امروز پیروز و فرخ آبان ایزد و شهریورماه، دهم شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، آدینه پنجم شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲7 آگوست ۲۰۲۱ میلادی
پنجم شهریورماه، برابر با زادروز و بزرگداشت زکریای رازی، شیمیدان بزرگ ایرانی روز داروسازی در ایران نامگذاری شده است. زکریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمیدان ایرانی سده‌ی سوم که آثار ماندگاری در زمینه‌ی پزشکی، شیمی، نجوم و فلسفه نوشته است، به عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) پرآوازه است.
سال ۱۳۵۵ برای نخستین بار روز ۵ شهریور از سوی جامعه‌ی داروسازان ایران، روز داروساز نامگذاری شد. همچنین از تمبری بدین مناسبت رونمایی گردید. با این حال این روز در سالنمای رسمی کشور نوشته نشد و رسمیت نداشت. سال ۱۳۷۹ برای نخستین بار در سالنمای رسمی کشور به مناسبت‌ها افزوده شد.
رازی «منسوب به ری» از پايان دوران جوانی نيمی از سال را در بغداد و نيم ديگر را در زادگاهش ری، كه به آن دلبستگی فراوان داشت می‌گذرانيد. او كتاب مهم و پرآوازه‌اش در دانش پزشكی را به‌نام منصور سامانی حاكم ری كرد و عنوان «طب منصوری» بر آن گذارد كه نخست در ۱۰ جلد به لاتين و سپس ساير زبان‌های اروپايی ترجمه شده است. كتاب مهم ديگر او در پزشكی «الحاوی» عنوان دارد كه همه اطلاعات پزشكی آن زمان در آن گرد‌آوری شده است.در سده سیزدهم میلادی در اروپا برای ترجمه کتاب الحاوى که سى‌هزار صفحه است، بيست سال وقت صرف شد. كشف آبله و آبله‌مرغان و مشخص كردن تفاوت آنها از یکدیگر در دانش پزشكی، به‌نام وی ثبت شده است. در دانش شيمی، رازی نخستين دانشمندی بود كه شيمی آلی (ارگانیک) را از شيمی معدنی (غيرارگانيک) جدا ساخت و درباره شيمی و واكنش‌های شيميايی چند اثر به زبانی بسيار ساده نوشت كه مهمترين آنها «اسرار» است. دويست كار علمی به‌نام رازی ثبت است و در مقايسه با ساير دانشمندان ايرانی، رازی را می‌توان همتراز ابن‌سينا خواند.
دانش داروسازی به سه هزار سال پیش از میلاد برمی‌گردد. ایرانیان باستان از نخستین مردمانی بودند که دارو را می‌شناختند. در زند «اَوِستا» بخشی به نام وندیداد به کارهای درمان ویژه شده است. «اوستا» دو نسخه داشت. یک نسخه آن در تخت‌جمشید در آتش سوزان اسکندر از بین رفت ولی دیگری که در آتشکده آذرگشسب نگهداری می‌شد به دست یونانیان افتاد و دانشمندانی مانند جالینوس از آن بهره گرفتند.
در سال ۱۲۲۹ خورشیدی در راستای پیشرفت علوم به کوشش امیرکبیر دارالفنون بنیاد شد که در بخش پزشکی یک آموزگار داروساز ایتالیایی داشت. در سال ۱۲۹۷ کلاس پزشکی جدا شد و مدرسه عالی طب نام گرفت و در سال ۱۳۰۱ مدرسه دواسازی بنیاد شد. در سال ۱۳۱۱ دوره داروسازی ۵ سال بود و دانشجویان به جز ساعات درس باید در یکی از داروخـانه‌های زیر نظر یک داروسـاز کارآزموده و نامی به آمـوزش داروسازی می‌پرداختند.
در سال ۱۳۱۳ که دانشگاه تهران بنیاد شد مدرسه دواسازی به دانشکده دگرگون شد. نخستین داروخانه با داروهای گیاهی در سال ۱۲۲۷ خورشیدی در مریض‌خانه دولتی که از سوی امیرکبیر بنیاد شد، راه‌اندازی گردید و نخستین داروخانه به سبک جدید توسط شوربن آلمانی معلم داروسازی دارالفنون در خیابان ناصر خسرو بنیاد شد. دکتر هوشنگ نظامی از نخستین ایرانیانی بود که داروخانه بنیاد کرد. داروخانه‌ی نظامی در خیابان چراغ برق گشایش یافت. بی‌گمان یکی از شاخه‌های بسیار مهم دانش پزشکی زمان ما دانش داروشناسی و داروسازی است، که مهارت روزمره و دانش‌افزایی به روز از بایسته‌های دانش داروشناسی به شمار می‌رود. هیچ کدام از دست‌اندرکاران رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی از این دانش بی‌نیاز نیستند.
دهمین روز ماه در گاهشمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند. در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در اوستا بارها «آپ» به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.
آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.
آب یكی از آخشیج‌های چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاكان ما ستایش ویژه‌ای برای آب داشته‌اند، به گونه‌ا‌ی كه آتشكده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها یا جویبارها می‌ساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریده‌ی نیک اهورایی را بستایند.
در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته به‌گونه‌ای كه بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و آمد، آب را گل‌آلود نكنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» كه به اندازه‌‌ی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را می‌شستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است كه این‌روزها از آن، بهره می‌جوییم.
آب مایه‌ی زندگی است، انسان نخستین شهرنشینی بشری را در کنار چشمه‌ها و رودها به وجود آورد، سپس آبادانی آغاز شد و به ستایش خداوند پرداخت. آبان، نام دیگر ارِدْوی سورَ اَنَهیتَه (اَناهیتا )، نماد آب‌های پاک و بالنده روی زمین و نگاهبان پاکی و بی‌آلایشی در جهان هستی است. آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی، از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده است به همین روی نیاکان ما نیایشگاه‌هایی در کنار رودخانه‌ها و آب‌های روان برای بزرگداشت آب ساخته بودند که نمونه‌ی آن در کنگاور کرمانشاه و بیشاپور همچنان پابرجا است.
” بخش‌هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”
و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،
با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده،
به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده،
به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،
و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
آبان‌روز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
بنشین به نشاط و دوستان را
ای دوست به عز و ناز بنشان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
از آب پرهیز کن و آب را میازار
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان
