گوردَخمهی نامدار به «آبشخور رستم» در شهر مَرودشت که چندی پیش افراد فرومایه و نابخرد، با رنگ بر روی آن یادگارینویسی کرده بودند، هم اینک از سوی مرمتگران پایگاه جهانی پارسه در حال پاکسازی است و این گوردخمهی ارزشمند جانی دوباره گرفته است.
به گزارش اَمرداد، پیگیریهای خبرنگار اَمرداد و فرستادن گزارش هفتهی پیش با نام «زخم یادگاری نویسیها بر پیکرهی گوردخمهی آبشخور رستم» به کارشناسان میراث فرهنگی استان و مدیر پایگاه میراث جهانی پارسه برای رسیدگی به همراه پیگیری دبیر انجمن فرزندان پارسه، محمدیوسف رستمی و فرستادن نگارههای گوردخمه از سوی وی، برای مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و آگاهیرسانی، سرانجام نتیجه داد و مرمتگران پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) در حال پاکسازی گوردخمه از یادگاری نویسیهایی که به تازگی انجام شده بود، هستند.
گوردَخمهی ارزشمند دوهزار و اَندی سالهی نامدار به «آبشخور رستم» در شهر مَرودشت که از آنِ دورهی کمتر شناخته شدهی فراهخامنشی (پس از هخامنشیان) است و در حریم کوه مهر (رحمت) جای دارد، جانی دوباره گرفته و نفس کشید.
این یادمان ملی و بیهمتا نیازمند نگرش و رسیدگی بیش از پیش مدیران و سرپرستان شهری و مسوولان میراث فرهنگی است تا با شناسایی (:معرفی) بهتر و شایستهتر بتوان به درستی از آن پاسداری، نگهداری و حفاظت کرد.
سنگی که یک دیوانه به چاه میاَندازد و …
باید دانست که یادمانهای تاریخی و فرهنگی، نشانههای هویتی و شناسنامهی بالَندهی هر کشوری است که از گذشتگان به یادگار مانده است و پاسداشت و نگهداری و حفظ آن، امروزه اَمری بایسته (:ضروری) به شمار میآید.
همچنین همانگونه که، این یادمانهای تاریخی از گذر سدهها و هزارهها و فراز و نَشیبهای فراوان به سلامت گذر کرده و سالم به دست ما رسیده است، ما نیز باید آنها را حفظ کرده و به آیندگان که دارندگان (:صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، واگذار کنیم. فراموش نباید کرد که هرگونه کوتاهی و کمکاری و سُستی در این زمینه، پذیرفته نیست و بیگمان روزی باید در برابر آیندگان پاسخگو باشیم و مهمتر از همه، تاریخ ما را داوری خواهد کرد.
شوربختانه در کشور ما جُستار آموزش و سطح سواد میراث فرهنگی و زیستبوم آناندازه پایین است که هر روز یادمانهای تاریخی و فرهنگی و زیستبوم دستخوش نادانی و ناآگاهی افراد و نهادهای گوناگون قرار میگیرد. نکتهی غماَنگیز و دردناک داستان آن هنگام است که بدانیم گفتمان میراث فرهنگی در میان دانشآموختگان دانشگاهی در رَدههای بالایی همانند کارشناسی اَرشد و حتا دکترا هم ناآشنا بوده و سطح سواد فرهنگی این گروه از افراد جامعه هم بسیار پایین و ناچیز است.
همچنین گفتمان میراث فرهنگی در میان بیشتر مدیران و سرپرستان کشور نیز، بیش از اَندازه ناشناخته است و هیچگونه آگاهی و دانشی نسبت به این جُستار مهم ندارند. از همینروی، افراد جامعه خواسته یا ناخواسته، دانسته یا نادانسته، تیشه به ریشهی یادمانهای تاریخی و فرهنگی و در واقع، میراث فرهنگی کشور زده و به آنها آسیب میرسانند. کم نبوده و نیستند یادمانهای تاریخی و فرهنگی که در همین یکی دو سال گذشته قربانی طرحهای نادرست و ناصواب و غیرکارشناسی با نام توسعه شده و از میان رفته و یا آسیب فراوانی دیدهاند.
کوتاه سخن اینکه، جستار آموزش و گفتمان میراث فرهنگی و زیستبوم باید در برنامههای همیشگی نهادها و اُرگانها و سازمانهای اجرایی کشور و دانشگاهها و مدرسهها قرار گیرد. وگرنه، موضوع پاسداشت و حفاظت از میراثفرهنگی به هیچروی، رَه به جایی نخواهد برد و به سخنی دیگر «آب در هاون کوبیدن است و بس».
اما دستاَندازیهای افراد فرومایه و نابخرد و یادگارینویسی با رنگ و اِسپری بر روی یادمانهای تاریخی که تنها چند دقیقه بیشتر زمان نمیبرد، همانند آن زبانزد (:ضرب المثل) نامدار است که : «یک دیوانه سنگی به چاه میاَندازد که سد عاقل نمیتوانند، در آورند». زیرا گاهی آسیبها به گونهای است که یا بسیار سخت برطرف خواهد شد و زمانبر و هزینهبر است و یا هم ننگ آن، تا مدتها برجای خواهد ماند.
پاکسازی گوردخمهی آبشخور رستم از یادگارینویسیها
پس از بازتاب گزارش نگارنده و آگاهیرسانی به مدیران و کارشناسان میراثفرهنگی، خوشبختانه بسیار زود کارشناسان مرمت پایگاه جهانی پارسه (تختجمشید) دست به کار شده و اقدام به پاکسازی گوردخمهی نامدار به «آبشخور رستم» کردند و این یادمان ملی و باستانی جانی دوباره گرفت.
در همین زمینه، مسوول حفاظت و مرمت پایگاه جهانی پارسه به اَمرداد گفت : «کار پاکسازی گوردخمهی نامدار به آبشخور رستم در حریم میراث جهانی پارسه با همکاری گروه حفاظت و مرمت پارسه در حال انجام است. عملیات پاکسازی به هم راه یک تَن (:نفر) مرمتگر تجربی در حال انجام بوده و اقدامهای پاکسازی کمابیش 10 روز زمان میبرد».
کارشناس اَرشد مرمت پایگاه میراث جهانی پارسه و مسوول کارگاه پاک سازی گوردخمهی نامدار به آبشخور رستم دربارهی موادی که برای پاکسازی به کار برده میشود، گفت: «پاک کردن رنگ به ویژه اِسپری رنگ روی آثار سنگی تاریخی کار بسیار دشواری است. زیرا باید مراقب بود مواد به کار رفته روی سطح سنگ تاریخی و نگارین (:منقوش) اثر ناپسند (:نامطلوب) برجای نگذارد. از سویی، رنگها با حلالهای ضعیف پاک نخواهد شد. از همینروی، مجبور هستیم برای پاکسازی از چندین مواد بهره ببریم. از جمله، استون، تینر و آب الکل از حلالهایی است که مورد بهره قرار میگیرد.
اما گاهی مجبور خواهیم بود از مواد رنگ بر نیز، استفاده کنیم. کمابیش سنگهای تاریخی بهویژه آنهایی که در محیط باز هستند به اَنگیزهی عوامل آسیبرسان محیطی از جمله، کجبارانها دچار آسیبهای سطحی همانند سوراخ سوراخ شدن میشوند. از سویی، سنگها دارای خلل و سوراخ هستند. حال زمانی که، روی سطح اینگونه آثار سنگی رنگ پاشیده شده، رنگدانهها به هم راه مواد چسباننده به اصطلاح «بست» خواهد شد و درون سوراخها میشوند و گاهی در بافت سنگ رِخنه میکنند».
شهرام رهبر در دنبالهی سخنانش افزود : « بیرون آوردن رنگ از حفرهها کاری دشوار، ولی انجام پذیر است. اما هنگامی که، کمی از رنگ درون بافت سنگ رخنه میکند، بیرون آوردن آن، امکانپذیر نیست. هرچند که، کار پاکسازی به خوبی و درست انجام شود، در فرجام رد رنگِ پاک شده، مدتها برجای میماند که البته از دور زیاد قابل تشخیص نیست.
ما برای پاکسازی باید مراقب سنگ تاریخی نیز باشیم تا در هنگام تمیزکاری سنگ آسیب نبیند و لایهی کهنگی روی سنگ پاک نشود. به هر روی، باید دقت داشت که هر مواد و محلولی که از آن بهره برده میشود، پس از پایان کار به گونهی کامل از سطح سنگ بیرون رود. به همین اَنگیزه ما در پایان هر روز کاری سطح سنگ را شستوشو میدهیم. این در حالی است که پس از پایان کار پاکسازی نیز، شستوشو بهگونهی کامل انجام خواهد شد».
مسوول کارگاه پاکسازی گوردخمهی آبشخور رستم در بخش دیگری از سخنان خود گفت: « نیاز است پیش از انجام کار پاکسازی، در آغاز تست بر روی سنگ انجام شود تا از عدم ویرانگر بودن مواد به کار رفته، اطمینان کامل به دست آید و پس از آن، کار انجام پذیرد».
رهبر در پایان سخنانش گفت: «یک فرد میتواند در زمان چند ثانیه با یک اِسپری رنگ روی یک یادمان تاریخی از خود یادگاری و نادانی به جای گذارد و آن را خدشهدار کند، ولی پاک کردن آن صرف نظر از هزینههای زیاد، چندین روز زمان میبرد.
از همینروی، بهتر است یادمانهای تاریخی و فرهنگی کشورمان را با یادگارینویسی، شعار نویسی و … آلوده نکرده و لکهی ننگ برجای نگذاریم».
زخم یادگارینویسیها بر پیکرهی گوردخمهی «آبشخور رستم»
به گفته شهرام رهبر، مسوول حفاظت و مرمت پایگاه جهانی پارسه، ده روز زمان خواهد برد تا یادگارینویسیها پاک شوند
پاکسازی کامل درون گوردخمه آبشخور رستم
کارشناسان مرمت میراث جهانی پارسه در حال پاکسازی یادگاری نویسیها از روی گوردخمه آبشخور رستم هستند
گوردخمه آبشخور رستم مرودشت پیش از پاکسازی که بهتازگی بر روی آن یادگارینویسی کرده بودند
یادگارینویسی درون گوردخمه پیش از پاکسازی
1719