دشت ارغوان ایلام؛ فریبا و چشم‌نواز

پهنه‌ها و گستره‌های بسیاری در زیست‌بوم ایران هست که کمتر شناخته شده‌اند. یک نمونه‌ی از آن‌ها «دشت ارغوان» در استان ایلام است؛ جایی که در زیبایی کم‌مانند است؛ به‌ویژه در فصل دل‌انگیز بهار. گل‌دشت این بار، دیدن ارغوان‌های ایلام است و شناخت کوتاهی از دلپذیری‌های طبیعت سرزمین‌مان. با این امید که: با شناخت طبیعت‌‌مان، نگاهبانان چشم‌وگوش‌باز آن باشیم.
درختچه‌ی ارغوان، با رنگ بنفش شادی‌بخش‌اش، رشدی گاه تا 12 متری دارد. از بس گل‌های این درختچه انبوه است از دور مانند توده‌ای از رنگ دیده می‌شود و گیرایی آن را بیش‌تر می‌سازد. هنگامی که شمار درختچه‌های ارغوان در دشت و پهنه‌ای فراوان باشند، زیبایی آن صدچندان می‌شود.
برگ‌های ارغوانی، شکلی همانند قلب دارند. کناره‌های برگ‌ها صاف است و همه‌ی سطح شاخه و حتا ساقه‌ی درختچه را می‌پوشانند. این درختچه در خاک‌های آهکی هم رشد ‌می‌کند و در برابر خشکی‌ها پایدار می‌ماند. تابش خورشید که باشد، درخت ارغوان قد می‌کِشد و برگ می‌دهد.
کم‌وبیش پنج کیلومتر آن‌سوتر از شمال خاوری شهر ایلام، دشت ارغوان در گستره‌ی جنگلی «ویلنگ» دامن افکنده است. دیرینگی ویلنگ به دوران پیش از تاریخ ایران می‌رسد و برخوردار از منابع طبیعی بسیاری است؛ تا بدان اندازه که در فهرست آثار طبیعی کشور ثبت ملی شده است. آن‌جا گستره‌ای حفاظت‌شده است. دشت ارغوان ویلنگ، پیش‌ترها به نام «تنگه گاوز» نامیده می‌شد. گاوز در گویش بومی‌های ایلام به معنی «زمین‌های آباد» است.
تنگه گاوز یا همان دشت ارغوان کنونی، به‌راستی تماشایی است. آن قلمرو، دره‌ای بزرگ است و در ادامه‌ی راهی دیده می‌شود که ایلام را به استان کرمانشاه می‌رساند و بخشی از «میش‌خاص» (از دهستان‌های بخش سیروان ایلام) شمرده می‌شود. از شهر ایلام تا دشت ارغوان، راهی است که با خودرو می‌توان در کمتر از نیم ساعت پیمود و از طبیعت‌اش بهره‌ها بُرد. درختچه‌های ارغوانی آن دشت 170 هکتار گستردگی دارند. در دشت ارغوان مجموعه‌ای گردشگری فراهم آمده است که دربردارنده‌ی بوستانی جنگلی، شهر بازی، چهارباغ، بلوار ورودی و دیگر نیازهای گردشگری است.
آن‌چه در دشت ارغوان ایلام بیش از هر چیز دیگر به‌چشم می‌آید صخره‌های ستبر سنگی است. در فصل‌های پُربارش، از شیار آن صخره‌ها چشمه‌های کوچکی جاری می‌شود و دشت را تازگی و طراوات بی‌اندازه‌ای می‌بخشد. این چشمه‌ها تا پایین دره راه می‌سپارند و زمین را نمناک و سیراب می‌کنند. در آن‌جایی هم که شمار درختان ارغوانی کاستی می‌گیرد، درختان بلوط را می‌توان دید که قلمرو دلپذیر دشت ارغوان را جلوه‌ای دیگر داده‌اند. آن همه زیبایی و دیده‌وری دلخواه هر گردشگری است و نوید سفری خوش در فصل بهار می‌دهد.

به آن‌چه گفتیم باید گونه‌های کمیاب گیاهی را افزود؛ همانند گیاه دافنه که بویی بسیار خوش دارد و برگ‌های همیشه سبز آن طراوت می‌بخشد، یا گونه‌ی پهن‌برگ کیکم و زالزالک و البته بلوط که همگی در دشت ارغوان فراوان‌اند و از آراستگی‌های طبیعی آن‌جا شمرده می‌شوند. به سبب همین گل‌ها و گیاهان است که صنعت زنبورداری دشت ارغوان اهمیت یافته است.
ارغوان‌های دشت ایلام در اردیبهشت‌ماه به‌راستی غوغا می‌کنند. سرتاسر دره را انبوهی از ارغوان‌های بنفش می‌پوشاند و شکوفه‌های درختی‌، از آن دره، رنگین‌کمانی از رنگ‌ها می‌سازند. اما ارغوان‌ها تا دوهفته بیش‌تر مهمان دشت ارغوان نیستند. از همین‌رو در آن گل‌دهی دوهفته‌ای ارغوان‌ها، دره مملو از گردشگران می‌شود و خطر از میان رفتن و لگدمال شدن گیاهان و درختچه‌های ارغوانی، همواره وجود دارد. بگذریم از جاده‌کشی‌های نسنجیده و رشد شهرنشینی که خود زیان‌های افزون‌تری پدید می‌آورَد. کنشگران زیست‌بوم و دوستداران طبیعت، چاره را در کندن چاله برای کاشت درخت در کنار جاده‌ای که دشت ارغوان را می‌پیماید، دانسته‌اند تا وسعت این سرمایه‌ی ملی کاستی نگیرد یا از دست نرود. بگذریم از این که خبرهایی به‌گوش می‌رسد که به‌سبب بی‌توجهی به کارِ آبیاریِ پس از کاشت، بسیاری از آن درختچه‌های کاشته شده، خشک شده‌اند! (گزارش خبرگزاری کُردپرس، 25 اردیبهشت 1400).
یک ویژگی دیگر دشت ارغوان به صخره‌های ستبر و کوهستانی‌ای بازمی‌گردد که پیش‌تر از آن یاد کردیم. آن صخره‌ها جایی دلخواه برای صخره‌نوردان و کوه‌نوردان است. آن‌ها از ستیغ کوه بالا می‌روند و از آن فراز به تماشای دره ارغوان می‌نشینند. چه تماشایی بهتر از این؟!
به هر روی، اردیبهشت‌ماهِ دشت ارغوان در زیبایی دل‌انگیز است، هرچند این گستره‌ی گردشگری ایران ما، آن‌چنان که باید و شایسته‌ی آن است، شناخته شده نیست.

*با بهره‌جویی از: گزارش خبرگزاری‌ «ایرنا»؛ «صداوسیمای مرکز ایلام» و تارنمای «کجارو».