آیین کهن «شب چله»، و «مهارت ساختن و نواختن عود»به عنوان میراث ناملموس در پروندهی مشترک ایران با افغانستان و سوریه در یونسکو ثبت جهانی شد.
به گزارش ایسنا، پرونده شب چله یا یلدا که ایران در همکاری با افغانستان آن را فراهم کرده است، با وجود کاستیها و دیدگاههای نمایندگان بسیاری از کشورها، سرانجام توانست در هفدهمین نشست کمیته بیندولتها برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شود.
نمایندگان برخی کشورها مانند بنگلادش، ازبکستان، سوئیس، کره جنوبی، عربستان، اسلواکی و چک نسبت به حفاظت از این میراث ناملموس در افغانستان با توجه به وضعیت این کشور و ناامنیهایی که به آن اشاره شد، نگرانیهایی داشتند، درحالیکه کشورهای دیگری همچون مالزی و هندوستان از ثبت این پرونده به نام دو کشور ایران و افغانستان پشتیبانی کردند.
ایران پروندهی شب چله (یلدا) را از سال ۱۳۹۳ خورشیدی، در یونسکو به اشتراک گذاشته بود تا به عنوان میراث ناملموس چندملیتی ثبت شود، اما تا نزدیکبه شش سال پس از آن، هیچ کشوری مشارکت در این پرونده را نپذیرفت. ایران سرانجام این پرونده را مشترک با افعانستان به یونسکو فرستاد.
آیین شب چله ۲۹ آذرماه ۱۳۸۷ خورشیدی، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
در پرونده شب چله، این آیین چنین شناسانده شده است: «یلدا، سالجشن کهنی است که در آن فزونی روشنایی خورشید، نور و حرارت زندگی مورد توجه برگزارکنندگانش قرار میگیرد. انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی برابر با یکم دیماه در تقویم ایرانی است و این تاریخ مصادف با آغاز روند بلندتر شدن روزها در این منطقه است.
در آخرین شب پاییز خانوادهها در منزل بزرگتر فامیل دورهم بر سر سفره شب یلدا جمع میشوند و یلدا را جشن میگیرند. در برگزاری یلدا، کودکان به عنوان مجریان آینده و زنان محور زندگی و خانواده و بسترساز، گردهم آمدن اقوام و دوستان مطرح هستند. بزرگترهای فامیل به عنوان حاملان فعلی و ناقلان این جشن آیینی شناخته میشوند.
در جریان برگزاری بخشهای مختلف یلدا، ارزشهایی چون هویت فرهنگی، توجه به طبیعت و گاهشماری سنتی، ارج نهادن به جایگاه مهم زنان و کودکان در خانواده، آشتی، دوستی، مهماننوازی و آشنایی با محترم شمردن بیانهای گوناگون فرهنگی مورد توجه قرار میگیرند و به نسل آینده منتقل میشوند.
یلدا به سبب شاخصههای اقلیم زیستی مردمان این سرزمین و ارتباط آن با طبیعت و کیهان، از روزگار کهن تا به امروز استمرار داشته است و متناسب با گذر زمان تغییراتی ظاهری در نحوه برگزاری آن دیده میشود اما ساختار و ماهیت آن تغییری نکرده است و همچنان اقوام گوناگون این سرزمینها “یلدا” را برگزار میکنند.»
پیش از ثبت این عنصر ناملموس در یونسکو، در همین کمیته که هماکنون در شهر رباط مراکش با حضور معاون میراث فرهنگی کشورمان درحال برگزاری است، «مهارت ساختن و نواختن ساز عود» مشترک میان ایران و سوریه ثبت شد.
«مهارت ساختن و نواختن عود» بهگونهی مشترک به نام ایران و سوریه در یونسکو ثبت شد
این ساز در هفدهمین نشست کمیتهی جهانی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به رای گذاشته شد که به عنوان هجدهمین میراث ناملموس ایران به صورت مشترک با سوریه در یونسکو ثبت جهانی شد.
به گزارش ایسنا، ایران همزمان که پرونده عود را در سال ۱۳۹۷ خورشیدی، به صورت ملی ثبت کرد، برای ثبت جهانی آن با عنوان «مهارت ساختن و نواختن عود» با برخی کشورهای همسایه رایزنی کرد و در نهایت این پرونده را مشترک با سوریه به یونسکو فرستاد که در پانزدهمین نشست کمیتهی میراث جهانی ناملموس، سال ۱۳۹۹ خورشیدی ریفر شد (ریفر به معنای امکان بررسی پرونده در چرخه یا نشستهای بعدی) است.
در شناساندن ساز عود در یونسکو آمده است: «عود یک ساز زهی زخمهای با بیش از ۱۵۰۰ سال حضور در منطقه مورد اشاره است. این ساز مانند بسیاری دیگر از سازهای زخمهای روی پای نوازنده قرار میگیرد و نوازنده با یک دست انگشتگذاری روی وترها و با دست دیگر به نواختن مضراب میپردازد. کاسه طنینی این ساز گلابیشکل و نسبتاً بزرگ و دسته آن معمولا کوتاه و فاقد دستانبندی است. (در مناطق مختلف با ابعادی متفاوت) بهطوری که وترها بیشتر روی کاسه طنینی امتداد دارند. صفحه چوبی طنینی این ساز مشبک است، این شبکهها که معمولاً نقش مایههای اسلیمی دارند، علاوهبر انتقال صدای کاسه ساز، نقش تزئینی نیز ایفا میکنند. بیشتر انواع این ساز ۱۰ سیمه است که به صورت جفت بسته میشوند. صدای این ساز در محدوده صوتی بم و باریتون است و امکان تولید اسواد ملودیک و هارمونیک در آن فراهم است و در تک نوازی و گروه نوازی به کار میرود.
گستره جغرافیایی این ساز در ایران به خوزستان، بوشهر، هرمزگان، تهران، کردستان و برخی شهرهای بزرگ، مانند شیراز اصفهان، تبریز و مشهد میرسد.»
خوارزمی در «مفاتیح العلوم» نام این ساز را «بربط» آورده و گفته که در اصل «برِبت» است، به معنی سینه بت (مرغابی)؛ چرا که ظاهر آن همانند سینه و گردن مرغابی است.
ایران افزونبر شب چله، پروندههای «هنر ساختن و نواختن رباب» (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان)، «جشن مهرگان» (مشترک با تاجیکستان)، «سوزندوزی ترکمن/ ترکمندوزی» (مشترک با ترکمنستان) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) را در هفدهمین کمیته بیندولتها برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو که هماکنون در مراکش درحال برگزاری است، در نوبت بررسی دارد.
یک پاسخ
پس از این همه سال!! شگفتا!! شگفتا!!! شگفتا!!!!