گزافه نیست اگر گردشگری را ستون اقتصاد این روزهای جهان دانست. جهانی که دیر یا زود منابع طبیعی خود را از دست میدهد و به سرمایههایی چون گردشگری روی میآورد. ایران به عنوان کشوری با دادههای طبیعی و یادمانهای تاریخی و فرهنگی بستری ارزشمند برای گسترش صنعت گردشگری است، ولی نبود برنامهریزی درست و نداشتن چشماندازی رو به آینده دست ما را از این سفرهی گسترده کوتاه کرده است. بهراستی ما کجای جهان ایستادهایم؟
از اینروست که در بیبرنامگی و بیخبری ما گفته می شود که برخی شرکتهای گردشگری در اروپا با حذف تورها و برنامهی سفرِ ایران، عربستان را جایگزین کردهاند.
مهدی اشراقی، تورگردان ایرانیدر اینباره به ایسنا گفت: بعضی از شرکتها و سامانههای رزرواسیون آنلاین گردشگری در اروپا بهتازگی عربستان را به فهرست تورها و مقاصد سفر افزودهاند، درحالی که دیگر اثری از تورهای ایران نیست. پس از برجام، ایران از پرفروشترین برنامههای سفر برخی از این شرکتهای توریستی در اروپا بوده است.
Explore یک شرکت معتبر بریتانیایی است که از سال ۱۹۸۱ میلادی در زمینه سفر و ماجراجویی فعالیت دارد و ۵۰۰ تور در ۱۲۰ کشور جهان اجرا میکند. گردش مالی این شرکت توریستی سالانه ۳۱۵ میلیون یورو گزارش شده است. تورهای خاورمیانهی Explore در اروپا شناختهشده و معتبر است، پیشتر هم تورهای ایران را عرضه میکرد، اما اکنون بهگفتهی اشراقی، تورهای ایران از فهرست مقصدهای سفرش حذف شده، درحالی که مسافرانش را به مقصد تازهای در خاورمیانه یعنی عربستان دعوت کرده است.
در برخی پلتفرمهای رزرواسیون آنلاین نیز دسترسی به برنامههای سفر ایران قطع شده، نمونه این رخداد بهتازگی در Tourradar افتاده است؛ شرکتی که در اتریش پایهگذاری شده و بیش از ۴۰ هزار تور را به نقطههای گوناگون جهان برنامهریزی کرده است. اشراقی، عضو جامعهی تورگردانان ایران در اینباره به ایسنا گفت: «تورردار» یک پلتفرم یا مارکتپلیس (Market Place) جهانی است که شماری از شرکتهای ایرانی بستههای سفر خود را در آن به اشتراک گذاشته بودند. آن زمان به دلیل تحریم و نبود درگاههای بینالمللی، مسافران از طریق این پلتفرم میتوانستند تورهای ایران را به صورت آنلاین خریداری کنند، ولی با تشدید تحریمهای ایران در زمان ریاستجمهوری دونالد ترامپ، ابتدا به طور موقت بستههای سفر ایران از این سایت حذف شد و حالا حسابهای کاربری شرکتهای ایرانی مسدود شده است.
این اتفاقها درحالی رخ داده که ایران از فروردینماه سال ۱۳۹۹ خورشیدی، صدور ویزای توریستی را متوقف کرده و گردشگران خارجی که تا پیش از همهگیری کرونا برای مسافرت به ایران برنامهریزی و هزینه کرده بودند، فعلا امکان انجام چنین سفری را ندارند.
از سوی دیگر، با توجه به وضعیت ناروشن امنیت بهداشتی و واکسیناسیون کرونا در کشور، بسیاری از کشورها فعلا سفر به ایران را مسکوت گذاشتهاند. این درحالی است که کشورهای دیگر در منطقه خاورمیانه از جمله ترکیه، امارات و عربستان به عنوان رقیب جدی، تبلیغات فشرده و گستردهای را حتا در دوران همهگیری کرونا برای جذب گردشگران انجام داده و برنامهریزی خود را برای ازسرگیری سفرهای بینالمللی در آینده نیز روشن کردهاند.
عربستان به عنوان رقیب تازهنفس در خاورمیانه، با واکسیناسیون بیش از ۳۰ درصدِ جمعیت کشورش و همچنین کنترل میزان ابتلا به ویروس کرونا، از آغاز ماه آگوست (نزدیک به دو هفته پیش) مرزهایش را به روی مسافران و گردشگران واکسینهشده باز کرده و بهتازگی هم اعلام کرده است که پس از یک سال وقفه، عمره را با حضور محدود اتباع خارجی برگزار میکند و حالا تورهای ماجراجویانه این کشورِ مرموز از نگاه گردشگران، روی تابلو تبلیغات آژانسهای توریستی اروپا و آمریکا نشسته است.
عربستان از میانهی (:اواسط) سال ۱۳۹۸، زمانی که تابو محدودیت ویزا را برای گردشگران خارجی برداشت، خود را به عنوان رقیب جدی در خاورمیانه مطرح کرد. اکنون هم روزنامههای اسپانیایی گزارش کردهاند عربستان سعودی برای تغییر دادن مقر سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) از مادرید تمایل نشان داده است.
تا پیش از سال ۲۰۱۹، ورود زنان مجرد به این کشور تقریبا نشدنی بود، اما از ۲۸ سپتامبر آن سال، با صدور ویزای فرودگاهی و اینترنتی برای اتباع ۴۹ کشور، این محدودیت برداشته شد. با سقوط بهای نفت در سال ۲۰۱۵، عربستان طرحی را کلید زد که تا سال ۲۰۳۰ با اصلاح نظام اقتصادی و کاستن میزان وابستگی به درآمد نفت، شمار گردشگران داخلی و خارجیاش را به عدد ۱۰۰ میلیون نفر برساند که البته بسیاری این چشمانداز عربستان را «رؤیایی فانتزی» و یا «جاهطلبی مقامات سعودی» تعبیر کردهاند.
غفلت از بیشفعالی رقیبان جدیای همچون عربستان درحالی است که در یک سال گذشته به رغم درخواستهای پیدرپیِ کنشگران گردشگری در ایران برای تعیین تکلیف ویزای توریستی، هنوز برنامهی روشنی برای صدور این ویزا و ازسرگیری سفر گردشگران خارجی به ایران تعیین و اعلام نشده است. از سوی دیگر، به خاطر ملاحظهها و انتقادهای ستاد کرونا به موضوع سفر، سرپرستان (:متولیان) گردشگریِ ایران در بازار بینالمللی و جهان تبلیغات، دست به سکوتی طولانی زدهاند که این بیم را در پی دارد که با ادامه این رَویه، ایران از دیگر رقیبان خاورمیانه عقب و حتی بازبماند.
