پژوهش‌های صورت گرفته در ششمین فصل کاوش در گورستان باستانی «لیارسنگ‌بُن» گمانه‌ی پیوند مستقیم نوع و وسعت گورهای این گورستان با رتبه و جایگاه اجتماعی افراد دفن‌شده در آن را پیش کشیده است.
به گزارش میراث‌آریا به‌گفته‌ی روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ولی جهانی سرپرست گروه باستان‌شناسی نهم امردادماه ۱۴۰۰ خورشیدی، با اعلام این خبر گفت: «مجموعه باستانی لیارسنگ‌بُن، پیرامون دهستان سُمام بخش رانکوه شهرستان املش استان گیلان محوطه‌ای گسترده (نزدیک‌به ۲۷هکتار) و در منطقه‌ای سخت‌گذر (:صعب‌العبور) و دور از دسترس جای گرفته است.»
او با اشاره به اینکه کاوش نجات‌بخشی این مجموعه با وجود فعالیت‌های باستان‌شناسی در سال‌های ۱۳۹۳، ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ ناتمام ماند یادآوری کرد: برآیند پژوهش‌های صورت‌گرفته بر روی گورآوندهای آن نشان‌دهنده‌ی ارتباطات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای باشندگان دامپرور و در عین حال جنگجوی این محوطه با سرزمین‌های دور و نزدیک از جمله اقوام ساکن در کرانه‌های شمالی دریای کاسپی همچون استپ‌های جنوب روسیه و یا ارمنستان امروزی به‌ویژه همزمان با دوره اشکانی است.
این باستان‌شناس در ادامه از انجام ششمین فصل از پژوهش‌های میدانی مجموعهی باستانی لیارسنگ‌بن املش، خبر داد و گفت: این مجموعهی باستانی، یک محوطه‌ی گورستانی و شواهد پراکنده‌ای از جایگیری(:استقرار)های دوران تاریخی تا سده‌های میانی دوران اسلامی است.
سرپرست گروه باستان‌شناسی افزود: «در فصل ششم با کاوش در ۴ کارگاه در بخش گورستانی این مجموعه با گستره‌ای نزدیک‌به ۲ هکتار، ۱۹ گور (۲۱ تدفین) از انواع چاله‌ای، دخمه‌ای و خمره‌ای شناسایی شد و داده‌های ارزشمندی مانند ظرف‌های سفالی گوناگون و اشیا با کاربری روزمره و جنگ‌افزارهایی ساخته‌شده از آهن، در کاوش از این گورها به‌دست آمد.
جهانی یادآور شد: گورهای نوع چاله‌ای که ساختار ویژه‌ای ندارند و چاله‌ای بیشتر بیضی‌شکل هستند، شمار بسیاری از گورهای به‌دست‌آمده در این گورستان را دربر می‌گیرد.
وی افزود: گورهای دخمه‌ای که نمونه‌های درخور سنجش با آن‌ها تاکنون در ایران به‌جز در منطقه‌‌ی مورد پژوهش، در چند محوطه گورستانی واقع در استان مازندران و چندین محوطه در شمال، شمال‌غرب و شمال‌شرق دریای کاسپین یافت شده، دارای یک چاله‌ی عمودی با ساختار ویژه است که به اتاقکی دخمه‌مانند می‌رسد.
به‌گفته‌ی این باستان‌شناس، تاکنون چند نمونه از گورسپاری(:تدفین)های نوع خمره‌ای نیز در این گورستان شناسایی شده که درخور سنجش با شیوه‌های گورسپاری رایج دوره‌‌ی اشکانی در فلات ایران است.
او افزود: این‌گونه گورهای به‌دست‌آمده در این محوطه را می‌توان با شماری از گورها که در کاوش‌های گروه ژاپنی در بلندی‌های (:ارتفاعات) خاوری گیلان (دیلمان) در دهه‌ی ۶۰ میلادی مورد شناسایی قرار گرفت و نیز با گورخمره‌های شناسایی‌شده در برخی از محوطه‌های دشت مغان سنجید.
سرپرست گروه باستان‌شناسی گفت: پژوهش‌های صورت‌گرفته تاکنون، نشان می‌دهد که به‌گمانی نوع گورهای مورد استفاده در این گورستان رابطه‌‌ی مستقیمی با جایگاه اجتماعی افراد دفن‌شده در آن داشته و به‌گمان می‌رسد که وسعت هر یک از این گورها نیز بسته به جایگاه اجتماعی فرد دفن‌شده در آن، متغیر است.
جهانی در پایان یادآوری کرد: پژوهش‌های گونه‌شناختی صورت‌گرفته، به‌‌گونه‌ی کلی نشانگر تعلق گورآوندهای به‌دست‌آمده به بازه زمانی میانه‌ی دوره‌‌ی اشکانی تا پایان عصر ساسانی است که این تاریخ‌گذاری، پیش‌تر و در نتیجه‌‌ی انجام آزمایش‌های سالیابی به روش رادیو کربن (C۱۴) به تایید رسیده بود.
