در بخش‌های (۱) تا (۸) خاطراتِ زنده‌یاد شاهرخ کشاورزی؛ دوران کودکی، آغاز دبستان تا دیپلم‌گرفتن از دبیرستان البرز و دانشجویی در دوره شبانه دانشسرای‌عالی، اجرای برنامه‌های موسیقی و کار در پالایشگاه نفت پارس و چگونگی سرپرستی و اجرای موسیقی در جشن‌های نوروز، مهرگان و سده و تدریس در فیروزبهرام، جشن دبیرستان ایرانشهر و خاطراتی از دبیرستان، هم‌چنین ویرداشت‌های ایشان از برگزاری جشن هشتادسالگی دبیرستان فیروزبهرام، بزرگداشت‌ها در مراسم پاداش واستار، تدریس در دبیرستان مطهری و خاطراتی از آنجا و بازنشستگی از خدمت دولتی در مهرماه ۱۳۵۷ خورشیدی را باهم خواندیم.
خاطراتِ آقای کشاورزی ما را با زندگی مردم در هشتاد سال گذشته، تاریخچه آموزشگاه‌های زرتشتی کرمان و تهران و چگونگی اجرای برنامه‌های موسیقی در آن روزگاران آشنا می‌کند.
از خانواده ایشان به‌ویژه همسر، فرزندان و برادران ایشان، خواهش‌مندم در کامل کردن این خاطرات، به‌ویژه در زمینه عکس‌های قدیمی و کودکی ایشان من را یاری دهند. هم‌چنین اگر دنباله این خاطراتِ آموزنده را دارند، برای ویرایش در اختیارم قرار دهند تا پس از انتشار در سایت «امرداد»، آن را به صورت کتاب منتشر کنم.
با پوزش از دیرکرد انتشار، اینک بخش (۹) این خاطرات:
من و موسیقی
زندگی‌نامه هنری من در رشته موسیقی از سال ۱۳۳۳ خورشیدی آغاز شد. از این سال به آموختن موسیقی با روش علمی و نُت‌خوانی و نوازندگی ویولن پرداختم. استادم «مهدی صدیق»، معلم موسیقی مدارس کرمان بود. برادرم پرویز هم به همراه من تار می‌آموخت.
از نوروز ۱۳3۵ تا سال ۱۳۳۷ با تشکیل گروه موسیقی «کانون هنر» متشکل از دانش‌آموزان موسیقی‌دان دبیرستان ایرانشهر کرمان و سرپرستی آنها، به اجرای برنامه‌های موسیقی در سالن بزرگ این دبیرستان در جشن‌های نوروز و مهرگان و سده و دیگر مراسم پرداختم. برای اجرای برنامه موسیقی بسیار شاد و جالبی که در دوم نوروز 1335 با این ارکست اجرا کردیم، یک مدال نقره که نام دبیرستان ایرانشهر و تاریخ سال ۱۳۳۵ بر آن نقش بسته بود، به همراه تقدیرنامه از مدیر دبیرستان دریافت کردم. متن تقدیرنامه که با خط خوش توسط مانکجی کشاورزی، دبیر فیزیک دبیرستان ایرانشهر نوشته شده بود از این قرار است: آقای شاهرخ کشاورزی نظر به این‌که در نمایشات دبیرستان به‌خصوص در قسمت ارکستر جشن نوروزی ۱۳۳۵ فعالیت قابل ملاحظه‌ای ابراز نموده‌اید، از طرف دبیرستان ایرانشهر به دریافت یک قطعه مدال نقره موفق شدید. این مدرسه ترقی روزافزون شما را خواستار است. رئیس دبیرستان ایرانشهر کرمان، برزو آمیغی. مهر دبیرستان و امضای مدیر.
در سال ۱۳۳۶ مقام اول در رشته نوازندگی ویولن را بین شرکت‌کنندگان این رشته از دبیرستان‌های تمام شهرهای استان کرمان کسب کردم و در اردوی هنری دانش‌آموزان کشور که در تابستان ۱۳۳۷ در باغ منظریه تهران تشکیل شد، شرکت کردم.
گروه موسیقی سازمان فروهر
با تشکیل گروه موسیقی سازمان جوانان زرتشتی تهران (فروهر) و رهبری آن از سال ۱۳۳۸ تا پایان ۱۳۴۲، به اجرای برنامه‌های ویژه در جشن گشایش سازمان فروهر در سالن باشگاه آرارات (۱۳۳۹) و اجرای برنامه‌های نوروزی سال‌های ۴۰ ۴۱ و ۴۲، به مناسبت زادروز اشوزرتشت و جشن مهرگان و جشن سده، در سالن باشگاه آرارات و دبستان گیو پرداختم. در پاییز ۱۳۴۲ به همراه ارکست پاپ سازمان فروهر خوانندگی علی نظری و رهبری اینجانب در تلویزیون ایران برنامه‌ای اجرا شد. در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۹ به آهنگسازی و نوازندگی ویولن در ارکستر رادیو کرمان و اجرای ترانه‌های ایرانی و محلی کرمانی پرداختم که از رادیو ایران و رادیو کرمان پخش می‌شد.
در جشن شب یلدا ۱۳۸۱ که در سالن فعلی سازمان فروهر برگزار شد، به همراه ویولن اینجانب و تار استاد سیروس دولت‌زاده و تنبک هدیه کشاورزیان، چند ترانه شاد و دلنشین و پرخاطره با صدای شهرزاد کشاورزی دختر هنرمند استاد داریوش کشاورزی موسیقی‌دان برگزار شد. ارکستر پیشکسوتان موسیقی ایرانی سازمان فروهر را در همین سال ترتیب دادم و شروع به تمرین کردیم. با همت و همکاری داریوش فرزانه دو برنامه موسیقی در بهمن‌ماه ۱۳۸۱ در تالار سازمان فروهر و در جشنی به نام «به یاد گذشته؛ موسیقی هنری اهورایی است»، اجرا کردیم. در این گروه موسیقی هنرمندانی که ۴۰ سال پیش در جشن‌های سازمان فروهر شرکت کرده بودند، حضور داشتند و بزرگداشت آنها نیز به حساب می‌آمد. در این ارکست شاهرخ کشاورزی نوازنده ویولن و رهبر ارکستر، سیروس دولت‌زاده نوازنده تار، پرویز کشاورزی نوازنده تار، فرهنگ فلاح‌زاده نوازنده تنبک، که هر یک بیش از ۵۰ سال سابقه آشنایی و اجرای موسیقی ایرانی داشته‌اند. شهرزاد کشاورزی خواننده و هدیه کشاورزیان نوازنده دف، از هنرمندان جوان سازمان فروهر شرکت داشتند و ترانه‌هایی از ساخته‌های استادان موسیقی ایران؛ پرویز یاحقی، مهندس همایون خرم، حبیب‌الله بدیعی، روح‌الله خالقی و علی‌اکبر شیدا اجرا کردند.
در این همایش ضمن سخنرانی؛ گفتم که هرگز پرداختن به کارهای هنری به‌ویژه موسیقی توسط جوانان علاقمند نمی‌تواند مانعی در پیش راه تحصیلات علمی آنها باشد. بلکه آرامش‌بخش بوده و خستگی فکری ناشی از مطالعه درس‌ها را برطرف می‌کند. امروزه حتی از موسیقی در روش (موزیک درمانی) برای برطرف کردن خستگی و افسردگی استفاده فراوان می‌شود. در همین جا یکی از دانش‌آموزان هنرمند و موسیقی‌دان دوران دبیرستان فیروزبهرام، دکتر رستم خوبیاری را نام برد که در همان دوران ضمن این‌که دستیار من در کلاس درس بود و شاگرد ممتازی هم شد، و به خاطر آوردن امتیاز ۹۵ درصد به بالا در تست‌های زیست‌شناسی کنکور سراسری موفق به دریافت یک سکه طلا از دبیرستان هم شد، با علاقه و پشت‌کار فراوان به فراگیری ویولن نزد استاد مجلسی، نوازنده ویولن و کمانچه پرداخت. و در دوران دانشجویی در ارکست‌های سازمان فروهر هم شرکت داشت. از همه شرکت‌کنندگان در همایش خواستم به افتخار او کف بزنند. دکتر خوبیاری در کنارم بود، بلند شد و از همه سپاسگزاری کرد. اکنون که در بهمن‌ماه ۱۳۹۳ این یادداشت‌ها را می‌نویسم؛ چند بار دیگر هم دکتر خوبیاری را دیدم که ازدواج کرده و ساکن آمریکاست و سال پیش در دیداری گفت که دارد فوق تخصص قلب می‌گیرد.
همایش پنجم موسیقی کانون دانشجویان
در روزهای پنجم و ششم آذرماه ۱۳۸۳، به مناسبت پنجاهمین سال آشنایی و اجرای موسیقی ایرانی، اینجانب توسط گروه موزیک پاپ طوفان به هم‌نوازی ویولن در این گروه شدم تا در همایش پنجم موسیقی کانون دانشجویان زرتشتی اجرای برنامه داشته باشیم که با خوشحالی پذیرفتم. تمرین‌ها شروع شد و در آن دو شب که در جشن‌گاه خسروی انجمن زرتشتیان تهران برگزار می‌شد، برنامه موسیقی هنرمندانه و بسیار جالبی را اجرا کردیم. طبق برنامه چاپ شده این همایش که در اختیار دارم، در کنار دیگر گروه‌های موسیقی زرتشتی مانند گروه چکاوک به سرپرستی و نوازندگی تار بهزاد کیقبادی، گروه مشترک اهورا و کرمان به سرپرستی و نوازندگی تار فریدون نیکنام و خوانندگی شهرزاد کشاورزی، گروه دف‌نوازی سازمان فروهر به سرپرستی فرین فرودی، گروه موسیقی سازمان فروهر به سرپرستی تورج خدابخشی، گروه کُر سازمان فروهر به رهبری کیوان میرهادی و گروه طوفان به سرپرستی اردشیر ایران‌خواه؛ ترانه‌های سیمین‌بری، الهه ناز و سرای امید را با هنرنمایی شاهرخ کشاورزی ویلون، فرشید جوانمردیان خواننده، اردشیر ایران‌خواه کیبرد، بیژن کشاورزی، درام و امید وجدانی گیتار، برنامه‌های خود را اجرا کردند و تقدیرنامه‌هایی نیز از طرف کانون دانشجویان دریافت داشتند.
موسسه فرهنگی ـ هنری مهرداد آبادیان
در سال ۱۳۸۳ به خواسته مهرداد آبادیان، یکی از دانش آموزان سال ۱۳۴۳ دبیرستان ایرانشهر کرمان، برای تاسیس یک موسسه فرهنگی ـ هنری در تهران دعوت شدم تا با همراهی خداداد شهریارزاده از مدیران سابق دبیرستان فیروزبهرام، با فرستادن مدارک لازم سه نفری به عنوان هیان موسس بتوانیم مجوز افتتاح آن را از وزارت ارشاد اسلامی بگیریم. اینجانب تمام مدارک تحصیلی، فرهنگی و هنری که داشتم به همراه عدم سوءپیشینه و آزمایش عدم اعتیاد تحویل دادم که با مدارک دو نفر دیگر به وزارت ارشاد اسلامی فرستاده شد.
در این فاصله یک ساختمان سه طبقه قدیمی در خیابان انقلاب، کوچه سعید، بن‌بست نائینی، روبروی در دبستان گیو، برای همین منظور خریداری شده بود که توسط مهندس فروغی با زیبایی و مهارتی ویژه در حال بازسازی بود. حیاط وسیع آسفالت‌شده با دو دستشویی در کناره ابتدایی آن. زیرزمین با در ورودی چوبی بسیار قدیمی باز می‌شد و تمام محوطه این بخش که نام «گنجینه» بر خود داشت، برای نمایش اشیاء عتیقه و دیدنی توسط دختر هنرمند مهرداد که مهدیس آبادیان و دانشجوی رشته هنر بود، به یاری هم‌دوره‌هایش به شکل موزه‌ای کوچک اما بسیار دیدنی و پرارزش طراحی شده بود که در ویترین‌های آن انواع کلکسیون‌ها و اشیاء قدیمی مانند انواع چپق، تسبیح، کتاب‌های خطی، سکه‌های قدیمی، انگشترهای قدیمی، سماورهای قدیمی روسی، آشپزخانه قدیمی کرمانی با تنور نانوایی و چند اجاق خشت‌وگلی و کماجدون و دیگ‌های مسی کوچک و سینی‌های مسی کنگره‌دار بزرگ سفیدشده و … جالب این‌که در حیاط‌خلوت وصل به آشپزخانه، یک چرخ چاه چوبی قدیمی با ریسمان و دلو لاستیکی که در قدیم برای کشیدن آب از چاه استفاده می‌شد به تماشا گذاشته شده بود که به همراه خیلی وسایل قدیمی زرتشتیان به‌ویژه در کرمان این گنجینه را پربارتر کرده بود. در طبقه میانی یک سالن کتابخانه و کنار آن اتاق دفتر موسسه و کلاس‌ها با صندلی‌های چوبی تک نفره قرار داشت. در طبقه سوم هم سالن بزرگ برای همایش مراسم و جشن‌ها بود که سقف ضد انعکاس صدا (آکوستیک) و یک سن زیبا و پنجره‌های رو به حیاط با شیشه دوجداره برای جلوگیری از خروج صدا کار گذاشته شده بود. وسایل صوتی و تصویری و نور مناسب و صندلی‌های یکنواخت و شیک، این سالن را مجهز نشان می‌داد. در طرف در کنار سالن دو کلاس هم آماده شده بود. هیات موسس جلساتی داشتیم و برنامه‌های آینده را طراحی و درباره نام موسسه گفتگو می‌کردیم تا به ارت ارشاد پیشنهاد شود، که بیماری فرصت نداد و با کمال تاسف مهرداد آبادیان درگذشت و ما دوستان و خانواده‌اش را تنها گذاشت. روانش شاد و یادش گرامی باد. چندی بعد همسرشان میترا غیبی را به عنوان جانشین ایشان طی نامه‌ای به وزارت ارشاد معرفی کردیم که پس از ارسال مدارک، مدتی بررسی آن طول کشید تا این‌که پاسخ لازم را دادند و ایشان به عنوان رئیس هیئت مدیره و مدیرمسئول موسسه فرهنگی ـ هنری مهرداد آبادیان تایید شدند و مجوز گشایش این موسسه صادر شد. ابتدا تابلو آن با این متن ساخته و بر سر در ورودی نصب شد: موسسه فرهنگی ـ هنری مهرداد آبادیان، موسیقی و هنرهای تجسمی، دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اهداف موسسه فرهنگی هنری مهرداد آبادیان از این قرار بود: ۱. طراحی و برگزاری دوره‌های آموزش کوتاه مدت و بلندمدت آزاد فرهنگی ـ هنری. ۲. تلاش در جهت شناساندن فرهنگ و تمدن ایران در داخل و خارج از کشور. ۳. تلاش در جهت گردآوری آثار فرهنگی و هنری به منظور کمک به حفظ و حراست از آثار فرهنگی و هنری. ۴. برقراری ارتباط با مراکز فرهنگی و هنری داخل و خارج از کشور. ۵. برگزاری جلسات فرهنگی، هنری و ادبی. در این موسسه فرهنگی هنری میترا غیبی رئیس هیئت مدیره و مدیرمسئول، مهدیس آبادیان عضو هیات مدیره و مدیر داخلی، خداداد شهریارزاده عضو هیئت مدیره و مدیر امور مالی، شاهرخ کشاورزی عضو هیئت مدیره و مدیر امور هنری بودند که همگی به طور افتخاری همکاری داشتند .
گشایش موسسه
در بعدازظهر روز ۱۱ آذرماه ۱۳۸۴، مراسم گشایش موسسه فرهنگی هنری مهرداد آبادان با حضور گروهی از دعوت‌شدگان در سالن موسسه برگزار شد. در این برنامه؛ پس از سخنرانی نماینده محترم زرتشتیان، گزارشی از چگونگی و اهداف تشکیل این موسسه توسط میترا غیبی مدیرمسئول و بعد سخنانی پیرامون فعالیت‌های انجام شده توسط مهدیس آبادیان عضو هیئت‌مدیره بیان شد و همگی به روح پاک شادروان مهرداد آبادیان که چنین هدف‌هایی را دنبال می‌کرد درود فرستادند. در بخش بعدی برنامه با اهدای تابلوهای لوح تقدیر از زحمات مهندس فروغی و خداداد شهریارزاده و اینجانب که هر یک با همکاری صمیمانه و افتخاری خود باعث گشایش این موسسه فرهنگی ـ هنری شدیم، سپاسگزاری شد. در پایان برنامه دکلمه شعری پرشور و زیبا از فریدون مشیری توسط مهدیس آبادیان به همراه نوای ویولن اینجانب در دستگاه ماهور اجرا شد که مورد پسند و شادی همگان قرار گرفت. پس از آن با مراسم پذیرایی و بازدید از قسمت‌های مختلف موسسه، به‌ویژه بخش گنجینه و کتابخانه و کلاس‌ها، این همایش به پایان رسید. متاسفانه این موسسه پس از چند سال فعالیت تعطیل شد و گنجینه آن به خانه هنرمندان زرتشتی هدیه شد که در آنجا نگهداری شده و مورد بازدید همگان قرار می‌گیرد.
پنجاهمین سال بنیانگذاری سازمان فروهر
در اسفندماه ۱۳۸۹ برای شرکت در جشن پنجاهمین سال بنیادگذاری سازمان جوانان زرتشتی فروهر به سالن مارکار دعوت شدم. ابتدا از نمایشگاهی که ترتیب داده شده بود دیدن کردم. در این نمایشگاه دو چیز که برایم پرخاطره بود، دیدم: اول ـ طبل (درام) یاماها بود که در اولین سال گشایش سازمان فروهر به بهای ۵۰ تومان خریداری شده و در برنامه جشن‌های سال‌های ۳۹ تا پایان ۴۲ سازمان فروهر، به ترتیب فرهنگ فلاح‌زاده، منوچهر کشاورزی و ایرج آبانی نوازندگی آن را در ارکستر جوانان زرتشتی بر عهده داشتند. دوم ـ یک دستگاه ضبط‌صوت آلمانی برقی که با نوار ریل کار می‌کرد و از آن برای پخش موزیک آرم سازمان فروهر که ساخته من بود و توسط ارکستر سازمان به‌خوبی اجرا و ضبط شده بود و در اول همه مراسم و جشن‌های سازمان پخش می‌شد. در ضمن موزیک متن، دکلمه‌ها و یا صحنه‌هایی از نمایش‌ها و اجرای حرکات موزون در برنامه‌ها از این ضبط‌صوت استفاده می‌شد و تمام آهنگ‌هایی که در برنامه‌های مختلف با ارکسترهای پاپ و سنتی روی سن اجرا کرده بودیم، توسط همین دستگاه ضبط کرده بودیم که بعداً آنها را از نوار ریل به نوار کاست منتقل و سپس تبدیل به سی‌دی کردم و اکنون هم این آهنگ‌ها با گذشت ۵۰ سال قابل پخش و شنیدنی و یادگار پر ارزشی برایم است. در همین نمایشگاه شماره ویژه پنجاهمین سال گشایش سازمان فروهر که تازه چاپ و منتشر شده بود، به من و دیگر دوست‌دارانی که آمده بودند هدیه شد. در این شماره ماهنامه فروهر نوشتاری با عنوان «یادی از گذشته‌های پرخاطره»؛ شامل خاطراتی که از برگزاری جشن‌های سازمان فروهر، از جشن گشایش سال‌های ۱۳۳۹ تا پایان ۱۳۴۲ و اجرای موسیقی پاپ به خوانندگی علی نظری در تلویزیون ایران داشتم به همراه عکس‌های بسیار جالب و دیدنی و پرخاطره از تمام اجراهای ارکست‌ها هنرمندان و میهمانان چاپ شده بود. (ویژه‌نامه ۵۰ سالگی سازمان جوانان زرتشتی تهران فروهر، سال ۴۴ مهر و آبان ۱۳۸۹، شماره ۶۴۱)
در جشن باشکوه ۵۰ سالگی سازمان فروهر که با حضور نماینده محترم ایرانیان زرتشتی و رئیس انجمن زرتشتیان تهران و دیگر شخصیت‌ها و کارگزاران و هنرمندان پیشین این سازمان و دیگر دوستداران تشکیل شده بود، ابتدا سی‌دی آهنگ‌های ساخته شده خود را که با ارکسترهای سازمان فروهر و رادیو کرمان و در تلویزیون ایران اجرا و ضبط شده‌اند، به مناسبت ۵۰ سالگی این سازمان به دکتر پرویز اهورایی اهدا کردم. آن را به مهندس جمشیدی گرداننده، و پرویز منوچهرپور مجری برنامه سپردند که بخشی از این آهنگ‌ها در فاصله نیم ساعت آنتراکت و پذیرایی در سالن پخش شد و مورد توجه و تشویق شرکت‌کنندگان قرار گرفت و دعوت شدم تا گفتگویی با حاضرین داشته باشم که ضمن سپاس از محبت آنها، گوشه‌ای از خاطره خود را پیرامون چگونگی اجرای برنامه موسیقی با ارکستر سازمان فروهر و خوانندگی علی نظری خواننده مشهور آن زمان، در پاییز ۱۳۴۲ در تلویزیون ایران بازگو کردم و گفتم که دو ترانه «به یاد مادر» ساخته علی نظری و «عروسی رقیب» ساخته اینجانب و شعر از علی نظری که هر دو آهنگ توسط اینجانب برای اجرای موزیک پاپ تنظیم شده بود چگونه با همکاری شاهرخ کشاورزی نوازنده ویولن، تنظیم‌کننده آهنگ و رهبر ارکستر سازمان جوانان زرتشتی که خسرو کرمانی‌زاده ویولن، سیروس دولت‌زاده ماندولین، داریوش کشاورزی قرنی، گودرز کشاورزی آکاردئون، رشید پارسی آکاردئون، رشید اختر خاوری، گیتار ایرج آبانی درام و منوچهر کشاورزی، تومبا، این برنامه اجرا و هم‌زمان نوار آن هم ضبط شد که تاکنون برایم باقی مانده بود و در سی‌دی گنجاده شده است. در این شب پرشکوه توانستم دوستان بسیار هنرمندم را که در ۵۰ سال پیش با آنها همکار بودم، ببینم. یکی از آنها مهندس منوچهر ایرانپور بود که در همه برنامه‌های هنری سازمان فروهر از سال ۱۳۳۹ تا پایان ۱۳۴۲ شرکت داشت. او استاد فن بیان بود و با صدای جذاب و دلنشین خود دکلمه‌های مشهوری چون دکلمه آرش کمانگیر از سیاوش کسرایی، دلاور سند از دکتر مهدی حمیدی شیرازی و بیان مهرگان و گویندگی چند برنامه برعهده ایشان بود. هنرمند دیگر فرهنگ فلاح‌زاده استاد سازهای کوبه‌ای که در بیشتر ارکسترهای سازمان فروهر نوازندگی درام و تنبک را انجام می‌داد. از آنها نام برده و معرفی کردم که مورد تشویق همگان قرار گرفتند.
ادامه دارد …
بخش (۱۰): کتاب‌ها و مقالات
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
یادآوری: بخش (1)، بخش (2)، بخش (۳)، بخش (4)، بخش (5)، بخش (6)، بخش (7)، بخش (8)
یک پاسخ
باسپاس فراوان ازچاپ خاطرات برادربزرگوارم زنده یاد جناب آقای شاهرخ. پرویزکشاورزی