امروز زامیاد ایزد و فروردین‌ماه سال 3758 زرتشتی، پنجشنبه 28 فروردین‌ماه 1399 خورشیدی، 16 آوریل 2020 میلادی
گنجعلی‌خان حکمران کرمان در زمان شاه عباس، در بازار اين شهر، گرمابه‌ی عمومي بزرگ و چشمگیری را بنیان گذاشت كه 16 آوریل سال 1598 ميلادی گشايش يافت.
مجموعه‌ی گنجعلی‌خان در دورهی صفوی و به دستور گنجعلی خان، حاکم وقت کرمان ساخته شده است. معمار و طراح این بنای تاریخی، شخصی به نام استاد سلطان محمد، معمار یزدی بوده است. همچنین، به نظر می‌رسد این اثر تاریخی توسط علیمردان‌خان، پسر گنجعلی‌خان تکمیل شد و شکل امروزی به خود گرفت و تا حدود ۶۰ سال پیش، مردم از این حمام استفاده می‌کردند. اما از زمانی که مرمت این حمام در دستور کار قرار گرفت، به موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری داد.
این مجموعه، شامل میدان، مسجد، بازار، حمام و… است، و مساحتی نزدیک به ۱۱ هزار مربع را به خود اختصاص داده که به زیبایی شهر کرمان، کمک شایانی کرده است. حمام گنجعلی خان ۲۶ متر طول، ۳۰ متر عرض و حدود ۱۳۰۰ متر مربع زیر بنا دارد که از سردری با معماری منحصر به فرد، ورودی به شکل دالان، رختکن، حوض و خزینه برخوردار است. استادکاران و هنرمندان برجسته‌ی ایران کهن، در زیباسازی و طراحی این اثر تاریخی، با نقاشی‌های بسیار ظریف، استفاده از خوشرنگ‌ترین کاشی‌های موجود، نورپردازی محوطه‌ی حمام، تزئینات گچبری زیبا و چشم نواز و خطاطی‌های دلنشین هنرنمایی کرده‌اند.
گچبری و نقاشی‌هایی که روی سردر ورودی حمام به چشم می‌خورد، مربوط به دوران حکومت صفویان و قاجاریان است. قسمت بالایی آن، مقرنس‌کاری که مربوط به زمان حکومت صفویان است مشاهده می‌شود و هنرمندان سازنده‌ی آن، سردر را با گل وبوته تزیین کرده‌اند. گچبری این بخش از عمارت، در سال ۱۳۷۴، توسط اداره‌ی میراث فرهنگی استان کرمان، بازسازی شده است.
نقاشی‌های کشیده شده در قسمت پایینی سردر که قدمت آن به زمان حکومت قاجار باز می‌گردد، روی تزیینات دورهی صفویه، انجام شده است. نقاشان آن زمان، آن‌ها را بدون به کارگیری سبک‌های مختلف نقاشی، در نزدیکی و کنار یکدیگر کشیده‌اند. این تصاویر عبارتند از نقوشی از خسرو و شیرین، فرمانروایانی که مشغول شکار هستند، بهرام گور، حیوانات وحشی و تعدادی شتر به صورت کاروان که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. البته با گذشت زمان نقاشی‌های بالای در ورودی حمام خسارت‌های بسیاری دیده‌اند که در سال‌های نه چندان دور، توسط کارشناسان مرمت شده و بعضی از قسمت‌های این نقاشی‌ها را با رنگ گواش رنگ‌آمیزی کرده‌اند.
طبق بررسی‌ها و برآورد کارشناسان و باستان‌شناسان، نحوه‌ی آب رسانی حمام گنجعلی خان، از طریق لوله‌کشی‌هایی که به قنات نزدیک میدان در مجتمع گنجعلی خان متصل بود، تامین می‌شد و نیز آب موجود در خزینه‌ی حمام را، به وسیله‌ی آتش زدن چوب‌ها و بوته‌ها گرم می‌کردند.
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد
زیرا که خوش‌تر آید می روز زامیاد
زامیاد به چم زمین است. زمین سرچشمه‌ی همه داده‌ها برای زندگی بهتر آفریده‌هایی است که روی آن زندگی می‌کنند. گویند در این روز درخت نشاندن و تخم کاشتن و آبادانی کردن بسیار خوب است.
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد
زیرا که خوش‌تر آید می روز زامیاد
روز «زامیاد» بیست‌و‌هشتمین روز ماه در گاهشمار زرتشتی به این ایزد منسوب است. . زامیاد (زم ، زمین + یزد) یا زامیاد نام فرشته‌ی زمین است که با صفت نیک کنش، از او یاد شده است. ایزد زامیاد (زمین) با ایزد آسمان یک‌جا یا جداگانه مقدس شمرده شده‌اند. زمین نماد مادر است برای انسان و دیگر موجودات زنده‌ی روی آن، بنابراین ستودنی و سپندینه بوده و در آموزش‌های دین زرتشتی به نگهداری پاک و نیکو از آن بسیار سفارش شده است. ایزد زامیاد از ایزدان همکار امرداد است.
نماد زامیاد، گیاه بانو اسپرغم یا همان ریحان است.
در ستایش زامیاد
نیایش و ستایش اهورمزدای یگانه
از همه‌ی ،
نیکوکاران به داده های هرمز هست ،
نگهدارنده و پروراننده ی
آفریده‌ی زمین نیکو
را همی مى‌ستاییم ….
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد / زیرا که خوش‌تر آید می روز زامیاد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دارو مخور
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
گرت خوردن دارو افتد به سر
به (زامیاد) روز، هیچ دارو مخور
