یافته‌های بندر باستانی سیراف و آنچه در گنجینه‌ی موزه ملی است، در این سال‌ها بدون پژوهش و بررسی رها شده‌اند و جامعه‌ی پژوهشی از وجود برخی از آن‌ها آگاه نیست.
به گزارش ایسنا، محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، رییس انجمن علمی باستان‌شناسی ایران که سرپرست کاوش بندر باستانی سیراف بوده است، به عنوان دبیر علمی همایش «میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج‌فارس» که قرار است از سوی پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر در بهار سال ۱۴۰۲ برگزار شود، درباره‌ی وضعیت بندر باستانی سیراف گفت: کاوش‌های باستان‌شناسی سیراف پیش از انقلاب اسلامی ایران، مشترک توسط باستانشناسان ایرانی و انگلیسی انجام گرفته و آثار به‌دست آمده از آن به دو موزه‌ی اصلی انگلستان (موزه بریتانیا) و موزه ملی ایران فرستاده شده‌اند. از سویی، پس از انقلاب در دو فصل، کاوش‌هایی در این منطقه انجام شده که سرپرست هیات باستان‌شناسی کاوش در سیراف بوده‌ام. شوربختانه همه‌ی یافته‌ها و نیز آنچه که در گنجینه‌ی موزه ملی است در این سال‌ها بدون پژوهش و بررسی رها شده‌اند و حتا جامعه‌ی پژوهشی از وجود برخی از آن‌ها آگاه نیست، به همین سبب پیشنهاد فراهم آوردن کتاب کاتالوگ این آثار به پژوهشکده هنر فرهنگستان داده شد و پس از رایزنی با موزه‌ی ملی ایران و استقبال رییس کل این موزه، گام‌های آغازین این کار برداشته شد که امیدواریم پیش از زمان برگزاری همایش به انجام برسد.
به گفته‌ی این باستان‌شناس، آگاه نبودن برخی مسوولان و ساکنان منطقه‌ی سیراف، که بیشتر غیربومی‌اند و برای کار در منطقه حضور دارند، نسبت به اهمیت سیراف، زمینه‌ی ویرانی و نابودی کامل این منطقه را فراهم کرده است. آگاهی‌رسانی درست علمی و رسانه‌ای می‌تواند زمینه‌ساز حفاظت بیشتر این منطقه باشد.
او ادامه داد: توانمندی‌های این بندر تاریخی بسیار شگفت‌انگیز است و با وجود بی‌مهری‌های بسیار به عرصه و حریم این بندر باستانی ایرانی که شوربختانه به نابودی این منطقه انجامیده است، همچنان دارای اهمیت است. این بندر نه‌تنها دارای آثار ملموس و در خور نگرش، مانند سازه‌های یادمانی و یافته‌های هنری است که از نگاه ملی دارای ارزش بسیار است.
اسمعیلی جلودار افزود: سیراف مورد توجه پژوهشگران و متخصصان داخلی و خارجی دوستدار حوزه‌ی فرهنگ و تمدن ایرانی است و در هم‌اکنون کارشناسان گوناگون با رویکردهای میان‌رشته‌ای به‌صورت پروژه‌های مستقل با موضوع تخصصی سیراف و یا در پیوند با سیراف در حال پژوهش‌اند. برای کارشناسان حوزه‌ی هنری مربوط به پایان دوران ساسانی و نیز سده‌های نخستین اسلامی نیز سیراف به‌ویژه در حوزه‌ی ارتباطات دریایی دارای اهمیت است و بدون توجه به این منطقه، موضوع ارتباطات هنری و فرهنگی خلیج‌فارس قابل خوانش و درک نخواهد بود.
دبیر علمی همایش «میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج‌فارس» همچنین درباره‌ی پیشینه همایش‌هایی که تاکنون برای این بندر تاریخی برگزار شده است، گفت: مهمترین همایشی که در حوزه‌ی سیراف برگزار شد در سال ۱۳۸۴ خورشیدی به کوشش بنیاد ایران‌شناسی بود که از زمان برگزاری آن ۱۷ سال می‌‌گذرد. دیگر همایشهای برگزار شده نیز در پیوند با خلیج فارس بوده که بخشی از آن به سیراف ویژه شده است. تفاوت بنیادین این همایش شاید در شیوه‌ی نگاه آن به موضوع سیراف است.
رییس انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در ادامه گفت: میراث سیراف و تاثیر آن تنها به موقعیت این بندر و خلیج فارس نیست، بلکه تاثیر این بندر به روشنی در جهان باستان دیده می‌شود. بر این پایه در همایش کنونی بنا است تا سیراف از جنبه‌های هنری، باستان‌شناسی، تاریخی، معماری، شهرسازی، هنرهای کاربردی، مدیریت و حفاظت از محوطه‌های باستانی و … بررسی شود و کوشش خواهد شد تا بستری برای تبادل واپسین یافته‌های پژوهشگران داخلی و خارجی و زمینه‌ای برای پژوهش‌های تازه فراهم شود. در بُعد مدیریتی و اجتماعی نیز بایستگی‌های توجه به سیراف روشن شده تا برای پاسداری این میراثِ پارسی کارهای درخوری به انجام رسد.
او افزود: بنیادی‌ترین آرمان همایش «میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه‌ی خلیج‌فارس»، ارایه واپسین دستاوردهای علمی-پژوهشی کارشناسان و پژوهشگران به جامعه‌ی علمی کشور و همچنین ارایه مستندات علمی مبنی‌بر نام پارسی آن منطقه با توجه به میراث فرهنگی سیراف در خلیج فارس است. افزون‌بر این با برگزاری چنین برنامه‌هایی می‌توان توجه مدیران کلان فرهنگی کشور را به اهمیت سیراف جلب کرد تا از نابودی آثار این منطقه جلوگیری شود. از دیگر آرمان‌های این همایش می‌توان به جلب توجه جامعه‌ی بومی به اهمیت سیراف و نقش آن در دریانوردی جهانی و نیز اهمیت اقتصادی این بندر در حوزه گردشگری فرهنگی و طبیعی اشاره کرد.
سرپرست کاوش بندر باستانی سیراف درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخی این بندر یادآور شد: سیراف یکی از بندرهای باستانی ایران در مرکز خلیج فارس است که برپایه‌ی یافته‌های باستان‌شناسی، دست‌کم از دوران ساسانیان از دید بازرگانی با بخش بزرگی از جهانِ باستان مانند خاور آفریقا، اقیانوس هند، دریای مکران، هندوستان، چین و حتا به‌گونه‌ی غیرمستقیم با کره و ژاپن در پیوند بوده است.
او ادامه داد: ارتباط این بندر به‌ویژه در آغاز دوره‌ی اسلامی گسترش چشمگیری پیدا کرد که پیشینه‌ی بیش‌تری از آن برای بررسی پژوهشگران به‌ویژه باستانشناسان در دسترس است. بی‌گمان بازرگانی، پیوند مستقیمی با جنبه‌های گوناگون زندگی انسان دارد و از این‌رو این پیوند را می‌توان در آثار هنری، معماری، شهرسازی و دیگر جنبه‌های آن دید. در واقع حجم سرمایه‌ی برآمده از این بازرگانی و حضور بازرگانان گوناگون یا کالاهای آن‌ها در سیراف و پشتیبانی از هنرمندان، صنعتگران و معماران به نوعی شکوفایی هنر را با خود به همراه آورد. این آثار هنری را می‌توان در تولیدات سفال‌گران، فلزکاران، هنرمندان گچ‌بری، خطاطان و کتیبه‌نویسان و در حوزه‌ی معماری، خانه‌های اشرافی، دید. از سوی دیگر، کالاهای هنری وارادتی نیز خود زمینه‌هایی را برای رقابت میان هنرمندان ایرانی و غیرایرانی (پارسی و غیرپارسی) فراهم کرد و برآیند آن آثار ارزشمندی است که از سیراف در همه جای جهان برجای مانده است و برای پژوهشگران حوزه‌های گوناگون مانند باستانشناسان، پژوهشگران هنری، معماران، شهرسازان و دیگر حوزه‌ها این فرصت فراهم است تا این بخش از آثار پارسی را بررسی و پژوهش کنند.
این باستان‌شناس به برخی آثار به‌جامانده در سیراف، مانند معماری خانه‌های سیرافی، مسجدهای جامع و کوچک، سیستم انتقال آب، شهرسازی، سنگ‌های گور تزیینی با خط‌های گوناگون کوفی، شامل کوفی مزهر، کوفی مورق، کوفی مشبک به همراه گونه‌هایی ازسفال نقش‌دار، ساده و سفال‌های لعابدار و نیز گچبری‌‌ها و شیشه‌های تزیینی و آثار فلزی و سنگی اشاره کرد و افزود: این آثار مغفول مانده‌اند و جا دارد افزون‌بر باستانشناسان، پژوهشگران در حوزه‌های دیگر نیز توجه و پژوهش‌های خود را بر آن‌ها متمرکز کنند.
اسمعیلی جلودار گفت: اهمیت سیراف سبب شد تا برگزاری همایش مورد توجه پژوهشکده‌ی هنر فرهنگستان هنر قرار گیرد و بنا شد این رویداد با همکاری انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و دیگر نهادهای پژوهشی همچون موزه‌ی ملی ایران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و دانشگاه‌های کشور برگزار شود.
