سالگرد درگذشت غلامحسین بنان استاد موسیقی ایران

امروز گوش ایزد از ماه سپنتاآرمیتی سال 3757 زرتشتی، پنج‌شنبه هشتم اسفندماه 1398خورشیدی، 27 فوریه 2020 میلادی

چنین روزی به سال 1364 خورشیدی استاد غلامحسین بنان، خواننده‌ی موسیقی کلاسیک ایرانی چشم از جهان فروبست.
استاد غلامحسین بنان در سال 1290 خورشیدی چشم به جهان گشود. استعداد او در موسیقی از جوانی آشکار شد و تحت آموزش پدرش قرار گرفت. در سال 1321 خورشیدی خوانندگی را در رادیو ایران آغاز کرد و پس از بنیاد انجمن موسیقی ملی، در سال 1323 خورشیدی در این انجمن نیز به تدریس و آموزش هنرجویان مشغول شد. بنان نه تنها در موسیقی و آواز سنتی و کلاسیک ایران استاد بود، بلکه بر نغمات جدید و موسیقی مدرن ایران نیز تسلط کامل داشت. او عضو شورای موسیقی رادیو، استاد آواز هنرستان موسیقی تهران بود. حاصل همکاری مرحوم بنان با رادیو ایران نزدیک به 450 ترانه است که همچون دیگر آثار ارزنده و گران‌بهای او در زمینه‌ی موسیقی ایران به یادگار مانده است. او در سال 1336 به دنبال سانحه رانندگی، بینایی چشم راست خود را از دست داد و در سال 1340 به عنوان اعتراض به هرج و مرج در موسیقی، خواندن را کنار گذاشت. سرانجام استاد بنان که در سال‏های آخر عمر خود دچار بیماری گوارشی بود، در 74 سالگی در تهران جان سپرد و در امامزاده طاهر کرج آرام گرفت.

من ز بهر سماع خواهم گوش

بی‌سماعم مدار در هر حال

امروز، روز «گوش ایزد» چهاردهمین روز از گاهشمار زرتشتی است. بنابر گاهشمار زرتشتی که دیرینگی آن به روزگار پیش از اسلام می‌رسد، هر ماه، ٣٠ روز دارد و هر کدام از این ٣٠ روز، نامی  و امروز، روزی است که نامش «گوش» است. گوش، یک ایزد است و عنوان ایزد برای آن‌چیزهایی کاربری دارد که ستودنی هستند، یعنی داده‌های نیک اهورایی که در خور ستایشند. گوش‌ایزد، ستودنی است آن اندازه که حتا یکی از یشت‌های اوستا، به این ایزد ویژه شده است. «گوش‌یشت» یا «درواسپ‌یشت»، آن یشتی است که در‌آن از «گوش‌ایزد» سخن رفته است.

روز «گوش» نام این ایزد در اوستا «گئوش» آمده به چم «جهان». چهاردهمین روز هر ماه با این ایزد در پیوند است.  ایزد گوش نگهبان همه جهان هستی است. این روز یکی از چهار روز پرهیز از خوردن گوشت است. زرتشتیان این روز را «نبر» می‌نامند و از کشتن حیوانات و خوردن گوشت خودداری می‌کنند. گویند در این روز باید جشن گرفت.

واژه‌ی «گِوش» یا «گئوش» بارها در «گات‌ها» (سروده‌های اشوزرتشت)، در «اوستا» و در نوشته‌های پهلوی آمده است. واژه‌ی گئوش همچون واژگان بسیار دیگری که معناهایی گوناگون دارند، چند معنا دارد که بی‌گمان باید در جمله معنایش کرد. این واژه به معنای «گیتی» و «مجموعه‌ی آفرینش» و از سویی دیگر به معنای «گاو» است، البته این معنا یعنی گاو نیز در استوره‌های ایرانی، همان «آفریده»  یا گیتی است. گوش یا گئوش در اوستا هم به معنی گاو و هم به معنی گیتی آمده است. «اورو» نیز  که به معنی روان است همراه با واژه‌ی گئوش، معنی روان جهان یا روان گاو را می‌رساند. «گئوش‌ارورون» نگاهدار گله‌ها و چارپایان سودمند است. گاو در استوره‌ها، نماد گیتی است و از دیدگاه فلسفی نماد زندگی دنیوی و خاکی است.

بنابر باور ایرانیان گوش‌ایزد، پاسدار و نگهبان جانداران سودمند است که این خویشکاری با معنای این ایزد، هم‌خوانی دارد. یعنی آزردن جانداران سودمند به نوعی به معنای آزار آفرینش، به معنای آزار گیتی‌ست.

ایزد گوش برای پاسداری از جانداران سودمند، به همراهیِ «ماه ایزد» و «رام‌ایزد» به یاریِ «وهمن امشاسپند» می‌شتابد. پس ماه ایزد، رام‌ایزد و گوش‌ایزد، یارانِ «وهمن امشاسپند» در این خویشکاری هستند.

زرتشتیان از دیرباز در این ۴ روز از ریختن خون جانوران و از خوردن گوشت آن‌ها پرهیز می‌کنند و این کار برای نگهبانی از شمار جانوری و سلامتی انسان‌ها انجام می‌شود.

پرهیز از کشتن و خوردن جانوران همچون یک قرارداد کلی است برای آن‌که در این ۴ روز، جانوران در امان باشند.

تصور کنید که این قرارداد از این دایره‌ی کوچک (هازمان زرتشتی) فراتر رود و جهانیان در این ۴ روز بر خود بایسته بدانند که از کشتن جانوران و خوردن خوراک‌های گوشتی بپرهیزند؛ بی‌گمان که آمار کشتار جانوران به اندازه‌ی بسیاری پایین خواهد آمد و از سویی برای انسان‌ها تمرینی خواهد بود برای خوردن خوراک‌های گیاهی.

روز «گوش‌ایزد» همچون یک تلنگر، هر ماه، به ما «مجموعه‌ی آفرینش» را یادآوری می‌کند. گوش‌ایزد، همچون رام‌ایزد و ماه ایزد و وهمن‌امشاسپند، تلنگری است تا «گیتی» را از یاد نبریم و یادمان نرود که بخشی از این مجموعه هستیم، اگر بخشی از هستی را بیازاریم، آزرده خواهیم شد. گویند در این روز باید جشن گرفت.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

گوش‌روز ای نگار مشکین‌ خال

گوش بربط بگیر و نیک بمال

من ز بهر سماع خواهم گوش

بی‌سماعم مدار در هر حال

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

پرورش گوش اورون کن، گاو به ورز آموز.

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (گوش) اندرون گاو ساله، به مرز / ببند و بیامرز بر گاو، ورز

یاد روز هشتم اسفندماه:

• هشتم اسفند 1286 (27 فوريه سال 1908) در تهران به سوی كالسكه محمدعلی شاه قاجار دو بمب دستی پرتاب شد كه ضمن آن عده‌ای جلودار و محافظ يمين و يسار كشته شدند، اما به خود شاه آسيبی نرسيد.
• 27 فوريه 1579 ميلادی پس از دو سال جنگ، يک پيمان صلح ميان ايران و عثمانی امضاء شد.
• هشتم اسفندماه 1294 خورشیدی (27 فوريه 1916 و در جريان جنگ جهانی اول) گروهی از كارمندان دولت وقت كه پرداخت مقرری آنان عقب افتاده و نوروز نزديک بود، دست به اعتراض زده و در سفارت روسيه در تهران متحصن شده بودند.
• هشتم اسفندماه 1305 خورشيدی ( 27 فوريه 1927 ) لايحه كشيدن راه آهن سراسری به تصويب مجلس شورای ملی رسيد. طبق اين لايحه قرار بود هزينه اين خط از محل عوارض قند و شكر تامين شود.
• چهار سال و چند ماه پس از برگزاری مراسم بنیاد دولت مركزی ايران به دست کوروش بزرگ در 25 قرن پيش از آن، در تهران اعلام شد كه تصميم گرفته شده است مبدا تقويم رسمي ايران از هجری خورشيدي به سالروز ايجاد دولت واحد ايرانيان به رهبري کوروش و آغاز شاهنشاهي (امپراتوري) ايران تغيير کند كه دو هفته بعد (24 اسفند 1354) با مصوّبه‌ی پارلمان، اين تصميم قطعی شد و به صورت قانون درآمد و از نوروز (شش روز بعد) در تقوبم رسمی ايران به جای سال «1355هجری خورشيدی» سالِ «2535شاهنشاهی» قرار گرفت.