ایران پهناور ما دارای صدها و شاید هزاران غار است که از آن میان تاکنون نزدیک به 600 غار شناسایی شده و شمار بسیاری هم به ثبت میراث فرهنگی رسیده است. از این میان چند غار وجود دارد که شمار گردشگران بیشتری را به سوی خود می‌خواند. غارکتله‌خور، غار قوری‌قلعه و غار علی‌صدر.
غار علی‌صدر
نامدارترین غار ایران را می‌توان غار علی‌صدر نامید. این غار که علی‌سرد و علی‌صعد هم نامیده می‌شود تنها غار آبی و جزو چند غار آبی دنیا به شمار می‌رود.
غار علی‌صدر که در استان همدان در شهر کبودرآهنگ است در سال 1340 خورشیدی از سوی غارنوردان همدانی شناسایی شد.
پنجم مهرماه 1341 خورشیدی گروهی 14 نفره از هیات کوهنوردی همدان، غار علی‌صدر را مورد بازدید و کاوش قراردادند و توانستند با وسایل ابتدایی، مانند فانوس و تیوپ لاستیکی، مسافتی از غار را درنوردند. در سال 1346 خورشیدی با پخش خبر پیدا شدن این غار شگفت‌انگیز و بی‌انتها در رسانه‌های ملی، سیل پژوهشگران، کوهنوردان و دوستداران آثار طبیعی به سوی آن سرازیر شد.
زمین‌شناسان پیشینه‌ی سنگ‌های این غار را به دوره‌ی ژوراسیک از دوران دوم زمین‌شناسی (190-136 میلیون سال پیش) نسبت می‌دهند. این غار پیش از کشف غارنوردان از سوی مردم روستای علی‌صدر و روستاهای پیرامون، شناسایی شده بود و از آب آن بهره‌برداری می‌کردند.
این روزها اما نام و آوازه‌ی آن به اندازه‌ای است که با شنیدن نام غار، مردم ایران غار علی‌صدر را بر زبان می‌آورند.
غار کتله‌خور
پر رمز و رازترین غار ایران غار کتله‌خور است که گستره‌ی آن 30 کیلومتر در چند اشکوب( : طبقه) است و پیشینه‌ی آن 3و نیم میلیون سال برآورد شده است.
غار کتله‌خور، که در گویش محلی، مردم منطقه به آن کتل‌کوتول می‌گویند، در 155 کیلومتری جنوب زنجان است و برپایه‌ی پژوهش‌های انجام شده، معانی گوناگونی دارد. اما مناسب‌ترین معنی به دست‌آمده یک کاربرد ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج است.
این غار در پاییز 1330 خورشیدی از کوهنوردی به نام اسداله جمالی به دیگران شناسانده شد.
کتله‌خور غار گردشگری ویژه‌ای است که از همه‌ی غارها نشانه‌هایی در خود دارد. کیک سقفی، کوه‌های مریخی، قارچ‌های زمینی و اسکلت برجای‌مانده‌ی حیوانات از شگفتی‌های آن است.
نکته‌ی شگفت درباره‌ی غار کتله‌خور این است که یافته‌ها و کاوش‌های انجام‌شده، نشان می‌دهد که این غار سرانجام به غار علی‌صدر در همدان می‌رسد. همچنین یکی دیگر از شگفتی‌ها و زیبایی‌های این غار شمار آشکوب‌های آن است، این‌گونه غارها در جهان بسیار کم‌مانند هستند. گمان می‌رود که این غار دارای هفت اشکوب باشد.
غار قوری‌قلعه
درازترین غار ایران و بزرگ‌ترین غار آبی آسیا به درازای 3140 متر، غار قوری‌قلعه است. بزرگی و زیبایی این غار مانند دیگر غارها چشم‌نواز است.
بنابر گفته‌ی زمین‌شناسان، قوری‌قلعه 65 میلیون سال پیشینه و سه‌هزار و 140 متر ژرفا دارد.
غارنوردان آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی، قوری‌قلعه را در سال‌های 1336، 1345 و 1363 خورشیدی، کاویده و نزدیک به 550 متر از آن را کشف کرده‌اند.
همچنین در سال 1368 خورشیدی، نزدیک به یک‌هزار و 340 متر از آن از سوی غارنوردان کرمانشاه شناسایی و دو فاز برای آن در نظر گرفته شد.
در فاز نخست غار که 500 متر درازا دارد، دو تالار «کوهان شتر» و «مریم» شناسایی شد.
در این تالارها شکل‌های گوناگونی از جمله نیم‌رخ شتر، کوهان شتر، مار، طوطی، کرکس، شیرسنگی، کاخ سفید، قلب، کشتی، برج پیزا، آسیه زن‌فرعون، ابوالهول، بابا نوئل، تندیس فردوسی و مشابه تصویر حضرت مریم دیده می‌شود.
فاز دوم غار نیز یک‌هزار متر درازا دارد که تالار‌های نماز، بلور و عروس در آن پیدا شده است.
یاری‌نامه‌ها:
*فرهنگ کوهنوردی و غارنوردی ایران نوشته‌ی داوود محمدی‌فر
*دانشنامه ویکی پدیا
