مجموعه‌ایی از دگرگونی‌ها و روش‌ها لازم است تا «همازوری اعضا» بالا برود. این مجموعه، آگاهی‌رسانی، شفاف شدن، روشمند شدن، دگرگونی روند تصمیم‌گیری و پاسخگو شدن را شامل می‌شود که نیاز به برنامه‌ریزی و طرح و روش دارد. به امید این که زمانی گفت‌وگوهای جدی در این باره در جامعه آغاز شود. در چند نوشته تلاش می‌شود که برخی ویژگی‌های « انجمن زرتشتیان اونتاریو» مطرح شود تا در صورت نیاز و بخش‌هایی که ممکن و مفید است، مورد استفاده انجمن های ایران قرار گیرد.
کمیته‌ها: برپایه‌ی اساسنامه این انجمن عنوانی به نام «کمیته» (Committee) تعریف شده است. در متن اساسنامه به طور ویژه از دو کمیته نام برده شده است که عبارتند از «کمیته سرمایه‌گذاری» (Investment Committee) و «کمیته برنامه‌ریزی درازمدت و مشاوره» (Long-term Planning and Advisory Committee). شایان یاداوری است که در این اساسنامه ساختار دیگری به نام «کانون فرهنگی ایرانیان زرتشتی» نیز تعریف شده است که در اینجا به آن پرداخته نمی‌شود. اما در ساختار عملی این انجمن کمیته‌های بیشتری وجود دارند که در خبرنامه‌ی انجمن (2019-2020) عنوان کمیته‌های دیگر آمده است که عبارتند از : کمیته‌ی «کلاس‌های دینی کودکان»، «برنامه‌های تفریحی»، «تدارکات»، «ساختمان و محوطه»، «بین ادیان»، «آی تی»، «سخنرانی‌ها»، «کتابخانه»، «عضویت»، «مکتاد (سال نو پارسی‌ها)»، «خبرنامه»، «دین»، «بورس‌های تحصیلی»، «پیشاهنگی»، «سالمندان»، «جوانان و ورزش»، «ارتباط با فزانا» و «تقویم برنامه‌های انجمن و رزرو مکان درمهر». آن‌سان که پیداست، این کمیته‌ها در گذر زمان و با توجه به نیازها به ساختار افزوده شده‌اند. نویسنده‌ی این یادداشت، به جز در چند مورد، هیچ آیین‌نامه‌ی مشخصی را برای این کمیته‌ها به دست نیاورد. اما آن‌گونه که اساسنامه‌ی انجمن درباره‌ی همان دو کمیته یاد شده شرح می‌دهد، ساختار کمیته‌ها به این شکل است که از سوی هیات‌مدیره‌ی انجمن هرسال فردی از اعضای انجمن به عنوان مسوول (Chair) کمیته مشخص می‌شود و او وظیفه دارد که هفت نفر از اعضای دیگر را فرابخواند و کمیته را تشکیل دهد و از طرف هیات‌مدیره هم یک نفر به نام رابط (Liaison) در کمیته حضور دارد. در عمل اغلب این کمیته‌ها اعضای ثابتی دارند و محدود به همان افرادی هستند که توسط مسوول فراخوانده می‌شوند.
از قضا در مجمع عمومی امسال یکی از نقدهایی که به عملکرد این کمیته‌ها شد در همین مورد بود که ساختاری بسیار بسته دارند. اما باز هم این کمیته‌ها به نوعی بخشی از کارها را بین اعضا تقسیم می‌کنند و از درگیری بیش از حد هیات‌مدیره در همه کارها می‌کاهند که خود از این نظر بسیار مثبت است زیرا به هیات‌مدیره کمابیش وقت و انرژی برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری را می‌دهد. اما از سوی دیگر باید دید که روند تصمیم‌گیری چگونه است؟ آیا موارد یک بار در کمیته بررسی و گفت‌وگو می‌شود و پس از فرستاده شدن به هیات‌مدیره باز هم آنجا به گفت‌وگوی دوباره گذاشته می‌شود؟! با توجه به این که هیات‌مدیره تصمیم گیرنده‌ی نهایی است، طرح و برنامه‌ایی که از کمیته‌ایی می‌آید چه کمکی به روند تصمیم‌گیری هیات‌مدیره می‌کند؟ به‌ویژه در مواردی که موضوع مهم است به‌خودی‌خود دوباره و به طور کامل در هیات‌مدیره بررسی می‌شود که منطقی هم است. در حقیقت این کمیته‌ها در برخی موارد مانند برگزاری برنامه‌ها یا آیین‌ها یا کلاس‌های دینی تا حدود زیادی تصمیم گیرنده هستند و به هیات‌مدیره کمک می‌کنند. اما در موارد مهم و اساسی باز هم هیات‌مدیره است که باید همه‌ی انرژی خود را در گفت‌وگو و برنامه‌ریزی بگذارد. کمیته‌ها را باید یکی از راه‌های مشارکت اعضا و همکاری آنها با هیات‌مدیره نامید اما محدودیت‌های خود را دارند.
انجمن هر سال گردهم‌آیی دارد که در آن از اعضای کمیته‌ها دعوت می‌کند تا به همراه آشنایی با یکدیگر، گزارشی هم از کار هر یک ارائه شود. امسال این گردهم‌آیی به شیوه‌ی برخط (:آنلاین) برگزار شد. انجمن زرتشتیان اونتاریو با داشتن تعریفی مشخص از «عضو» و نیز ساختاری به‌نسبت تعریف شده در چهارچوب کمیته‌ها می‌کوشد که همکاری اعضا را در انجام کارها بالا ببرد و در برخی از موارد، تصمیم‌گیری، بحث و گفت‌وگو را بر عهده‌ی اعضا بگذارد. کمیته‌ها یکی از روش‌ها برای افزایش همازوری هستند، اما همان‌گونه که در بخش مربوط به روند تصمیم‌گیری خواهیم دید کافی نیستند.
روند تصمیم‌گیری: اگر همان‌گونه که در نوشته «حلقه های گم شده در چگونگی روند تصمیم‌گیری‌های انجمن‌ها» اشاره شده بود یک روند تصمیم‌گیری مناسب را به عواملی مانند هیات‌مدیره، اعضا، کارشناسان، رسانه‌ها و ایجاد گفت‌وگو و انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در پیوند بدانیم؛ به طور بسیار خلاصه هیات‌مدیره به عنوان افراد منتخب به‌طورطبیعی تصمیم نهایی را در هر موردی که برپایه‌ی اساسنامه نیازی به مجمع عمومی نداشته باشد می‌تواند بگیرد. این تصمیم‌گیری‌ها به ناگزیر در رابطه‌ی مستقیم با برنامه‌های انجمن و جامعه و اعضایی است که در رابطه با آن انجمن قرار دارند. پس هرچه هیات‌مدیره «روند تصمیم‌گیری» بهتری را طی کند بهتر می‌تواند مشارکت و پشتیبانی اعضا را در کنار خود داشته باشد. برای همین در نخستین گام باید «عضو» را به درستی تعریف کند و مسوولیت‌ها و حقوق آنها را به درستی به آنها گوشزد کند. در این رابطه همان‌گونه که در بخش «عضویت» اشاره شد، انجمن زرتشتیان اونتاریو یکی از بهترین نمونه‌ها را دارد. «عضو» و نیز مسوولیت ها و وظایف آنها دقیقا تعریف شده است.
اما بخش‌های بعدی در حقیقت حلقه هایی به هم پیوسته هستند که هنگامی که «مسئله ایی» برای تصمیم گیری پیش می آید باید فعال شوند. طبیعتا باید مسئله و موضوع به طور دقیق مطرح شود و اعضا در جریان آن قرار بگیرند و آگاهی رسانی برای ارائه طرح یا برنامه انجام شود. از سوی دیگر جامعه باید «رسانه های مستقلی» داشته باشد که آنها هم در آگاهی رسانی و ایجاد گفتگو شرکت کنند. پس از دریافت حداقل دو طرح در مورد آن مسئله که حتما باید از نظر دیدگاه و تفاوت، بازتاب گوناگونی های در جامعه باشند، گفتگو درباره این طرح ها باید توسط «رسانه ها» و کارشناسان گسترش یابد. با توجه به میزان مهم بودن موضوع، انجمن باید نشست های گفتگو درباره آن برگزار کند و از سوی دیگر هم انجمن و هم رسانه ها به نظرسنجی و نظرخواهی از مردم درباره هر کدام از طرح ها بپردازند. هنگامی که همه این مراحل به حدی از پختگی رسید، در آن صورت هیات مدیره انجمن با توجه به نظرسنجی ها و نیز گفتگوهایی که در نشست ها انجام شده و نیز نظر کارشناسان می تواند تصمیم بگیرد. باید این را در نظر داشت که همیشه تصمیم گیری سخت است و همیشه مخالف و موافق وجود دارد اما اگر این روند پیش برود، در ان صورت میزان مشارکت اعضا در روند تصمیم‌گیری بالاتر است و تا حدود زیادی تصمیم حاصل نظر اکثریت خواهد بود که خود در پذیرش تصمیم توسط اعضا بسیار موثر است. چون اعضا خود را در تصمیمی که گرفته شده است سهیم می‌دانند.
اگر خلاصه‌ی بالا را در نظر بگیریم باید گفت که انجمن زرتشتیان اونتاریو دستکم تا آنجایی که نویسنده‌ی این یادداشت می‌تواند مشاهده خود را بیان کند، بخش‌های عمده‌ایی از این روند را به خوبی نمی‌گذراند. کمیته‌ها نقش قابل‌توجهی در برنامه‌ریزی‌های کلان و ایجاد گفت‌وگو و بالا بردن مشارکت اعضا ندارند و بسیار محدود هستند و در نهایت هم نمی‌توانند تصمیم بگیرند. علاوه برآن شوربختانه رسانه‌های مستقل هم وجود ندارند. تنها هرماه یک خبرنامه آن هم از سوی خود انجمن به افراد فرستاده می‌شود که مانندبیشتر «خبرنامه‌ها» از «تحلیل» به دور است. تارنمای انجمن هم تنها برنامه‌ها و برخی آگاهی‌های کلی درباره‌ی ساختار انجمن را آگاهی‌رسانی می‌کند. البته انجمن تلاش می‌کند که با فرستادن ایمیل یا نامه با اعضا در پیوند باشد که از این نظر بسیار فعال و خوب است اما بیشتر برای آگاه کردن آنها از برنامه‌ها یا تصمیم‌ها است. نقش کارشناسان و ایجاد گفت‌وگو در جامعه نیز بسیار ضعیف است. تنها در مواردی که تصمیمی در مجمع همگانی سالیانه مطرح بشود انجمن همانطورکه شرح داده شد از یک ماه پیش در گزارشی که به اعضا می‌فرستد، دستورجلسه را مشخص می‌کند و به خودی‌خود آن موضوعی که باید تصمیم‌گیری شود هم مطرح می‌شود. تنها در روز رای‌گیری زمانی را برای گفت‌وگو به آن اختصاص می‌دهند که افراد در مخالفت یا موافقت با آن سخن بگویند. شوربختانه، به‌ویژه برای موضوع‌های مهم این مقدار از زمان بسیار ناچیز است.
در پایان باید گفت که مجمع همگانی سالیانه و انتخابات انجمن زرتشتیان اونتاریو عاملی شد برای این که به طور بسیار خلاصه به چهارچوب و بخش‌های این انجمن پرداخته شود و همان‌گونه که در مقدمه اشاره شد امیدوار باید بود که این گفت‌وگوی کوتاه بتواند نمونه‌ایی را در اختیار انجمن‌ها و سازمان‌های زرتشتی ایران قرار دهد تا درصورتی که نیاز بود بخش‌هایی که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد بیشتر بررسی شوند.
بخش نخست و بخش دوم گزارش را بخوانید.
*بهمن مرادیان؛ مرکز پژوهشی بندهش: زبان‌های ایرانی، پژوهش‌های زرتشتی
