امروز اردیبهشت امشاسپند از ماه مهر سال 3758 زرتشتی، آدینه 29 شهریورماه 1399 خورشیدی، 18 سپتامبر 2020 میلادی
28 شهریورماه ۱۱۰۸ خورشیدی، سالروز نبرد نادرقلی افشار که در آن زمان سپهسالار ایران بود با اشرف قندهاری (افغان) در مِهماندوست دامغان است.
میدان این نبرد خونین یک‌روزه در 20 کیلومتری شمال دامغان و کنار رود کوچک مهماندوست بود. به نوشته کوکل انگلیسی، در این جنگ 12 هزار تَن از نیروهای اشرف کشته و نادر نیز 4 هزار کشته تلفات داشت. شمار سربازان نادر (سپاه خراسان بزرگتر از جمله شهرهای هرات، َبلخ، مَرو و بُخارا) در این نبرد 25 هزار تن و شمار نیروهای اشرف 50 هزار نفر بود.
شوند پیروزی نادر در این کارزار، فرمانبری و ساماندهی ارتش او بود که نادر دستور داده بود که در زمان جنگ، بی‌چون‌وچرا و کورکورانه از افسران فرمانده پیروی کنند. در برابر، قندهاری‌ها به جای فرمانده کل، تنها از سران طایفه‌های خود دستور می‌گرفتند و همراه با نبرد، گاهی یورش‌ها هم‌سو نبود. این نخستین برخورد نادر با قندهاری‌ها بود.
اشرف پس از این شکست دست به واپس‌نشینی زد و از راه ورامین و ری به اصفهان رفت و از اینجا رهسپار جنگ با نادر شد که وی را دنبال می‌کرد، ولی در مورچه‌خورت هم که میدان این جنگ (دومین نبرد) بود شکست خورد، به اصفهان بازگشت و با خزانه‌ی دولتی به فارس گریخت. اشرف در زرقان فارس نیز از نادر شکست خورد و به شورش قندهاری‌ها در برابر دولت مرکزی پایان داده شد. نادر سپس‌ها قندهار را گرفت و در پیگرد فراریان این شهر به هند رفت و دهلی را هم به‌دست آورد.
اردیبهشت امشاسپند نماد اشویی و پاکی؛ نگهبان آتش
اشه نیک، اشه نیک‌ترین است
مطابق آرزوست
اردیبهشت یا «اشا‌وهیشتا»، نام سومین روز ماه و دومین ماه سال در سالنمای زرتشتی است. اردیبهشت به چم «بهترین پاکی و راستی» و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است که در جهان مینوی نماد پاکی، اشویی و نشان اشا (قانون دگرگون‌ناپذیر جهان) است.
اردیبهشت یا ارته وهیشته یا اشه وهیشته در اسطوره‌های زرتشتی و ایرانی دومین امشاسپند است. او زیباترین نماد از نظام جهانی قانون ایزدی و نظم اخلاقی در هردو جهان است. این امشاسپند نه تنها را نظم در جهان برقرار می‌سازد، بلکه نگاهبان نظم دنیای مینوی و دوزخ نیز هست. نماینده جهانی او آتش است.
امشاسپند اردیبهشت، از نظر اهمیت و احترام٬ دومین امشاسپند پس از امشاسپند بهمن است. این موجود در اصل همان آرتا یا ریتای هندی است، که در زمان‌های بعد آشاواهیشست نام گرفت که به معنای آشای برتر یا بهترین اشه یا برترین ارته (راستی) است.
این امشاسپند پاسدار و نگهبان آتش و یا عناصری که در عین حال بازگو کننده‌ی طبیعت آتش هستند، می‌باشد. او ضامنِ پایداری نظم جهان است، چه نظم اخلاقی و چه نظم فیزیکی (نظم مادی).
واژه اشه در اوستا و به ویژه در گاهان بسیار بکار رفته است. «اشا» یا هنجار هستی در زندگی انسان‌ها به گونه‌ی توانمندی در نظم دادن به زندگی، خانواده، هازمان(:جامعه)، زیست‌بوم، طبیعت و … نمودار می‌شود. از همین‌رو بر انسان شایسته است تا پیوسته این توانایی را در خود پرورش داده تا بتواند با «اشا» هماهنگ شود و راستی را در خود بپروراند.
اشو زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اَشَهَ می‌داند. در یسن ۴۴ بند ۱۱ می‌گوید:«تا توش و توان دارم می‌کوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.» یکی از سپندترین دعاهای زرتشتی دعای “اشم وهو” است که در آن اشه و راستی ستایش می‌شود که یک ذکر ۱۲ واژه‌ای است که سه بار در آن نام اشه برده شده است. دعایی که برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیک‌ترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.
در آموزه‌های آیین اشو زرتشت پاکی برون نیز به اندازه‌ی پاکی درون اهمیت دارد. پاکی برون به معنای پاک نگه داشتن تن و محیط زندگی از همه‌ی ناپاکی‌ها است و به همین شوند، سدره و کشتی، لباس آیینی و نشانه‌ی زرتشتیان، به رنگ سپید است تا هرگونه ناپاکی را نمایان کند.
