دست یابد.
پیکره پیروز سوم، شاهزادهای که در تبعید بسر میبُرد، در آرامگاه کیانلینگ، استان شانشی چین، نگهداری میشود. این آرامگاه متعلق به دوران دودمان تانگ است که محل خاکسپاری امپراتوران و اشرافزادگان بوده و اکنون به عنوان یکی از مهمترین مکانهای تاریخی و گردشگری چین شناخته میشود. پیروز سوم در دوران تبعید در چین تحت حمایت امپراتوران این کشور زندگی کرد و پیوندهای فرهنگی و سیاسی میان ایران و چین را تقویت نمود.
در میان دودمانهای ایرانیای که پس از اسلام در ایران به قدرت رسیدند، امیر شجاع بویه ادعا داشت که از تبار یزدگرد سوم است.
ورود اسلام به ایران و پایان حکومت ساسانیان نقطه عطفی در تاریخ ایران بشمار میرود و تاثیرات ژرف بر فرهنگ، جامعه و ساختار سیاسی کشور گذاشت.
————————– * ———————–
یادروز دوم آذرماه:
زادروز “نادر شاه افشار” پادشاه ایران و بنیانگذار دودمان افشاریه. (۱۰۶۷ خورشیدی)
بنا به قول میرزا مهدی خان استرآبادی، “نادر شاه افشار” در ۲۸ محرم ۱۱۰۰ هجری قمری زاده شد که با تطبیق گاهشماری برابر ۲ آذر ۱۰۶۷ خورشیدی است. برخی تاریخنگاران زادروزش را ۲۲ اکتبر ۱۶۸۸ اعلام داشتند که با تطبیق تقویمها برابر یکم آبان ۱۰۶۷ خورشیدی است.
تشکیل “کمیته دفاع ملی” در قم در جریان جنگ جهانی اول. (۱۲۹۴ خورشیدی)
زادروز عزیزاله جوینی، پژوهشگر، نسخهشناس، مصحح متون کهن ادبی و شاهنامهپژوه (زاده ۲ آذر ۱۳۰۴ اسفراین – درگذشته ۲۵ بهمن ۱۳۹۱ تهران)
او تحصیلاتش را تا دوره دکترا ادامه داد و در حوزه ادبیات فارسی و عربی، تلاشهای بسیاری کرد و استاد بازنشسته دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود. شاهنامه فلورانس، نسخه خطی موزه فلورانس را در هشت جلد تصحیح کرد که توسط انتشارات دانشگاه تهران، ۷ جلد آن چندبار چاپ شده و جلد هشتم در دست چاپ است. این نسخه از شاهنامه ناتمام است و تقریباً شامل نیمی از متن اثر است.
درگذشت “غلامحسین درویش خان” از پدران موسیقی ایران و استاد تار. وی نخستین قربانی سوانح رانندگی در ایران است. (۱۳۰۵ خورشیدی)
زادروز پرویز شهریاری، ریاضیدان، نویسنده، مترجم، معلم ریاضیات، روزنامهنگار و فعال سیاسی (زاده ۲ آذر ۱۳۰۵ کرمان — درگذشته ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ تهران)
او در محلهای فقیرنشین در خانوادهای زرتشتی زاده شد و دوران کودکیاش بهلحاظ مالی بسیار سخت گذشت آنچنان که در آن زمان برای امرار معاش بهکارهای سنگین بدنی و کارگری همچون کوزهگری، بنایی، آجرپزی و کار در راهآهن پرداخت.
در خرداد ۱۳۲۳ از دانشسرای مقدماتی کرمان فارغالتحصیل شد و دبیر بسیار سرشناسی در رشته ریاضیات بود.
وی بهچهره ماندگار آموزش نوین ریاضیات در ایران تبدیل شد و در سال ۱۳۳۲ از دانشکده علوم دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت معلم بهفارغالتحصیلی رسید.
در سال ۱۳۳۹ اولین کلاس کنکور در ایران با نام “گروه فرهنگی خوارزمی” و کمی بعد “دبیرستان پسرانه خوارزمی” را تاسیس کرد. در سال ۱۳۴۰ “دبیرستان مرجان” را تاسیس کرد. در سال ۱۳۴۲ با همکاری ۱۷۰ نفر از معلمان “انتشارات خوارزمی” را بنیان نهاد. در سال ۱۳۵۰ “گروه فرهنگی مرجان” را با همکاری ۷۰۰ نفر معلم راه اندازی کرد. در سال ۱۳۵۳ “انتشارات توکا” را با جمعی از دوستان تاسیس کرد و “مدرسه عالی علوم اراک” را با کمک دکتر عبدالکریم قریب و دکتر حسین گلگلاب راهاندازی کرد.
استاد شهریاری بهزبان فرانسه مسلط بود و زبان روسی را در مدت کوتاه ۹ ماه و آنهم بهصورت خودآموز فراگرفت و آنگاه دست بهتالیف و ترجمه علاوه بر تدریس ریاضیات زد. نخستین ترجمهای که از او بهچاپ رسید، کتاب تاریخ حساب، نوشته رنهتانون فرانسوی در سال ۱۳۲۹ بود که بسیار سلیس و روان بود.
وی سردبیری و راهاندازی بیش از ۵ نشریه از جمله “سخن علمی” “چیستا” “دانش و مردم” “آشتی با ریاضیات” و “آشنایی با دانش” را در کارنامه خود داشت.
زادروز “دکتر علی شریعتی”، نویسنده، جامعهشناس، تاریخشناس، پژوهشگر دینی معاصر. (۱۳۱۲ خورشیدی)
زادروز غلامرضا ارژنگ، پژوهشگر و مؤلف کتابهای دستور زبان فارسی و آیین نگارش دورههای راهنمایی و دبیرستان (زاده ۲ آذر ۱۳۱۵ قم)
او در سال ۱۳۴۱ از دانشگاه تهران لیسانس ادبیات و زبان فارسی گرفت و در ۱۳۴۵ گواهینامه آموزش زبان فرانسه از انستیتو ایران و فرانسه دریافت کرد و در سال ۱۳۴۹ فوق لیسانس علوم تربیتی از دانشگاه تهران گرفت.
“منصورالسلطنه” به جای “علی اکبر دهخدا” به ریاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد منصوب شد. (۱۳۲۰ خورشیدی)
زادروز محمد امینخُنجی، نویسنده و ویرایشگر (زاده ۲ آذر ۱۲۸۲ بحرین – درگذشته ۲۴ فروردین ۱۳۴۴ مشهد)
او تحصیلات اولیه را به زبانهای فارسی و عربی در مکاتب قدیمی بحرین فراگرفت و از آغاز جوانی به همراه برادرش محمدعقیل خنجی تجارتخانه پدر را اداره میکرد. تجارت آنها بیشتر با هندوستان و انگلستان بود و در کنار تجارت به پژوهش و مطالعه گسترده متون کهن ادب پارسی روی آورد.
زادروز محمود جعفری دهقی، شاعر، نویسنده، زبانشناس، مترجم و استاد دانشگاه (زاده ۲ آذر ۱۳۲۹ خمین)
تحصیلات: کارشناسی ادبیات فارسی از مدرسه عالی ادبیات و زبانهای خارجی ۱۳۵۷.
کارشناسی ارشد، فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه شیراز ۱۳۶۴.
دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه لندن ۱۳۷۶.
درگذشت “غلامحسین ساعدی”، نویسنده، پژوهشگر و روانپزشک. (زاده ۲۴ دی ۱۳۱۴ تبریز – درگذشته ۲ آذر ۱۳۶۴ فرانسه)
درگذشت استاد “مهدی خالدی” موسیقیدان معاصر. (۱۳۶۹ خورشیدی)
درگذشت “دکتر محمد حسن لطفی تبریزی” محقق و مترجم معاصر. (زاده سال ۱۲۹۸ تبریز – درگذشته ۲ آذر ۱۳۷۸ تهران)
او مترجم آثار افلاطون و برخی از آثار ارسطو به فارسی و همچنین کتابهای مرتبط با فلسفه و فرهنگ یونان بود.
فرار “خسروپرویز” که در پی آن، مسیر تاریخ یک بار دیگر تغییر کرد. (۵۸۹ میلادی)
“خسروپرویز” هنوز بر جای پدر ننشسته بود که وارث دشواریهای او و ضدیت “ژنرال بهرام چوبین” شد که با شاه متوفی درگیری پیدا کرده بود. “خسروپرویز” که در تاریخ عمومی جهان به “خسرو دوم” معروف است چون یارای ایستادگی در برابر “ژنرال بهرام” را نداشت در این روز به قسطنطنیه فرار کرد تا از “موریس” امپراتور روم شرقی، بیزانتین کمک بخواهد. “موریس” یک سپاه کامل در اختیار “خسرو دوم” قرار داد. این سپاه رومی با کمک هواداران داخلی “خسرو”، در جنگ سال ۵۹۱ میلادی “بهرام” را شکست و به شمال خاوری ایران فراری دادند و “خسرو دوم” بر تخت نشست.
کشته شدن “فرناندو ماژلان” دریانورد پرتغالی و پیشاهنگ استعمار. (۱۵۲۱ میلادی)
زادروز “آنتونی ون دایک” نقاش برجسته بلژیکی. (۱۵۹۹ میلادی)
مرگ “ژوزف هاممر” خاورشناس معروف اتریشی. (۱۸۵۶ میلادی)
ورود “پراگماتیسم”، به عنوان یک مکتب فلسفی آمریکایی، به دائرةالمعارف فلسفه. ابداعکننده این مکتب، “چارلز پیرس” آمریکایی بوده است. (۱۹۰۹ میلادی)
در شوروی نوعی موشک ساخته و آزمایش شد که با سوخت مایع کار میکرد. آمریکاییان ۱۵ سال پیشتر و آلمانیان ۱۰ سال پس از روسها موشک سوخت مایع ساختند. (۱۹۳۳ میلادی)
قرار گرفتن پرچم ایران برای نخستین بار بر فراز قطب شمال. (۱۹۵۱ میلادی)
مرگ “آلدوس هاکسلی” نویسنده معروف انگلیسی. (۱۹۶۳ میلادی)
تصویب تشکیل کشور فلسطین از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد. (۱۹۷۴ میلادی)
مرگ “آندره مالرو” نویسنده سیاسی و معروف فرانسوی. (۱۹۷۶ میلادی)
کنوانسیون بینالمللی بوداپست تشکیل و نخستین میثاق جهانی جرائم اینترنتی را تصویب کرد. (۲۰۰۱ میلادی)