از جاده‌ی زیبایی که یاسوج، مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد را به شهر اقلید در شمال استان فارس می‌رساند، پنج کیلومتر باید دور شد تا به دره‌ای رسید که از همان آغاز، چشم‌انداز آن خواهنده و هوش‌رُبا است. کوه‌های صف کشیده و سبزی درختان سر به هم داده، دره را رنگی دلپذیر و آرام‌بخش زده است. آنجا را «تنگ مهریان» می‌گویند؛ یا اگر بخواهیم به گویش بومی‌های منطقه بگوییم: «تنگ مهریون»!
کهگیلویه و بویراحمد، استانی کوهستانی با زیست‌بومی دست‌نخورده (:بکر) و دل‌انگیز است و چهارفصل آن برخوردار از آبشارها، تالاب‌ها و چشمه‌هایی دیدنی. کوه‌ها سر به آسمان سوده‌اند وصخره‌ها ستبرند. یکی از تماشایی‌های آن، همین تنگ مهریان است که رودخانه‌ی مهریان در خاور آن جای گرفته است و سلسله کوه‌های بلند دنا در شمال آن.
دنا بلندترین چین‌خوردگی رشته کوه زاگرس است و 90 کیلومتر درازا دارد. رودخانه‌ی مهریان و شمار بسیاری از رودخانه‌های دیگر از دنا سرچشمه می‌گیرند؛ مانند رودهای ریگان، خرسان، بشار، ماربر، دژکرد و شماری دیگر. کوه و رودخانه، مهریان را در بر گرفته‌اند و طبیعتی نقش زده‌اند که باید دید!
رودخانه‌ی مهریان سربه زیر و یکنواخت نیست؛ پیچ‌وتاب خوران می‌گذرد و پُرهیاهوست. گردش‌های ناگهانی و قوس رودخانه، گاه بیم‌آور می‌شود. اما آنچه زیبایی رودخانه را افزون‌تر می‌سازد، صدای پرخروش گذر آن از تنگه است؛ صدای رود در سراسر تنگ مهریان می‌پیچد و فراز می‌گیرد. برای گذر از این تنگ، چاره‌ای نیست جز آنکه چندین‌بار از رودخانه بگذریم. فشار آب و سنگ‌های ریزودرشت کف رودخانه و راه پیچاپیچ، گذر ناگزیر را از آنچه در آغاز گمان می‌رود، دشوارتر می‌سازد. در فصل‌هایی که بارش‌ها فزونی می‌گیرد، ژرفای دره از یک متر نیز بیشتر می‌شود. پیداست در این زمان رفتن به درون رودخانه تا چه اندازه خطرآفرین خواهد بود.
آن گستره و کوه‌های پیرامون آن، پُربرف است. از این‌رو، توده‌های بزرگی از برف آب می‌شوند و رودخانه را آکنده‌تر می‌سازند. برف‌انبارها از کوه دنا سرازیر می‌شوند و در پایین دست تنگه مهریان به رودخانه می‌پیوندند. رود بشار در جنوب خاوری کهگیلویه و بویراحمد، جایی است که آب زلال رودخانه‌ی مهریان را با خود همراه می‌سازد و سرانجام به رود کارون، در استان خوزستان، می‌ریزد.
پیداست جایی که آب فراوان باشد و رودهای جاری از بلندی‌ها(:ارتفاعات) سرچشمه بگیرند، آبشارها نیز پدید خواهند آمد. تنگ مهریان نیز چنین ویژگی دارد. آبشاری بلند، اما کم پهنا، از صخره‌ی کوچک آن سرازیر می‌شود و زیبایی دیگری به آن گذرگاه می‌بخشد. حوضچه‌ی آبشار با آنکه ژرف نیست اما جایی دلخواه برای گردشگری است. اما صخره‌ی کوچک آبشار را نباید به حساب همه‌ی تنگه گذاشت. در آن گستره، صخره‌ها ستبر هستند و نمایان.
یک ویژگی شگفت‌آور تنگ مهریان آن است که سرتاسر آن زیر سایه درختان جای گرفته است. از این‌رو، می‌توان این تنگ را پوشیده از سایه دانست. گویی آسمانه‌ای از شاخ‌و‌برگ درختان و دیواره‌های تنگ، همه‌جا را پوشانده است. شاید از همین‌روست که دمای تنگه با پیرامون آن تفاوتی آشکار دارد. آب‌وهوای کهگیلویه و بویراحمد معتدل و کوهستانی است و هیچ‌جا نیست که گرمایش سوزان باشد یا سرمایش بیش از اندازه گزنده. با این همه تنگ مهریان از آنچه در پیرامون آن حس می‌شود، خنک‌تر است و در فصل زمستان، سردتر.
دره یا تنگ مهریان در زمستان یک ویژگی دیگر دارد. در آن فصل، بر روی صخره‌ی تنگه، توده‌ی یخیِ شگفت شکل می‌گیرد و یک ماه مانده به پایان سال، با صدایی مهیب و گوش‌خراش فرو می‌ریزد. صدای فرو افتادن توده‌ی یخ چنان سهمگین است که تا کیلومترها دورتر شنیده می‌شود.
از زمستان و سرمای تنگه باید گذشت و به پوشش گیاهی و درختان آن پرداخت که گوناگون‌اند و فراوان. درختان چنار و زبان گنجشک تنگ مهریان، انبوه‌اند، تُودرتُو و فشرده و درهم. سپیدارها، افراها، بلوط‌ها و تاک‌های انگور وحشی تنگه، سایه گسترند و انبوه. به آن درخت‌ها، گیاهان را هم باید افزود تا تصور کرد چه رنگارنگی و زیبایی بی‌کرانی تنگه مهریان را در بر گرفته است. بابونه، لاله وحشی، گندم وحشی و سُنبل، تنها برخی از آن پوشش گیاهی است. از تمشک وحشی تنگ مهریان نیز نباید غافل شد که جابه‌جا روییده‌اند و چنان رنگی از زیبایی به سراسر تنگه پاشیده‌اند که گویی تابلویی از نقاشی است؛ نقاشی طبیعتی فریبا و سرزنده!
تنگ مهریان چندان ژرفایی ندارد اما تا بخواهیم دیدنی است. روستایی هم که در آن نزدیکی است و هم نام تنگه، در دامنه‌ی کوه جای گرفته است. این را هم برشماریم که در تنگ مهریان مزرعه‌هایی برای پرورش ماهی دیده می‌شود. آن مزرعه‌ها را باید از جاذبه‌های گردشگری آن گستره دانست.
برای رفتن به بالادست رودخانه‌ی مهریان ناچار باید بخشی از راه را سنگ‌نوردی کرد. سنگ‌ها کم‌وبیش درشت و سخت‌گذر هستند و پیمودن آن‌ها کُند و زمان‌بَر خواهد بود. به‌ویژه در دهانه‌ی تنگه، شمار سنگ‌ها افزون‌تر است. گذر از صخره‌ها و رسیدن به بالادست، گذرندگان را به راهی هموار و مالامال از درختان می‌رساند و علفزاری که در دو سوی رودخانه دیده می‌شود و تا پایان تنگه امتداد می‌یابد.
کهگیلویه و بویراحمد زیست‌بومی چهارفصل دارد. از این‌رو در همه‌ی فصل‌های سال می‌توان از تنگ مهریان دیدن کرد؛ هر چند دلخواه‌ترین زمان گردشگری در این تنگه، از آغاز بهار است تا نیمه‌های پاییز. در تابستان نباید نگران گرمای هوا بود. هر اندازه هم هوا گرم باشد خنکی آنجا سختی گرما را می‌گیرد. تنگ مهریان تا پیش از گسترش کرونا، در بیشتر ماه‌های سال مالامال از گردشگرانی بود که گاه چند شبانه‌روز در آنجا به‌سر می‌برند.
این نیز گفتنی است که در آن گستره به تنگه‌ی کوچک‌تری برخواهیم خورد که «دو آب» نام دارد؛ تنگه‌ای زیبا که آب‌های جاری آن از رشته کوه دنا سرچشمه می‌گیرد.
*یاری‌نامه: تارنماهای «الی گشت» و «نابرو»
