“هیات مدیره جدید انجمن زرتشتیان تهران تصمیم به ایجاد کمیسیون هشتم هیات مدیره گرفتند که از هر کمیسیون یک نفر و یک نفر از هیات رییسه مجموعا هشت نفر عضو آن خواهند بود. نشست نخست این کمیسیون هنوز برگزار نشده است.”
من از راهی دور و تنها با تکیه بر اخبار منتشر شده در سایتها، با اشتیاق، و درعین حال نگرانی، خبر تشکیل و شروع کار این کمیسیون کلیدی و نوپای انجمن را تعقیب میکنم. اشتیاق از این نظر که انجمن فرای روزمرگی بیهوده و سعی و خطا در عمل، بتواند به آیندهپژوهی و راهبردنگاری بپردازد و منشا نوآوری و تطبیق با شرایط متفاوت کنونی و آینده کشور و دنیا باشد. نگرانی از این جهت که چنانچه تدوین برنامه استراتژی درست و کامل انجام نشود، میتواند گمراهکننده و حتی خطرناک باشد. البته شکی در توان و خیراندیشی اعضای منتخب دوره جدید انجمن نیست و همه ما آرزوی موفقیت و سرافرازی آنان را داشته و بیصبرانه منتظر دستاوردهای نگرش متفاوت هیاتمدیره و تحولات بنیادی در انجمن هستیم.
ایدهی کمیسیون برنامهریزی و یا کمیسیون تلفیق در دوره چهلویک در انجمن مطرح شد ولی با مخالفت ریاست وقت ادامه پیدا نکرد. از آن زمان، برنامههای کوتاهمدت مقطعی و منفعلانه بخش اعظم انرژی انجمن را مصرف کرد، تصمیمات کلیدی خارج جلسات هیاتمدیره و بدون بررسی کارشناسی انجام شد، موازیکاری و دوبارهکاری نیروهای انجمن را خنثی نمود، انجمن حافظه تاریخی و درس آموختههای خود را به کار نگرفت، تمرکز انجمن به کارهای اضطراری و آینده نزدیک بود، بخش نظارت راهبردی انجمن عملا وجود نداشت، ارتباط و همسوسازی با جامعه و محیط بیرونی انجمن حداقل بود و بنیه مالی و اثربخشی انجمن به شدت تقلیل یافت. بنابراین با شروع کار هیات مدیره دوره 44 و تشکیل کمیسیون برنامهریزی راهبردی، تغییرات اساسی در نگرش و عملکرد هیاتمدیره مایه امید و شادمانی جامعه زرتشتیان تهران خواهد بود.
بهعنوان کسی که سالها مدیریت استراتژیک را در دانشگاه تدریس و در سازمانهای ایرانی پیادهسازی کردم و انجمن زرتشتیان را از نزدیک میشناسم، اجازه میخواهم یادداشت چند بخشی را همزمان با تشکیل و شروع کار خجسته این کمیسیون به عنوان هماندیشی و یادآوری علمی در سایت امرداد تقدیم کنم. ابتدا درود بفرستیم به شادروان کیخسرو شاهرخ ناجی استراتژیست و دوراندیش هازمان زرتشتی که پس از حدود هشتاد سال از شهادت وی، به شاهکارهای تدبیر و تفکر راهبردی وی باید آفرین گفت. زرتشتیان در مجموع در تفکر راهبردی و آینده نگری مهارت دارند، اگرچه درجه ریسکپذیری و نوآوری راهبردی جامعه در طی قرنها سختی و نوسانات بیرونی تقلیل یافته است. مسلما به طور ضمنی به درازمدت و ریسک و تهدید توجه کردیم، ولی این توجه غیررسمی مشخص و مشترک نبوده است. این درک اکنون در انجمن وجود دارد که مجموع حرکتهای کوتاهمدت بدون توجه راهبردی، به خصوص در فضای متلاطم فعلی کشور، منجر به موفقیت درازمدت نخواهد شد.
نخستین سند راهبردی جامعه زرتشتیان، نقشه استراتژیک ده ساله انجمن سراسری آمریکای شمالی فزانا در سال 1996 (23 سال پیش) برای مجموعه 21 انجمن زرتشتیان در آمریکا و کانادا تدوین شد. مسوولیت به عهده کمیسیون 3 نفره متشکل از دکتر دالی دستور ریاست وقت فزانا، پرفسور فرخ میستری ریاست انجمن آتلانتا و استاد دانشگاه جورجیا و من به عنوان دبیر فزانا بود. جلسات متعدد با انجمنهای محلی در جستجوی فضاهای مشترک و الویتبندی ارزشها و فعالیتها صورت گرفت. سند نهایی توسط مجمع عمومی فزانا مصوب شد. اکثر فعالیتهای پیشنهادی در دوره 10 ساله تحقق یافت و نقطه اشتراک فعالیتهای گروهی و راهبردی انجمنها و رشد گسترده انجمن سراسری فزانا شد. https://fezana.org/intro/
ساختار
عجیب است که انجمن قبل از تعیین شرح وظایف و اهداف این کمیسیون، اقدام به تعیین ترکیب و تعداد اعضای آن کرده است. معمولا ابتدا باید اهداف و محدوده کار را مشخص کرد، پس از آسیبشناسی و عارضهیابی وضع موجود و تعیین توانایی و مسئولیت لازم، میتوان اعضا را مشخص کرد و سپس به تعیین ساختار و کارگروههای لازم پرداخت. در حال حاضر این کمیسیون در حد سایر کمیسیونها و زیرمجموعههای فعلی پایین آورده شده است. در صورتی که مرکز برنامهریزی راهبردی انجمن باید مستقل و فرای یک دوره و یک مساله کار کند، به موضوعات درازمدت و غیر روزمره و گاهی انتزاعی بپردازد، از نظر ساختاری بالاتر از هیاتمدیره داشته که بتواند به سایر کمیسیونها جهت و خط بدهد، و تنها به بازرسان و مجمع عمومی انجمن پاسخگو باشد. علاوه بر آموزش اولیه علمی و تخصصی مدیریت استراتژیک و بودجهریزی برای اعضای کمیسیون و همچنین به کارگیری مشاور حرفهای در تنظیم و جلو بردنها و یافتههای کمیسیون، مهم است که حتما یک تسهیلکننده بیطرف و باتجربه، بحث ها و تصمیمات کمیسیون را هدایت و همآهنگی کند. لازم است علاوه بر اعضای منتخب هیاتمدیره که مسئولیت اجرایی و تداخل منافع کمیسیون خود را دارند، از افراد باسابقه و خبرگان جامعه نیز دعوت به مشارکت شود. در مرحله اول، قبل از توسعه و تدوین برنامه راهبردی انجمن، این کمیسیون اتاق فکر انجمن و جامعه خواهد بود.
روش و فرآیند
مسایل انباشته انجمن و بررسی نیازهای فراگیر جامعه، تحت تاثیر عوامل متعدد بیرونی، نیاز به جهتدهی و تصمیمات راهبردی اثربخش و ضروری دارد. تدوین سند راهبردی انجمن یک مهم نیروبر و زمانبر است که نیاز به اطلاعات جامع و مشارکت گسترده، تحلیل و تصمیمسازی کارشناسی، تخصیص نیرو و بودجه و پیگیری در پیادهسازی دارد. کمیسیون برنامهریزی انجمن محل کارآموزی و سعی و خطا نیست. بررسی عجولانه و تصمیمسازی ناقص میتواند به اشتباهات راهبردی پرهزینه و گاهی غیر قابل برگشت منجر شود. این کمیسیون مهمترین کمیسیون است که سکان انجمن را به دست گیرد.
قبل از تعیین و انجام حرکتهای راهبردی لازم است که بستر مناسب برای پیادهسازی تغییرات و دریافت بازخور مهیا شود. وضعیت موجود ارزیابی و آسیبشناسی شود. در انجمنی که هنوز تغییر و تحول لازم آغاز دوره انجام نشده است، لیست و مشخصات داراییها و موقوفات کامل و دقیق نیست، بخشهایی از کار سالها است که رها شده است، سیستم اطلاعات و آمار راهاندازی نشده است، برنامهریزی و نظارت راهبردی قبل از ایجاد بسترهای لازم شاید ناپخته و غیرعملی باشد. شاید کمیسیون انجمن قبل از دویدن، راه رفتن را تمرین کند. به طور مثال، با تدوین بودجه 6 ماهه شروع کند، که آن هم ملزم به انضباط مالی و پیش بینی درآمدها و هزینه ها است و اراده در پیگیری، همدلی و تعهد گروهی را لازم دارد. شاید بشود در جلسات 6 ماه اول، فقط به تعیین ارزشها، فرصت و تهدیدها و یا قوت و ضعفها پرداخت. شاید هم بتوان چند مساله کلیدی گذشته انجمن را مهندسی معکوس کرد و به شناخت عوامل و درس آموختهها پرداخت. در هر مورد، دهها ساعت به گفتمان نیاز است.
برنامهریزی راهبردی ساده مینماید، ولی آسان نیست. هدف اول تفکر راهبردی در انجمن است که عقبههای گذشته و تبعات آینده را شناخت و سپس به دراز مدت توجه کرد. موضوعات و عوامل به هم پیوسته و مرتبط هستند. نمیشود تنها به یک موضوع در خلاء پرداخت. موضوعات چند هدف و چندین معیار عملکرد دارند. تغییر اجتنابناپذیر است. به موقع باید برنامهها را به روز و گاهی هم رها کرد. با سازمانهای تجاری با هدف سودآوری کاملا متفاوت است. هدف دوم فهم و مسوولیت مشترک است که همه ذینفعان در برنامه راهبردی مشترک و متعهد شوند. تصمیمات راهبردی با رای معین نمیشوند، بلکه باید به دنبال اجماع و اقناع بود. در این راه، شفافسازی و اطلاعرسانی کلیدی خواهد بود. در مجموع، به نظر میرسد که انجمن راه درست را در سر دارد. ولی برای موفقیت، مهم است که کار درست را از راه درست شروع کرد و درست پیش برد. (ادامه دارد)
*دکتر مهران سپهری، استاد مدعو دانشگاه صنعتی سویس (ETH)
1364
3 پاسخ
امیدواریم کهاین دوره انجمن نسبت به برنامه ریزی و بودجه علمی و جدی عمل کند و مانند گذشته هشت انجمن گرو نه نباشد.
استاد سپهری گرامی. دوره مدیریت استراتژیک شما در پردیس علم و فناوری بسیار مفید و آموزنده بود. هرجا هستید موفق باشید. باعث افتخار ماست.
دکتر سپهری گرامی، بسیار از دوره مدیریت شما در پردیس علم و فناوری در کار و زندگی روزمره استفاده می کنم. جاوید باشید