امروز پیروز و فرخ روز آذر ایزد، روز پایانی نیایش همگانی در پیرنارستانه، نهم تیرماه سال 3759 زرتشتی، یکشنبه ششم تیرماه 1400 خورشیدی، 27 ژوئن 2021 میلادی
ششم تیرماه 1214 خورشیدی فرجامی ناگوار را برای قائم‌مقام فراهانی رقم زد. با بدگویی‌های دشمنان، شاه وقت به کشتن وی برانگیخته شد. سرانجام صدرعظم قائم‌مقام فراهانی در شاه‌عبدالعظیم آرمید.
نیای او در زمان صفویه و زندیه به خدمات مهم دولتی اشتغال داشتند. خود نیز فرزند میرزاعیسی نامور به «میرزا بزرگ» از نامی‌ترین وزرا و سیاستمداران دوره‌ی قاجار بود. سال 1156 خورشیدی زاده شد و دوران مقدماتی تحصیلی را در فراهان و تهران گذرانید. در سال 1189 که برادر بزرگش میرزاحسن وزیر عباس‌میرزا در آذربایجان درگذشت پدرش (میرزا بزرگ) او را به تبریز فراخواند و به جای برادرش گماشـــت و خود نیز گوشه‌نشین شد. پس از مرگ میرزابزرگ در سال 1200 تمام سمت‌های وی بـــــه میرزا ابوالقاسم واگذار شد و بسیاری از نامه‌ها و احکام نایب‌السلطنه را به خط و انشای زیبای خود می‌نگاشت. ولی به شوند بدگویی بداندیشان از کار بر کنار شد. میرزاتقی خان امیرکبیر از دوران کودکی و در زمان زندگانی میرزای بزرگ در خانواده ی او رفت و آمد داشت. پس از درگذشت میرزای بزرگ، نزد فرزندش میرزاابوالقاسم درس خواند. در سال 1204 در پی جنگ‌های روس و ایران و وضع وخیم آذربایجان دوباره وی فراخوانده شد ولی او را به دوستی با روسیه تزار بزه‌ور (:متهم) کرده و به مشهد راندند. پس از شکست ایران و اشغال تبریز دوباره فتحعلی‌شاه با پوزش خواستن وی را به کار فراخواند، میرزا ابوالقاسم کار سازش با روس‌ها را به دلخواه به انجام رساند و تا سال 1211 در تبریز به سروسامان دادن به امور لشکری و کشوری پرداخت. در همین زمان به همراه عباس‌میرزا و پسرش محمدمیرزا به محاصره هرات گمارده شــد، عباس میرزا که به علت بیماری در مشهد استراحت می‌کرد پس از این‌که خبر مرگش به قائم مقام رسید وی بایسته را در آن دید که با هراتیان آشتی کند. در صفر 1250 مهی (:قمری) به همراه محمدمیرزا به تهران آمد و جشن ولیعهدی وی را برپا کرد. چند ماه بعد فتحعلی شاه قاجار در اصفهان درگذشت و قائم‌مقام محمدمیرزا را به جای فتحعلی‌شــــــــاه در تبریز بر تخت سلطنت نشاند و به اتفاق روانه پایتخت شدند و خود نیز به سامان‌دهی امور مملکت کوشید. دشمنان قائم‌مقام در این مدت ساکت ننشستند و پیش محمدشاه با بیان بدگویی‌ها و تهمت‌ها وی را به کشتن قائم مقام برانگیختند تا در ششم تیرماه 1214 قائم مقام را به کاخ پادشاهی خواند و پس از چند روز پیکر وی را مخفیانه از کاخ خارج کردند و به مزار شاه عبدالعظیم بردند و در کنار شیخ ابوالفتوح رازی بــه خاک سپردند. قائم‌مقام خوش‌نویس شکسته تحریری دلنشینی داشت پیوندهای پیچیده شکسته را در نامه‌نگاری‌ها برابرسازی و به نستعلیق نزدیک کرد، افزون‌بر خوشنویسی مردی ادیب و دانشمند بود و حافظه قوی و ذهنی خلاق داشت شیوایی گفتار و رسایی او در پهنه‌ی سخندانی بی‌مانند و کتاب منشآت وی موجب بالیدن و نازیدن ادب فارسی است. نثر مصنـــــــــوع و آهنگین او با زبان شعر همراه و پیوسته است. از آثار شناخته‌شده‌ی این سیاست‌مدار و نویسنده ایرانی جلایر نامه و دیوان اشعار اوست.
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یكی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است كه ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان كن مرا به می كه جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
