پژوهش‌ها درباره‌ی نزدیک‌به ۵ هزار قطعه اثر تاریخی یافته‌شده در کاوش‌های گروه پژوهشی، در محور میانی چهارباغ در سال 1398 خورشیدی، همچنان بی‌سرانجام مانده است.
محسن جاوری، سرپرست پیشین هیات باستان‌شناسی چهارباغ در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه کاوش‌های باستان‌شناسی در محور میانی چهارباغ، آذر ماه ۱۳۹۸ آغاز شد، گفت: کاوش‌های ما و آنچه که در نظر تیم پژوهشی در این محور تاریخی بود، انجام شد اما در ادامه پژوهش‌های ما نیمه‌تمام ماند.
وی افزود: زمستان ۹۸ در این کاوش‌ها نزدیک به پنج هزار قطعه اثر مانند سفال، کاشی، سکه، قطعات فلزی، شیشه و … به‌دست آمد که همه باید پژوهش، مستندسازی و طراحی شود اما شوربختانه از بهمن‌ماه همان سال پژوهش‌ها متوقف شد و این بخش به انجام نرسید.
این باستان‌شناس ادامه داد: ۶ ترانشه برای انجام کاوش‌ها در محور میانی چهارباغ ایجاد کردیم که درازای (:طول) این‌ها از هفت تا ۱۵ متر متغیر بود و جاهایی که باید برای کاوش به درازای ترانشه افزوده می‌شد تا سطح بیشتری از خیابان چهارباغ مورد اکتشاف قرار گیرد، به درازای ترانشه‌ها افزوده شد و آنچه مد نظر بود در این کاوش‌ها به‌دست آمد.
جاوری افزود: در بخش ترانشه عمقی گمانه‌ی لایه‌نگاری در این محور، شمار درخور نگرشی برجای‌مانده‌های (:بقایای) استخوانی به‌دست آمد که دارای آگاهی‌های ارزشمندی درمورد گونه‌های حیات وحش و افرادی بود که ۶ هزار سال پیش در این گستره زندگی می‌کردند.
وی با یادآوری اینکه این برجای‌مانده‌های استخوانی در زیرین‌ترین لایه‌ی گمانه‌ی عمقی به‌دست آمد، ادامه داد: این بقایای استخوانی مربوط به بز، گوسفند، گاو و اسب بود که این‌ها را گردآوری کردیم و اکنون برای پژوهش‌ها به آکادمی علوم فرانسه فرستاده شده است.
این باستان‌شناس درباره‌ی شوند توقف پژوهش‌های کاوش‌های باستان‌شناسی محور میانی چهارباغ، یادآوری کرد: مسوولان وقت نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان که قرار بود و متعهد شده بودند ادامه‌ی این پژوهش‌ها را تامین اعتبار کنند به دلایلی اعلام کردند که اعتبار مورد نیاز را نتوانستند فراهم کنند و این پژوهش‌ها روی زمین ماند هرچند اکنون قول دادند که این کار به انجام برسد.
خشکی فصلی زاینده‌رود در ۱۵ هزار سال پیش
جاوری با بیان اینکه پیشینه‌ی شهر اصفهان برپایه‌ی یافته‌های تاکنون باستان‌شناسی و برجای‌مانده‌های به‌دست آمده، به هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد و ۶ هزار سال پیش می‌رسد، گفت: زاینده‌رود در طول تاریخ یکی از رودخانه‌هایی بوده که بسیاری از محوطه‌های آن مورد توجه جوامع شهری و گروه‌های انسانی بوده و یکجانشینی‌های (:استقرارهای) پرشماری در کنار آن شکل گرفته است که این‌ها از ۶۰ هزار سال پیش تاکنون است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از شهرها و روستاها در مسیر این رودخانه از سرچشمه تا تالاب گاوخونی به شوند وجود این رودخانه شکل گرفته، افزود: یافته‌های تاریخی نشان می‌دهد که زاینده‌رود در درازای تاریخ هم خشک‌سالی داشته و برپایه‌ی داده‌ها خشک‌سالی در حوضه‌ی آبی زاینده‌رود نزدیک‌به ۱۵ هزار سال پیش هم به‌گونه‌ی فصلی رخ‌داده است و حتا خشک‌سالی فصلی گاوخونی را کامل خشک و محدود کرده است اما باید توجه داشت که وضعیت کنونی شدیدتر شده و در درازای تاریخ خشکی به این‌گونه نداشته‌ایم.
هموند هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان با اشاره به شروع خشکی زاینده‌رود در اصفهان در سال ۱۳۷۹، افزود: در سرچشمه‌ی زاینده‌رود در شهرستان چادگان یک تپه پیشاتاریخی وجود دارد که یکی از کلیدی‌ترین تپه‌ها است و دیرینگی آثار آن به هزاره‌ی ششم پیش از میلاد برمی‌گردد و یک نقطه‌ی فرهنگی و چهارراه تمدنی است؛ در این تپه آثاری از فرهنگ‌های پیش از تاریخی فلات مرکزی وجود دارد. سال ۱۳۷۹ که سر این تپه که ۲۰ متر بلندا دارد از آب بالا آمده بود، که با قایق برای نمونه به آنجا رفتم. اکنون کیلومترها تا این تپه اثری از آب نیست و زاینده‌رود ثروت ملی که در این سال‌ها از میان رفت در حالی که نیاکان ما می‌دانستند چطور آب را نگهداری کنند.
این باستان‌شناس با اشاره به تاثیر فرونشست اصفهان بر آثار تاریخی این شهر تاریخی، ابراز امیدواری کرد که آب اصفهان جبران و فرونشست و دیگر دشواری‌های زیست محیطی اصفهان برطرف شود.
جاوری همچنین با بیان اینکه اصالت چهارباغ اصفهان باید حفظ می‌شد، یادآوری کرد: گذر تونل مترو از ژرفای ۱۴ متری این خیابان تاثیر چندانی بر بافت تاریخی ندارد اما مساله ما این است که از اآغاز کار مترو هم بارها یادآوری کردیم چهارباغ به عنوان یک فضای مهم دوره تاریخی نباید دست بخورد، چون هر کدام از این ایستگاه‌های مترو یک تخریب رویی زمینی (:سطح‌الارضی) و زیرزمینی (:تحت‌الارضی) خیلی بزرگ دارد و می‌گفتیم مترو نباید بگذرد و باید اصالت چهارباغ را نگاه داشت.
به گزارش مهر، سال ۱۳۹۸ به دنبال کاوش‌های باستان شناسی که با سرپرستی محسن جاوری در کف تاریخی خیابان چهارباغ، درست روبه‌روی خیابان آمادگاه و میدان انقلاب صورت گرفت، داده‌ها و مستنداتی از دوره‌ی صفوی مانند کف فرش آجری و هم چنین سنگفرش آجری دوره قاجار که روی بخش صفوی اضافه شده بود، به‌دست آمد. همچنین در یکی از ترانشه‌هایی که در چهارباغ ایجاد شد، گمانه‌ای تا ژرفای چهار متر حفر شد که از این لایه‌نگاری ژرف در چهارباغ، آگاهی‌های بسیار به‌دست آمد.
در این عملیات بازمانده‌های تاریخی از هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد یعنی شش هزار سال پیش و همچنین بقایایی از دوره‌ی ساسانی در چهارباغ کشف شد که برای شفاف شدن تاریخ شهرسازی اصفهان اهمیت بسیاری دارند، اما این دو کاوش، تنها به محور طولی خیابان چهارباغ محدود بود، در حالی که سراسرمحدوده‌ی چهارباغ و نه تنها محور طولی به کاوش‌های باستان شناسی نیاز جدی دارند.
