این روزها دست ما از همه جا کوتاه است. نه خبری از دید‌و‌بازدیدهای نوروزی هست، نه از سفر و گشت‌و‌گذارهای سال نو. ویروس ناپیدایی به دست و پای ما پیچیده و ناگزیریم در خانه بمانیم و شیوه‌ی دیگری برای سپری کردن زمان پیدا کنیم. درست است که روزها کم‌و‌بیش سخت می‌گذرد اما سختی‌ها همیشگی نیست و زودگذرند. بی‌گمان زندگی بسیار زود به سامان پیشین خود برمی‌گردد. حتا می‌توان گذر این روزها را به چشم تجربه‌ای دیگر از زندگی و فرازوفرودهایی که باید از سر گذراند، نگاه کرد.
با این همه، دست روی دست نمی‌توان گذاشت. کارهای بسیاری هست که می‌تواند جایگزین سفر و دیدوبازدید بشود و کنار آمدن با ملال خانه‌نشینی را آسان‌تر کند. یکی از آن جایگزین‌ها، موزه‌گردی مجازی است.
شاید یکی از برنامه‌های نورزوی هر ساله‌ی بسیاری از ما بازدید از موزه‌ها بود. دیدن بازمانده‌ها و یادبودهای پیشینیان که سده‌ها و هزاره‌ها از زمانشان سپری شده است، نه تنها هیجان‌انگیز است بلکه ما را با تاریخ و فرهنگ سرزمین‌مان آشناتر می‌سازد. دیدن جام و سفالی از هزاره‌ها پیش، جامه و پوشش مردمانی دور؛ بسیار دور، ابزار زندگی و دست‌سازهایشان و هر آن چه از گذشته‌ها به جای مانده است، بر سر شوق‌مان می‌آورَد و تاریخ و فرهنگی را پیش‌رویمان می‌گستراند که غرورآفرین است.
اکنون موزه‌ها برای جلوگیری از گسترش بیشتر بیماری کرونا، بسته است. اما برخی از موزه‌های ایران این امکان را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌اند که به جای رفتن به موزه و دیدن آثار تاریخی و هنری از نزدیک، از راه ابزارهای دیجیتالی و هوشمند، آثار تاریخی و هنری را ببینند.
به هر روی، نوروز امسال رنگ‌و‌رویی دیگر گرفته است و باید بیشتر روزها را در خانه سپری کرد. پس می‌توان گفت که زمان دلخواهی برای موزه‌گردی مجازی به دست آمده است. بسنده (:کافی) است با جست‌و‌جویی گذرا در اینترنت، نام و نشان موزه‌های مجازی ایران را بیابیم. ما نیز دیدن چند موزهی مجازی را پیشنهاد می‌کنیم. با سر زدن به تارنمای هر کدام از این موزه‌ها می‌توان به بخش «بازدید مجازی» آن‌ها رفت و از دیدن آثار به نمایش گذاشته شده، بهره‌ها بُرد.
موزهی ایران باستان
نخستین پیشنهاد ما دیدن موزهی ملی ایران (موزهی ایران باستان) است. این موزه دربردارنده‌ی شمار بسیار زیادی از آثار یافته‌شده‌ی باستانی فلات ایران، از دیرینه‌ترین زمان‌ها تا دوره‌های گوناگون تاریخی ایران است.
این موزه با سر درِ باشکوه آن، که برگرفته از نمای ایوان کسرا است، در سال 1316 خورشیدی، گشایش یافت. طراح ساختمان موزه «آندره گدار»، معمار و باستان‌شناس فرانسوی، بود. تا چند سال پیش اشکوب نخست ساختمان ویژه‌ی آثار باستانی ایران بود و اشکوب (:طبقه) دوم به دوران‌های پس از آن اختصاص داشت. اما اکنون آثار تاریخی دوران پس از اسلام ایران در ساختمانی دیگر نگهداری و نمایش داده شده است.
دسترسی به بخش باستانی موزهی ملی ایران از راه مجازی شدنی است. در این بخش، تالارهای موزه و اشیا یافته‌شده از هزاره‌های پیش تا پایان روزگار ساسانیان دیده می‌شود. کهن‌ترین آثار این موزه به دوره‌ی پارینه‌سنگی بازمی‌گردد. آثار این دوره‌ی تاریخی را از راه مجازی می‌توان دید. دیرینگی آثار پارینه سنگی موزه، به بازه‌های زمانی یک میلیون سال تا 12 هزار سال پیش، بازمی‌گردد. در بخش پارینه‌سنگی میانه نیز آثار فراوانی روبه‌روی بازدیدکنندگان مجازی قرار می‌گیرد.
با گردش مجازی از تالارهای موزه می‌توان به آثاری نگاه کرد که به تمدن ایلامی، به ویژه ایلامی میانه، پیوند می‌یابند. آثار تمدن ماد نیز که در تپه‌ها و گستره‌های باستانی حسنلو، نوشیجان، زیویه کردستان و جاهای دیگر یافته شده‌اند، در این بازدید مجازی دیده می‌شوند.
از تمدن‌های هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی نیز آثار پرشماری در موزه هست که مجازی نمایش داده شده‌اند. جام‌های طلا، جام خشایارشا، ریتون‌های طلایی همدان و آثار دیگر در این گردش مجازی دیده می‌شوند.
بخش مجازی تارنمای موزهی ملی ایران (موزهی ایران باستان) دو بخش دارد: بخش نخست «تور مجازی» نام گرفته است و بازدید از تالارهای بخش باستانی موزه را در دسترس کاربران می‌گذارد؛ بخش دیگر «نمایش سه بُعدی اشیا» نام گرفته است. با رفتن مجازی به این بخش از تارنما، می‌توان شماری از اشیا کهن نگهداری شده در موزه را سه‌بُعدی دید و با ریزه‌کاری‌های هر اثر آشنا شد. تارنمای موزه ملی ایران را در این نشانی دنبال کنید:
موزهی سعدآباد
کاخ موزهی سعدآباد دیگر موزه‌ای است که می‌توان آن‌را از راه مجازی بازدید کرد. این موزه چهار دوره‌ی تاریخی را دربرمی‌گیرد. ساخت آن در روزگار قاجار آغاز شد و در دوران پهلوی نخست و دوم کاخ‌هایی به آن افزودند. در روزگاران پس از آن کاربری کاخ دگرگون شد و ویژه‌ی موزه‌هایی شد که اکنون می‌توان مجازی نیز از برخی از آن‌ها دیدن کرد.
دیدن کاخ-موزه‌ها، این امکان را به بازدیدکنندگان می‌دهد که تاریخ را به شیوه‌ای نزدیک‌تر (ملموس‌تر) بشناسند. جدایی کاخ موزه‌ها از موزه‌های دیگر در این است که در موزه‌ها آثار و اشیایی نگهداری می‌شود که از جاهای گوناگون و پُرشمار گردآوری و در کنار هم چیده شده‌اند، اما کاخ موزه‌ها مجموعه‌ی یک‌دستی هستند که محل زندگی و گذران خاندان‌های شاهی بوده‌اند. از این‌رو، ما را باریک‌بینانه‌تر با دوره‌ای (یا دوره‌هایی) از تاریخ رو‌در‌رو می‌کنند. از این دید، کاخ موزهی سعدآباد ارزش‌های بسیاری برای شناخت تاریخ کنونی (معاصر) ما دارد.
می‌توان روزهای خانه‌نشینی ناخواسته‌مان را که بر اثر همه‌گیر شدن ویروس کرونا پدید آمده است، با گردش مجازی در کاخ‌های سعدآباد، گذراند و با دیدن جای‌جای آن با روزگاران سپری شده‌ای از تاریخ ایران آشنا شد.
در این کاخ موزه، 18 کاخ کوچک و بزرگ دیده می‌شود:
کاخ احمدشاهی (کاخ موزهی سبز کنونی). این کاخ اقامتگاه تابستانی پهلوی نخست بوده است؛
کاخ سفید (موزهی ملت کنونی) که اقامتگاه تابستانی پهلوی دوم به شمار می‌رفت؛
کاخ اسود (موزهی هنرهای کنونی)؛
کاخ شمس (موزهی پوشاک سلطنتی)؛
کاخ اشرف (موزهی ظروف سلطنتی)؛
کاخ غلامرضا (موزهی سلاح‌های دربار)؛
کاخ شهرام، پسر اشرف (موزهی نظامی کنونی)؛
کاخ قدیم رضا پهلوی (موزهی بهزاد کنونی)؛
کاخ جدید رضا پهلوی (موزهی دفینه)؛
کاخ فرحناز و علی‌رضا (موزهی میرعماد کنونی)؛
کاخ ملکه‌ی مادر؛ کاخ احمدرضا؛ کاخ عبدالرضا؛ کاخ بهمن پهلوی، پسر غلامرضا؛ کاخ فریده دیبا و سرانجام کاخ لیلا.
از آن میان، موزهی نظامی، موزهی هنرهای زیبا، موزهی آب و موزهی سبز را در بخش مجازی تارنمای کاخ موزهی سعدآباد می‌توان دید.
در بازدید مجازی از موزهی نظامی، سلاح‌ها و نشان‌های دوره‌ی پهلوی نخست و دوم، سلاح‌های سرد دوره‌ی صفویه، اتاق جنگ و سلاح‌های پیشکش شده به دربار پهلوی دیده می‌شود. در فضای مجازی کاخ سبز نیز اتاق غذاخوری، اتاق ناهارخوری خصوصی، اتاق خواب رضاشاه، اتاق کار پهلوی نخست، تالار آیینه، اتاق انتظار و بخش‌های دیگر دیده می‌شود. موزهی هنرهای زیبا دربردارنده‌ی دو تالار است موزهی آب نیز شش تالار دارد که همگی از راه بازدید مجازی دست یافتنی است.
نشانی تارنمای کاخ موزهی سعدآباد و بخش مجازی آن چنین است:
موزهی سینمای ایران
سینما و داستان شکل‌گیری آن در میان ما ایرانیان، آن اندازه شنیدی و هیجان‌انگیز است که یکی از پیشنهادهای موزه‌گردی مجازی ما، دیدن موزهی سینما است. از آن زمان که مظفرالدین شاه قاجار، در سفر اروپایی‌اش، با دستگاه فیلمبرداری آشنا شد و دستور خریداری‌اش را داد، تا زمانی که سینمای ایران در جهان نام و آوازه‌ای یافت، سینمای ما سرگذشت پُرفراز‌و‌نشیبی از سر گذرانده است که یادکردنی و دانستنی است. همه‌ی آن تاریخچه را می‌توان با سر زدن به تارنمای موزه و بازدید مجازی از آن، شناخت و دید.
این موزه در سال 1373 خورشیدی، پا گرفت. اما جای کنونی آن (تهران، باغ فردوس تجریش) در شهریور سال 1381 گشایش یافته است. موزهی سینما دربردارنده‌ی هر آن چیزی است که با گذشته و اکنون سینمای ایران پیوند دارد. هزاران عکس از فیلم‌های سینمایی ایران، در کنار آگهی‌های سینمایی که سر به 2500 آگهی می‌زنند، سندهای تاریخ سینمای ایران، ابزارهای فیلمبرداری، لباس‌های تاریخی، تندیس‌هایی که به سینمای ایران پیشکش شده است و بسیاری چیزهای دیگر، یافته می‌شود و آگاهی‌های ریزبینانه‌ای در اختیار ما می‌گذارد.
این موزه چندین تالار دارد که همه‌ی آن‌ها را می‌توان مجازی دید. تالار نخست تاریخچه‌ی سینمای ایران را نشان می‌دهد. در این بخش می‌توان گذر سینمای ایران از فیلم‌های آغازین تا به امروز را دید. تالار دوم آنچه در سال‌های 1330 تا 1380 خورشیدی، بر سینمای ایران رفته است، بازگو می‌کند. آن سال‌ها از آن‌رو اهمیت دارد که سینمای ایران، گام‌به‌گام، شیوه و سبک خود را یافت و گونه‌ای دیگر از فیلم‌هایی را نشان داد که ویژه‌ی کارگردانان ایرانی بود؛ یعنی فیلم‌هایی که مُهر و شناسه‌ی ایرانی دارند. تالار سوم جایزه‌های بین‌المللی را که سینما و هنرپیشه‌های ایران دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهد. تالار چهارم ویژه‌ی سال‌های جنگ ایران و عراق است و فیلم‌هایی که درباره‌ی جنگ هشت ساله ساخته شد. تالار دیگر به کارهای هم‌میهنان سینماگر ارمنی ویژه شده است. شماری از کارگردانان برجسته‌ی ایران، ارمنی بوده‌اند. آن‌ها در پیشبرد سینمای ایران سهم به‌سزایی داشته‌اند، از این‌رو ویژه کردن تالاری از موزهی سینما به هنر سینماگران ارمنی، کار شایسته‌ای است. یک تالار ویژه‌ی سینمای کودک و نوجوان است و تالار هفتم به صداپیشگان (دوبلورها) و موسیقی فیلم پیوند دارد. با این حساب، گمان نمی‌رود که نکته‌ای درباره‌ی سینمای ایران باشد که نتوان نام و نشانی از آن در این موزه یافت.
افزون بر این‌ها می‌توان با ابزارهای آغازین سینما که در ایران به کار برده می‌شد، آشنا شد. فیلم کوتاهی هم که همراهان مظفرالدین شاه قاجار از او گرفته‌اند، هم‌چنین بخش‌هایی از فیلم‌های تاریخی «حاجی آقا، آکتور سینما» و «دختر لر» در این موزهی مجازی در دسترس است.
به این‌ها باید افزود: بازدید از کتابفروشی و پژوهشکده‌ی موزه به شیوه‌ی مجازی. تارنمای موزهی سینما و دیدن مجازی آن‌را در نشانی زیر دنبال کنید:
در بخش‌های بعدی به مرور دیگر موزه‌های مجازی خواهیم پرداخت.
یک پاسخ
مرسی بسیار دیدنی واموزنده