توران‌پشت، با دیرینگی پنج هزار ساله یکی از روستاهای کهن شهرستان تفت در استان یزد است که به دستور توران‌دخت دختر خسروپرویز در جایی که پیشتر قهستان، قناتستان با داشتن قنات‌های بی‌شمار، نامیده می‌شد، بنیاد شده است. در کتاب ایران در آستانه یورش تازیان، آمده که پس از مرگ اردشیر سوم پیشینیان خسرو پرویز باقی نمانده بودند پس سپاه تیسفون (پایتخت ساسانی) وی را به شاهی برگزید. انگیزه پادشاهی پوراندخت نبودن مردانی برای پادشاهی نبود بلکه برگزیده شدن وی را به این جایگاه از بنیاد تمدن و فرهنگ درخشان و گستره ایران زمین دانسته که در آن زنان فرهیخته به پایگاه‌های بلند می‌رسیده‌اند.
در تاریخ مقدسی، درباره‌ی آتشكده‌ی استینا چنین آمده است: ملكه توران‌دخت ساسانی، دختر خسروپرویز در زمان پادشاهی خود در قهستان یزد، بنای آتشكده‌ی استینا و دژی را بساخت كه امروزه به توران‌پشت نامور است. ویرانههای آتشكده‌ی استینا بر بلندی‌های روستای توران پشت یزد در محله‌ای كه اكنون «كلات‌استینا» یا «كلات استینگ»، نامیده می‌شود، برجا مانده است، محله‌ای در مركز روستا. سازه‌ی این یادمان تاریخی، همچون آتشكده‌های روزگار ساسانی با سنگ و ملات ساروج، ساخته شده و در بخش‌های ویران‌شده‌اش، برجا مانده‌های كاشی‌های فیروزه‌ای به چشم می‌خورد. ویرانی‌هایی که کم‌توجهی نهادهای مسوول برای بازسازی و پاسداشت این میراث گران‌مایه و ارزشمند تاریخ ایران را بازگو می‌کند. میراثی که قرن‌ها فرهنگ و هنر پیشینیان را در دل دارد.
یادمان‌های تاریخی به‌جا مانده از زمان ساسانیان در این روستا، پیشینه‌ی زندگانی چند هزار ساله را نشان می‌دهد. قلعه‌ی توران پشت وابسته به دوره ساسانیان، آتشکده‌ی استینا، آب انبار سنگی، سنگ نوشته‌های خوره، مسجد جامع (محراب سنگی قرن پنجم)، آرامگاه و گنبد شیخ جنید توران‌پشتی، مقبره و گنبد چهل دختران، گنبد پیر مراد، گنبد سید گل‌سرخ، تخت رستم، حسینیه و نخل تاریخی، بقایای آسیاب آبی، غارهای تاریخی از دسته یادمان‌های به‌جا مانده در روستای توران پشت هستند. روستایی که با داشتن سازه‌های ارزشمند تاريخی و همچنين زیست‌بوم بی‌همتا همچون چشمه‌های جوشان آهكی، می‌توانست در دسته روستاهای هدف گردشگری جا گیرد.
گزارش ایسنا یزد از این روستای تاریخی با عنوان «توران پشت، روستایی به قدمت یزدگرد سوم» را در ادامه می‌‌خوانید:
ایسنا/یزد توران پشت روستایی متعلق به عصر ساسانی است که نه تنها قدمت آن بلکه تاریخ و طبیعت و فرهنگ کمتر دیده شده این روستا آنچنان زیباست که محال است با معرفی بیشتر آن، مورد اقبال قرار نگیرد.
روستای توران پشت روستایی از توابع شهرستان تفت و با فاصله نسبتاً دوری از مرکز شهرستان است که توران‌دخت ساسانی دختر یزدگرد سوم بر فراز تپه‌ای با عنوان «توران گرد» آن را بنا نهاد؛ روستایی که امروزه یکی از مهمترین و زیباترین روستاهای تاریخی یزد محسوب می‌شود.
«توران پشت» که در تلفظ عامیانه «تورون پشت» خوانده می‌شود، یکی از آبادی‌های معتبر و بسیار کهن یزد و از توابع شهرستان تفت است که قدمت آن به پیش از اسلام و دوران ساسانی بازمی‍گردد و در متون تاریخی یزد و به نقل از جامع مفیدی یکی از مورخان بزرگ تاریخ به «توران دخت ساسانی» دختر یزدگرد نسبت داده شده و نقل می‌شود که این بانوی پارسی، روستا را در منطقه‌ای به نام «قناتستان» ایجاد کرده است.
در یک فرسنگی توران پشت بر فراز کوهی بلند، قلعه‌ای بلند بنا شده است که ظاهراً هم دوره با نارین قلعه میبد است و در جامع مفیدی در مورد ارتفاع آن نیز اغراق شده و ارتفاع آن را به گونه‌ای توصیف کرده که انگار دست ستاره به آن نمی‌رسد اما این قلعه بسیار زیبا دارای دری سنگی و بزرگ است که در گذشته دچار آسیب و شکستگی شده است.
توران پشت، قبرستانی سنگی و دست نخورده نیز دارد که همچنان قبور کهن آن به چشم می‌خورند و بر تپه‌ی مجاورش هم آتشکده‌ای منسوب به دختر ساسانی به نام «استینان» قرار دارد.
بقعه «پیرمراد» بنای سنگی شش ضلعی است که سقف و نیمی از اطراف آن نابود شده ولی دو درگاه آن پابرجاست. این بقعه در پای تپه‌ای قرار دارد و بقعه «سید گل سرخ» بالاتر از آن قرار گرفته است.
این روستای تاریخی و بسیار زیبا قدمگاه و مسجدی بازمانده از دوران اسلام را در خود جای داده که برای مردم محلی بسیار با ارزش است البته «مسجد توران پشت»، خود بنایی تاریخی و بزرگ است که سقف آن نسبت به سقف‌های گنبدی شکل مساجد یزد، صاف‌تر و به اصطلاح معماری تیرپوش دارد.
این روستای با ارزش تاریخی هر چند بناهای دیگری با قدمت زیاد دارد اما مانند سایر مناطق تاریخی یزد هنوز مورد توجه آنچنانی واقع نشده اما این در حالی است که بدانید این روستا، طبیعتی بسیار بکر و زیبایی نیز دارد که جدای از تاریخ و ارزش تاریخی آن، ارزش طبیعی بسیار بالایی دارد و از زیستگاه های مهم یزد محسوب می‌شود و چشمه‌های رنگی معدنی به آن جلوه و شکوه ویژه‌ای بخشیده است.
