در «یادی از فیروزبهرام (۱)»؛ بخشی از خاطراتم را در دوره دانش‌آموزی در این مدرسه نوشتم. در «یادی از فیروزبهرام (۲)»؛ دوره آموزگاری و مدیریتم در این مدرسه – از مهر ۱۳۶۵ تا کنون – را به کوتاهی یاد کردم و اینک دنباله نوشتار:
اردیبهشت سال ۱۳۹۶ بود. یک روز کاری خیلی شلوغ، در دفتر کارم پشت کامپیوتر نشسته بودم و مشغول نوشتن برنامه امتحانات خرداد. دست سنگینی را روی شانه‌ام حس کردم و از جا پریدم. حسن‌آقا حیدری بود رییس و مدیر منطقه ۱۲ آموزش‌وپرورش تهران. از جا جستم و پس از ادای احترام پرسیدم جناب حیدری شما کجا، اینجا کجا؟! چرا بی‌خبر؟ دست‌کم خبر می‌دادید تا جلوی مدرسه می‌آمدم استقبال‌تان. پس از تعارفات معمول، گفت سی‌دی‌یی که برای ماندگاری فیروزبهرام آماده کردید کجاست؟ امروز به دعوت شورای عالی آموزش‌وپرورش باید برویم برای ارایه مستندات ماندگارسازی فیروزبهرام. سی‌دی را آوردم و با هم شروع کردیم به مرور اسناد و مدارکی که باید برای اعضای شورای عالی آموزش‌وپرورش توضیح داده شود. در این سی‌دی همه مشخصات مدرسه، از زمین که متعلق به انجمن زرتشتیان است تا چگونگی ساخت مدرسه، معمار و زمان ساخت آن و … بزرگانی که در این دبیرستان درس خوانده‌اند آورده شده بود. همراه با عکس و فیلم. خلاصه این‌که سیر تا پیاز مدرسه می‌بایست به شورای عالی گزارش می‌شد تا آن‌ها برای ماندگارشدن یا نشدن تصمیم می‌گرفتند. به جناب حیدری گفتم همه آن‌چه در فیروزبهرام هست، از خودکاری که روی میز من است تا میز و صندلی و … ساختمان، همه و همه از داد و دهش جامعه زرتشتی است. یادم هست که گفت: «داد و دهش» چه ترکیب زیبایی است، یعنی خیر و خیرات؟ گفتم: بله.
کوتاه این‌که بیش از یک ساعت آن‌چه را که می‌خواستیم در شورا مطرح کنیم مرور و تقسیم کار کردیم، قرار شد الزام به ماندگار شدن مدرسه را آقای حیدری بگوید و بقیه که شامل شرح ساخت و ساختمان و بزرگان و … می‌شد را من. حسن‌آقا حیدری تاکید داشت که من حتما آن‌جا بگویم که همه و همه این مدرسه خیر و خیرات است و گفتم که من به شورا می‌گویم همه و همه این مدرسه داد و دهش است و او تایید کرد. پس از تقسیم کار، گفت برویم ماشین اداره منتظر است تا ما را به وزارتخانه ببرد.
این را هم بگویم که پیش از این در آبان‌ماه سال ۱۳۹۵ اعضای شورا برای بازدید به فیروزبهرام آمده بودند و مهمان مدرسه بودند.
در خبری با عنوان آخرین بازدید برای ماندگاری دبیرستان فیروزبهرام، آمده:
نمایندگان شورای عالی آموزش و پرورش، یکشنبه دوم آبان‌ماه آخرین بازدید را در فرایند ماندگار شدن دبیرستان فیروزبهرام انجام دادند.
در این بازدید حیدری رییس آموزش و پرورش منطقه ۱۲ تهران، عابدینی معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش کشور و گروهی از مدیران و کارشناسان آموزش و پرورش حضور داشتند. دکتر اسفندیار اختیاری، نماینده ایرانیان زرتشتی، فرنشین وقت انجمن زرتشتیان تهران، گروهی از هموندان انجمن زرتشتیان تهران و انجمن اولیا و مربیان دبیرستان فیروزبهرام نیز حضور داشتند.
نمایندگان آموزش و پرورش در بخش‌های مختلف دبیرستان حضور یافتند و در پایان نیز با ناهار از آن‌ها پذیرایی شد.
یادم هست ناهار آن روز از خوراک‌های سنتی زرتشتیان بود و به‌وسیله پدر و مادر آرش وفاداری، دانش‌آموز سال سوم تجربی – آن زمان – که مسوول بوفه مدرسه نیز بودند، تهیه و تدارک دیده شده بود.
کسانی که از شورای عالی آموزش و پرورش کل کشور در این بازدید حضور داشتند عبارت بودند از: آقایان عابدینی معاون دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش کل کشور، ریاحی مدیر کمیسیون مقررات و اساسنامه، کفاش مدیر کمیسیون خاص، محمدباقر امیری از روابط عمومی شورای عالی. بانوان دباغیان مسوول پیگیری، مهدی مسوول کمیسیون منابع انسانی، زرگر مسوول مدارس ماندگار شهر تهران.
و از جامعه زرتشتیان:
دکتر اسفندیار اختیاری نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس، رییس وقت انجمن زرتشتیان تهران، فرشید نمیرانیان معاون انجمن زرتشتیان تهران، دکتر راشین جهانگیری رییس کمیسیون فرهنگی آموزشی انجمن زرتشتیان تهران، میترا نمیرانیان و آقای کامبیز میزانیان از اعضای انجمن زرتشتیان تهران.
از انجمن اولیا و مربیان فیروزبهرام:
آقای افلاطون بهرامی رییس انجمن اولیا و مربیان، خانم بهناز شاهد معاون انجمن اولیا و مربیان و خانم مهناز هرمزدی عضو انجمن اولیا و مربیان
و از مدرسه: آقایان بوذرجمهر پرخیده مدیر، کامران فریدونی معاون پرورشی، اردشیر کاویانی گوهری معاون فن‌آوری میزبان مهمانان بودند.
آقای حسن حیدری رییس آموزش و پرورش منطقه ۱۲ شهر تهران، در پایان برنامه در کلاس چهارم ریاضی با حضور دانش‌آموزان و دبیر مریوطه، آقای مهربان پولادی دبیر دینی، برای دانش‌آموزان سخنانی را ایراد کردند.
برگردیم به داستان من و آقای حیدری و رفتن به شورا برای ارایه مشخصات فنی، مادی و معنوی مدرسه:
پس از آمادگی کامل؛ با ماشین اداره راهی وزارتخانه شدیم. نشست شورا ساعت ۱۳ شروع می‌شد. چند دقیقه‌ای پشت در اتاق شورا معطل شدیم تا اجازه ورود دادند. ابتدا دبیر شورا گزارش مفصلی از بازدید هیات کارشناسی از مدرسه به شورا ارایه داد، سپس فهرست مدارسی که باید ماندگار می‌شدند خوانده شد که در میان آن‌ها مارکار یزد و انوشیروان دادگر دخترانه تهران هم بود.
پس از چندی نوبت به آقای حیدری رسید. ایشان جانانه از ماندگاری فیروزبهرام دفاع کردند. سپس من آن‌چه از ویژگی‌های مدرسه می‌دانستم گفتم:
جنگ‌ها فرزندانی را از پدر و مادرشان گرفته است. «فیروز پسر بهرام بیکاجی» یکی از پسرانی بود که یادش نه فقط برای عزیزانش که روی مدرسه‌ای در تهران همیشه زنده است. این دبیرستان از دبیرستان‌های تاریخیِ تهران است که در سال ۱۳۱۱ برای آموزش فرزندان ایران بنیاد نهاده شد. هزینه ساخت این دبیرستان را که هفتاد هزار روپیه بود، «بهرام جی بیکاجی» پرداخت. فیروز در هشتم دی‌ماه ۱۲۹۴ و در جریان جنگ جهانی اول، هنگام سفر در دریای مدیترانه با اصابت اژدر جنگی به کشتی‌اش غرق شد. «فیروزبهرام» به نام او ساخته و نامگذاری شد. در آن زمان، این دبیرستان از لحاظ علمی با دبیرستان البرز رقابت می‌کرد و طی این سال‌ها، چهره‌های شاخص علمی و سیاسی در آن تحصیل کرده‌اند.
مراسم کلنگ‌زنی این دبیرستان در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۱۱ خورشیدی با برپایی جشنی در زمین انجمن زرتشتیان تهران برگزار شد و سنگ بنای آن به دست «نیرالملک هدایت» وزیر معارف وقت گذاشته شد. در این مراسم «دینشاه ایرانی سلیسیتر» (رییس وقت انجمن زرتشتیان ایران – بمبئی) و «رابیندرانات تاگور» (شاعر و فیلسوف نامور هندی) و چند تن از بزرگان زرتشتی حضور داشتند.
این بنا به سرپرستی اردشیر کیامنش و با راهنمایی ارباب کیخسرو شاهرخ در کمتر از ۹ ماه ساخته شد و در دوم دی ۱۳۱۱ خورشیدی درهایش را گشود. دبیرستان فیروز بهرام در آغاز دخترانه بود اما پس از ساخته شدن دبیرستان انوشیروان دادگر و جابه‌جایی دانش‌آموزان دختر به آن‌جا، دبیرستانی پسرانه شد.
سهراب سفرنگ، نخستین مدیر این دبیرستان بود که یازده سال مدیریت آن را به عهده داشت. در نخستین دوره ۵۷۵ نفر در آن تحصیل کردند که ۱۵۴ تن از آنان زرتشتی بودند.
معماری این دبیرستان متعلق به دوره پهلوی اول است. ویژگی‌های معماری این دبیرستان هم‌چون ساختمان کتابخانه مجلس و ساختمان مرکزی بانک ملی نشان از سرپرستی «کیخسرو شاهرخ» بر ساخت آن را دارد. معمار دبیرستان فیروز بهرام، «جعفرخان معمارباشی» بود که در طراحی آن از اسلوب‌های هخامنشی استفاده کرد. این بنای تاریخی هم‌چون کاخ شهربانی و سردر باغ ملی تلفیقی از معماری نئوکلاسیک اروپایی و معماری کهن ایرانی است. قرینه‌سازی در سه نمای شمالی، جنوبی و شرقی ساختمان به چشم می‌خورد. نمای آجری ساختمان به پیروی از بدنه ساختمان متقارن است. قوس‌های به‌کاررفته در پنجره‌ها، نشانگر بهره‌گیری از عناصر معماری قاجاری است. علاوه بر آجر، از مصالحی چون کاشی، سنگ و گچ نیز در طراحی نمای ساختمان استفاده شده‌است. گچ‌بری‌های به‌کاررفته در سقف این دبیرستان از جمله موارد ارزشمند معماری آن شمرده می‌شود.
ساختمان اسفندیار آذرگشسب (که جداگانه درباره آن خواهم نوشت)، در این دبیرستان نام فرزند درگذشته دیگری را زنده می‌کند. ساختمانی ۲ طبقه با ۴ اتاق در ضلع غربی دبیرستان که اردشیر آذرگشسب آن را در سال ۱۳۲۵ به یاد فرزندش اسفندیار که در ۱۴ سالگی بر اثر حادثه‌ای درگذشت، ساخت تا برای آموزش دانش‌آموزان به کار گرفته شود. این بنا بخشی از دبیرستان فیروزبهرام و به آن متصل است.
نخستین بار در سال ۱۳۷۷ خورشیدی، ساختمان این دبیرستان با یاری دو برادر نامدار به نام‌های فریدون و مهربان زرتشتی و با کوشش رستم فرخنده و همیاری انجمن زرتشتیان تهران، زیر نظر سازمان میراث فرهنگی کشور به‌طور کامل مرمت و نوسازی شد. در این پروژه سقف‌ها، دیوارها، کاشی‌کاری و کتیبه‌های نما، گچ‌کاری‌ها و فرش کف‌ها و در و پنچره‌های چوبی به طور اساسی بازسازی شدند.
در سال ۱۳۹۱ خانواده آرش جاماسب‌نژاد به یاد فرزندشان آزمایشگاه شیمی دبیرستان را بازسازی کردند. سال ۱۳۹۲ کارگاه رایانه فیروز بهرام با تلاش و هزینه فرزندان بهرام بهرامی به یاد او بازسازی و بازگشایی شد. این دبیرستان در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۹۴، در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
این خلاصه‌ای از گزارشی بود که من به عنوان مدیر مدرسه و نیز تاریخ‌نگار زرتشتیان، همراه با عکس و فیلم در شورای عالی آموزش و پرورش ارایه کردم.
هم‌چنین به طور مفصل از نامداران فیروزبهرام، از ایرج افشار گرفته تا پسر رضاشاه و حسنعلی منصور و فرهنگ مهر و تورج نگهبان و … سخن به میان آوردم (که در نوشتارهای بعدی از آن‌ها خواهم نوشت).
سخنان جناب حیدری و من در آن جلسه مورد قبول واقع شد و سرانجام فیروزبهرام ماندگار شد.
جناب حیدری پس از سخنرانی‌اش رفت. من هم پس از گزارش‌دادن به شورا و خروج از جلسه، فوری به خبرگزاری‌های امرداد و برساد ماندگار شدن فیروزبهرام را خبر دادم.
سرانجام گزارش نهایی شورای عالی آموزش و پرورش صادر شد. متن این گزارش چنین است:
«با عنایت به قدمت و استحکام بنا، هنر معماری و سوابق علمی، آموزشی، پرورشی، فرهنگی، تربیتی و احراز شرایط لازم دبیرستان فیروزبهرام تابع آموزش و پرورش منطقه ۱۲ تهران در هفتصد و شصت و هفتمین جلسه کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش در تاریخ سیزدهم اردی‌بهشت‌ماه ۱۳۹۶ به عنوان مدرسه ماندگار شناخته شد.
این مدرسه در سال تحصیلی ۱۳۹۶- ۱۳۹۷ با رعایت ضوابط و مقررات مدارس ماندگار به فعالیت خود ادامه خواهد داد».
البته این نکته را هم باید بگویم که؛ مدارس ماندگار خیرساز (مانند فیروزبهرام) برای ماندگار شدن نیاز به مجوز خیری که مدرسه را ساخته (برای فیروزبهرام، انجمن زرتشتیان) نیز دارد. هم‌چنین این مدارس باید به صورت هیات امنایی اداره شوند، که متاسفانه تا کنون هیچ‌کدام از این الزامات قانونی تحقق پیدا نکرده است.
این گزارش کوتاهی بود از یکی از افتخارات فیروزبهرام، یعنی چگونگی ماندگار شدن این مدرسه.
دنباله این افتخارات را در هفته آینده خواهم نوشت:
فرتورها از بوذرجمهر پرخیده و کامران فریدونی است.
4090
