ایران‌زمین همواره فرزندانی خردمند و خردورز را در دامان پرمهر خویش پرورانده است. فرزندانی که کوشش بی‌دریغ و مهر بی‌پایان آنان به ماندگاری این کهن دیار انجامیده است. چه بسا هرگز نام دکتر «اسفندیار یگانگی» را نشنیده باشید، چرا که نام این رادمرد نیکوکار و میهن‌پرست هرگز در کتاب‌های درسی مدارس نیامد. برخی او را پدر آبیاری نوین می‌نامند. او بنیادگذار شرکت آبیاری سرتاسری ایران است و در مدت ۲۷ سال، بیش از ۲۵۰۰ حلقه چاه عمیق در سراسر ایران حفر کرد. کسی که با پایه‌گذاری شرکت بوتان، گاز را به خانه‌ها آورد. او چهار دوره نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود. امروز دوم مهر- سالگرد روزی‌ست که برای همیشه سرای زندگی را ترک گفت و خواست که در ایران به خاک سپرده شود.
اسفندیار یگانگی فرزند بهرام و مروارید در سال ۱۲۸۷ خورشیدی در خانواده‌ای زرتشتی در شهر یزد چشم به جهان هستی گشود. پدرش بهرام، از بازرگانان سرشناس بود. او دو بردار به نام‌های اردشیر و جمشید و دو خواهر به نام‌های فرنگیس و مهربانو داشت که هر یک با اندیشه‌های تاثیرگذار در ساخت فضای فرهنگی و آبادانی ایران نقش موثری داشتند. در سال ۱۳۱۹ با مروارید زرتشتی ازدواج کرد و دارای دو پسر به نام‌های رستم و بهرام است.
وی پس از تحصیلات ابتدایی در مدرسه دینیاری یزد، راهی تهران شد تا تحصیلات خود را در دبیرستان کالج آمریکایی‌ها ادامه دهد. پس از دریافت دیپلم برای ادامه تحصیل رهسپار دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک آمریکا شد و در رشته اقتصاد دکترا گرفت. پس از بازگشت به میهن در دانشگاه افسری، به خدمت سربازی و تدریس پرداخت. او نخستین فرد ایرانی بود که برآوردهای آماری را با بهره‌جویی از روش‌های جدید علمی ارایه کرد.
او پس از گرفتن دانشنامه‌ی دكترا از دانشگاه كلمبيا در مسافرتی كه به نواحی جنوبی آمريكا كه در پاره‌ای از نقاط از نظر وضعیت آب و هوا تشابه زيادی به زمين‌های ايران دارد؛ استفاده دامنه‌دار از آب‌های زيرزمينی از راه حفر چاه‌های عميق برای آبادانی روستاها و شهرها توجه او را به خود جلب کرد. متوجه شد که روش‌های استفاده شده برای آبیاری زمین‌های کشاورزی در آنجا، با روش‌های سنتی آبیاری که آن زمان در ایران انجام می‌شد متفاوت است و به جای تکیه بر بارش باران و استفاده از قنات‌ها، از روش‌های نوین و حفر چاه‌های عمیق برای آبیاری کشاورزی بهره می‌گیرند. این انگیزه‌ای شد تا او برای پیشرفت کشاورزی و باغ‌های ایران فناوری آبیاری نوین را به ایران بیاورد و بی‌درنگ به ایران برگشت تا این شیوه‌ها را در ایران به کار ببندد. او در خورداد ماه سال ۱۳۲۳ نخستین چاه عمیق کشاورزی ایران را حفر کرد. اگر چاهی به آب مناسب نمی‌رسید هزینه‌ای دریافت نمی‌کرد و برای نیازمندان به رایگان چاه حفر می‌کرد. یکی دیگر از نخستین چاه‌های عمیقی که توسط یگانگی حفر شد، چاه عمیقی است که در آرامگاه زرتشتیان تهران (قصر فیروزه) قرار دارد و تا به امروز از آن بهره‌برداری می‌شود. نخستین شهری كه به روش نوين از داشتن شبكه‌های لوله‌كشی آب برخوردار شد، شهر شيراز بود كه ذخيره آب مورد نياز آن از راه شماری چاه‌های عميق كه سازمان آبياری دكتر اسفنديار يگانگی در سال ۱۳۳۸خورشيدی حفاری کرد تامین شد و با تامین آب مورد نیاز تصفیه خانه، دستگاه آب شیراز افتتاح شد.
اسفندیار یگانگی را به عنوان بنیانگذار آبیاری نوین در ایران می‌شناسند. او بنیادگذار شرکت آبیاری سرتاسری ایران است و در مدت ۲۷ سال، بیش از ۲۵۰۰ حلقه چاه عمیق در سراسر ایران حفر کرده است. هنگامی که آیت‌الله بروجردی قصد داشت در شهر قم، مسجدی بسازد و برای کندن چاه آب آن به اسفندیار یگانگی مراجعه کرد، یگانگی پس از پایان کار و تأمین آب مسجد، هیچگونه دستمزدی برای انجام کار دریافت نکرد و آن را به رایگان انجام داد که موجب خشنودی و تحسین بروجردی و مردم قم شد و در نماز جمعه قم از اسفندیار یگانگی سپاسگزاری شد.
در زمین لرزه بویین زهرا که در سال ۱۳۴1 رخ داد نیز، اسفندیار یگانگی به رایگان برای هم‌میهنانش چاه عمیق حفر کرد. او مبتکر صنعت نفت و گاز بود و به همراه محسن و محمود خلیلی در تاریخ ۱۸ امردادماه ۱۳۳۲، شرکت بوتان را برای پخش گاز مایع به خانه‌ها بنیاد کردند.
اسفندیار یگانگی پس از بزرگمرد نیک‌منش رستم گیو، با آرای بالا به مجلس شورای ملی راه یافت و فعالیت سیاسی وی آغاز شد. او به مدت ۴ دوره پی در پی یعنی از دوره بیستم تا دوره بیست وسوم، به عنوان نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس شورای ملی بود و به هم‌میهنان خود خدمت کرد. او نخستین فرد ایرانی بود که با مطرح کردن لایحه‌ای در مجلس شورای ملی، کارگاه‌های تعمیر کشتی و سکوهای حفاری نفت را در بندر بوشهر ساخت.
یکی دیگر از خدماتی که اسفندیار یگانگی به جامعه زرتشتیان ارایه کرد، برگزاری همایش‌هایی بنام کنکاش یگانگی است، در این کنکاش، شرکت‌کنندگان، به رایزنی و هم‌اندیشی پیرامون مسایل مختلف جامعه زرتشتی می‌پردازند و برای حل آنها راهکارهای مؤثر پیدا می‌کنند. نخستین نشست این کنکاش در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۳۶ با حضور اسفندیار یگانگی در تالار انجمن زرتشتیان تهران تشکیل شد. برگزاری این کنکاش با گذشت بیش ار 60 سال همچنان ادامه دارد. اسفندیار یگانگی هفتم خوردادماه ۱۳۳۹ بر روی زمینی که متعلق به انجمن زرتشتیان تهران بود، درمانگاه خیریه‌ای بنام پدرش (بهرام اردشیر یگانگی) بنیاد نهاد و آن را وقف کرد. این درمانگاه در خیابان جمهوری کوچه کیخسرو شاهرخ قرار دارد و ساختمان آن افزون بر درمانگاه دارای دو طبقه دیگر نیر هست. دبیرخانه انجمن زرتشتیان تهران تا پیش از آنکه در سال ۱۳۸۷ که به محل جدید جابجا شود، در طبقه بالای این درمانگاه قرار داشت.
اسفندیار یگانگی دوم مهرماه ۱۳۵۱ خورشیدی بر اثر بیماری دیابت در مایو کلینیک، ایالت مینه سوتا آمریکا درگذشت. وی در این هنگام ۶۴ سال داشت و پیکرش پس از مرگ به ایران آورده شد تا در آرامگاه زرتشتیان تهران به خاک سپرده شود. در جلسه ۶۶ مجلس شورای ملی که روز چهاردهم مهرماه همان سال برگزار شد، عبدالله ریاضی، ریاست مجلس، از درگذشت اسفندیار یگانگی ابراز اندوه و افسوس کرد و برای یادبودش سخنانی گفت. پس از آن باشندگان و نمایندگان به احترام اسفندیار یگانگی ایستادند و یک دقیقه سکوت مجلس را فراگرفت. توران شهریاری شاعر معاصر سروده‌ای به یاد او و به مناسبت درگذشتش سروده‌است.
یادش گرامی نام نیکش جاودان.
