حفاریهای بدون پروانه روی یک گرمابه تاریخی در بافت تاریخی تهران به بهانه ساختوساز به نگرانیها پیرامون این گستره دامن زده است.
در کوی محله نعمتآباد تهران، انتهای کوچهای که به نام «عمو حسن» نامور است، کوچه دیگری جای دارد که به آن «حمام» میگویند، نامی که احتمالا برگفته از یک گرمابه قاجاری است و اکنون، لایههای تاریخی آن با تیشه حفارانی که ساخت سازهای چند مرتبه را بهانه کردهاند، زخمی شده است.
دور محوطهای که حفاری درحال انجام است، حصارکشی شده است. پیرامون این محوطه که در منطقهی ۱۹ شهرداری تهران جای دارد، هیچ تابلویی که مشخصات پیمانکار سازه و اطلاعات این ساختمان را ثبت کرده باشد، دیده نمیشود. در پشت حصار چند چاه به ژرفای شش و ۱۰ متر کنده شده است. میثم دلفانی، کارشناس ارشد باستانشناسی، کارشناس بافت تاریخی و کنشگر میراث فرهنگی، که تصاویری از این حفاریها را در دسترس ایسنا قرار داده است، برپایهی دیدههایش این گمانه را پیش میکشد که حفاریها روی سازهی یک گرمابه تاریخی درحال انجام است.
این کارشناس بافت تاریخی به ایسنا گفت: وقتی ساختمانی درحال ساخت است معمولا پلاکی در نزدیکی آن نصب میشود که اطلاعات پیمانکار و سازه روی آن ثبت شده است، ولی پیرامون این محوطه که درحال حفاریهای غیرمجاز و مشکوکی است، چنین پلاکی دیده نمیشود. هرچند افرادی که آنجا سرگرم کار بودند گفتند که از شهرداری پروانه (:مجوز) ساخت دارند و قرار است ساختمانی چهار طبقه ساخته شود، اما از میراث فرهنگی مجوزی نداشتند. محوطه حفاریشده نزدیک قلعه تاریخی نعمتآباد و در بافت تاریخی جای دارد و نقطهای که در حال حفاری است، به گفته محلیها در گذشته یک حمام تاریخی بوده است. با این شرایط، باید برای هرگونه عملیاتی در چنین بافتی، از میراث فرهنگی استعلام و پروانه گرفته شود.
کارشناس بافت تاریخی و کنشگر میراث فرهنگی تهران دربارهی چاههای کنده شده، گفت: شماری چاه داخل محوطهای که حصارکشی شده کنده شده است، یکی از چاهها با زباله پر شده و گویا به لایهای نرسیده و پوچ بوده است. با فاصلهای از آن چاه، گمانه دیگری زدهاند و چاهی به ژرفای بیش از ۱۰ متر حفر شده که داخل آن انباری ایجاد کردهاند که دستگاه تخلیه هوا هم نصب شده است. در بستری از آن محوطه قبلا یک لایه آسفالت کشیده شده است که در زیر آن، لایههای تاریخی به روشنی دیده میشود. پیرامون این چاهها، آجرهای ۲۰ در ۲۰ نیز دیده میشود که در جریان حفاری خارج شده است.
این کنشگر میراث فرهنگی گفت: شواهد و اظهارات افرادی که آنجا کار میکردند نشان میدهد که حفاری غیرمجاز در لایههای تاریخی و باستانی تهران درحال رخ دادن است، به همین خاطر موضوع را با مستندات به آگاهی میراث فرهنگی تهران و مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران رساندم و قرار شد بررسیهای بایسته را انجام دهند، اما هنوز از بررسیها و پاسخ میراث فرهنگی خبری نشده است.
دلفانی گفت: مشاهدات و مستندات نشان میدهد که در آن محوطه کار ساختمانی انجام نمیشود. حفر دو چاه میان یک گسترهی تاریخی چه معنیایی میدهد؟ ویران کردن لایههای باستانی چه معنیایی میتواند داشته باشد؟ آجر و تمام لایههای تاریخی را ویران کردهاند، گمان نمیرود ساختوساز شهری در کار باشد.
تصاویر و ویدئوی منتشر شده در این گزارش، یکشنبه ۱۳ شهریورماه در دسترس ایسنا قرار گرفت، که با توجه به آگاهیرسانی صورت گرفته به کمیته بافت تاریخی شهرداری تهران و همینطور اداره میراث فرهنگی تهران، تا مشخص شدن نتیجه بررسی استعلامها و مجوزها، در انتشار آن تامل شد که تاکنون این نتیجه اعلام نشده است.